DOI article:
Sobgzyk, Bolesław: Rex imperator in regno suo: Suwerenność króla polskiego w końcu XV wieku w miniaturach "Graduala Jana Olbrachta"
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.20356#0102
5. „Symboliczna koronacja Henryka II oraz personifikacje
cnót i przywar", Bamberg, Staatliche Bibl. 140, k. 59 v. oraz 60 r.
(wg W. Steinena: Homo caelestis, Bern 1965)
zestawionych dla kontrastu z trzema formami zwy-
rodniałymi — były to: monarchia przeradzająca się
w tyranię, arystokracja w oligarchię lub wreszcie
politeja w demokrację, a jeszcze niekiedy demokracja
przekształcona w ochlokrację. Sprawujący władzę
(najczęściej król), „uświęcony" otrzymaniem jej
„z bożej łaski", musiał odznaczać się zaletami i cno-
tami „dobrego chrześcijanina". Od niego przede
wszystkim zależy jedność, harmonia i pokój w króles-
twie. Jak gdzie indziej, tak i w Speculum obok tego
rodzaju zaleceń znajdują się wzmianki o znaczeniu
praktycznym, bo tak chyba trzeba traktować zdania
o „dobrej radzie" i doradcach monarchy, podporząd-
kowaniu króla prawu itd.73. Postulowane przez
Zwierciadło cechy dobrego władcy, jak wspaniało-
myślność, bojaźń boża, opieka nad potrzebującymi
i nad Kościołem, zawarte są w marginalnej symbo-
lice