DOI Artikel:
Sobgzyk, Bolesław: Rex imperator in regno suo: Suwerenność króla polskiego w końcu XV wieku w miniaturach "Graduala Jana Olbrachta"
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20356#0093
2. „Król na majestacie1', Pontyfikał Erazma Ciołka, Kraków,
Muz. Nar., Bibl. Czart., rkps 1212, k. XXX r. (fot. ze zbiorów
Muz. Nar.)
tura. — Ostatnio problem czasu powstania tego kodeksu po-
ruszyła B. Miodońska, Korona zamknięta w przekazach
ikonograficznych z czasów Zygmunta I (Biuletyn HS, XXXI,
1970, s. 7-21).
17 Obfituje w nie zwłaszcza Historia Polski Jana Długosza,
chociaż Długosz ogranicza się tam jedynie do uwag o uroczy-
stym charakterze obrzędu, nie podając żadnych dodatkowych
szczegółów. W ten sposób relacjonuje ceremonię koronacji
Władysława Warneńczyka (1434) i Kazimierza Jagiellończyka
(1447) oraz hołd stanów pruskich w Elblągu (1454) i hospodara
mołdawskiego Stefana w Kołomyi (1485). Joannis Dlugossi
Historiae Poloniae libri XII, t. IV, s. 188, t. V, s. 53, 173 [w:]
Joannis Długosz Senioris Opera omnia, wyd. A. Przeździecki,
t. 12, Kraków 1884. — Znacznie więcej opisów poświęconych
prawie w całości faktowi ukazania się władcy „in maiestate“
spotyka się w w. XVI, por. Miodońska, Korona zamknięta...,
s. 9.
goły, jak pozorna odmienność obu wnętrz, spowodo-
wana różnymi punktami, z których ujmowano „ca-
łość<c (w Graduale z wysokiego i przez to zawężo-
nego pola widzenia), zdają się nie wykluczać przy-
puszczenia, że na obydwu miniaturach wyobrażono
jeden i ten sam moment intronizacji króla. Dopiero
porównanie tych przedstawień z opisami hołdów
i koronacji17 oraz polskim ceremoniałem korona-
cyjnym z w. XV wykazuje pewne niezgodności
i bezzasadność takiej interpretacji18. Według tegoż
Ordo coronandi regis w trakcie trwania obrzędu,
a i po jego zakończeniu, monarchę otaczali świeccy
i duchowni senatorowie Królestwa i tak pokazano
to w Pontyfikale. W Graduale natomiast króla otacza
lud, co wskazuje na to, że nie chodzi tutaj o ściśle
określony moment historyczny, ale o pokazanie
wzajemnego stosunku rządzącego do rządzonych,
podmiotu i przedmiotu władzy — kto jest akty-
wnym, a kto biernym składnikiem państwa.
Próby poprawnego odczytania treści zawartych
w tej miniaturze czyniono już niejednokrotnie, za
każdym jednak razem ogólny charakter prac,
w których te opinie były wypowiadane, zwalniał
badaczy od zbyt szczegółowych rozważań. Ksiądz
Polkowski w swym inwentarzu Biblioteki Kapitulnej
określił miniaturę jako „hołd stanów pruskich,
złożony Kazimierzowi Jagiellończykowi w 1454
rokuCC19. Estreicher z kolei posłużył się nią ilustrując
artykuł Rada Królewska w Encyklopedii Staropol-
skiej’20.
W podobnej formie wyraził swe przypuszczenie
Znane mi źródła podają tylko tło polityczne i sam przebieg
elekcji Jana Olbrachta, koronacji nie poświęcając żadnej uwagi.
Z konieczności trzeba się zatem ograniczyć do wiadomości za-
wartych w XV-wiecznym Ordo coronandi regis Poloniae,
ustalającym szczegółowo przebieg obrzędu. — O samej elekcji
pisał m. in. Kallimach (Callimachi oratio coram Innocentio VII,
Cracoviae 1524, s. XL) i Maciej Miechowita, Chronica Po-
lonorum, Gracoviae 1521, s. CCCXLVII. — Codex epistolaris
saeculi decimi quinti, wyd. A. Sokołowski, J. Szujski, et
A. Lewicki [w:] Monumenta Medii Aevi, Cracoviae 1882,
t. III, s. 304, nr 390.
18 Ordo coronandi regis Poloniae, wyd. S. Kutrzeba,
Kraków 1910, s. 11-13.
19 I. Polkowski, Katalog rękopisów kapitulnych katedry
krakowskiej, Kraków 1884 (Archiwum do Dziejów Literatury
i Oświaty w Polsce, III, s. 40).
20 Encyklopedia Staropolska, oprać. A. Bruckner, ił.
K. Estreicher, Warszawa 1937, t. II, s. 333.
85
Muz. Nar., Bibl. Czart., rkps 1212, k. XXX r. (fot. ze zbiorów
Muz. Nar.)
tura. — Ostatnio problem czasu powstania tego kodeksu po-
ruszyła B. Miodońska, Korona zamknięta w przekazach
ikonograficznych z czasów Zygmunta I (Biuletyn HS, XXXI,
1970, s. 7-21).
17 Obfituje w nie zwłaszcza Historia Polski Jana Długosza,
chociaż Długosz ogranicza się tam jedynie do uwag o uroczy-
stym charakterze obrzędu, nie podając żadnych dodatkowych
szczegółów. W ten sposób relacjonuje ceremonię koronacji
Władysława Warneńczyka (1434) i Kazimierza Jagiellończyka
(1447) oraz hołd stanów pruskich w Elblągu (1454) i hospodara
mołdawskiego Stefana w Kołomyi (1485). Joannis Dlugossi
Historiae Poloniae libri XII, t. IV, s. 188, t. V, s. 53, 173 [w:]
Joannis Długosz Senioris Opera omnia, wyd. A. Przeździecki,
t. 12, Kraków 1884. — Znacznie więcej opisów poświęconych
prawie w całości faktowi ukazania się władcy „in maiestate“
spotyka się w w. XVI, por. Miodońska, Korona zamknięta...,
s. 9.
goły, jak pozorna odmienność obu wnętrz, spowodo-
wana różnymi punktami, z których ujmowano „ca-
łość<c (w Graduale z wysokiego i przez to zawężo-
nego pola widzenia), zdają się nie wykluczać przy-
puszczenia, że na obydwu miniaturach wyobrażono
jeden i ten sam moment intronizacji króla. Dopiero
porównanie tych przedstawień z opisami hołdów
i koronacji17 oraz polskim ceremoniałem korona-
cyjnym z w. XV wykazuje pewne niezgodności
i bezzasadność takiej interpretacji18. Według tegoż
Ordo coronandi regis w trakcie trwania obrzędu,
a i po jego zakończeniu, monarchę otaczali świeccy
i duchowni senatorowie Królestwa i tak pokazano
to w Pontyfikale. W Graduale natomiast króla otacza
lud, co wskazuje na to, że nie chodzi tutaj o ściśle
określony moment historyczny, ale o pokazanie
wzajemnego stosunku rządzącego do rządzonych,
podmiotu i przedmiotu władzy — kto jest akty-
wnym, a kto biernym składnikiem państwa.
Próby poprawnego odczytania treści zawartych
w tej miniaturze czyniono już niejednokrotnie, za
każdym jednak razem ogólny charakter prac,
w których te opinie były wypowiadane, zwalniał
badaczy od zbyt szczegółowych rozważań. Ksiądz
Polkowski w swym inwentarzu Biblioteki Kapitulnej
określił miniaturę jako „hołd stanów pruskich,
złożony Kazimierzowi Jagiellończykowi w 1454
rokuCC19. Estreicher z kolei posłużył się nią ilustrując
artykuł Rada Królewska w Encyklopedii Staropol-
skiej’20.
W podobnej formie wyraził swe przypuszczenie
Znane mi źródła podają tylko tło polityczne i sam przebieg
elekcji Jana Olbrachta, koronacji nie poświęcając żadnej uwagi.
Z konieczności trzeba się zatem ograniczyć do wiadomości za-
wartych w XV-wiecznym Ordo coronandi regis Poloniae,
ustalającym szczegółowo przebieg obrzędu. — O samej elekcji
pisał m. in. Kallimach (Callimachi oratio coram Innocentio VII,
Cracoviae 1524, s. XL) i Maciej Miechowita, Chronica Po-
lonorum, Gracoviae 1521, s. CCCXLVII. — Codex epistolaris
saeculi decimi quinti, wyd. A. Sokołowski, J. Szujski, et
A. Lewicki [w:] Monumenta Medii Aevi, Cracoviae 1882,
t. III, s. 304, nr 390.
18 Ordo coronandi regis Poloniae, wyd. S. Kutrzeba,
Kraków 1910, s. 11-13.
19 I. Polkowski, Katalog rękopisów kapitulnych katedry
krakowskiej, Kraków 1884 (Archiwum do Dziejów Literatury
i Oświaty w Polsce, III, s. 40).
20 Encyklopedia Staropolska, oprać. A. Bruckner, ił.
K. Estreicher, Warszawa 1937, t. II, s. 333.
85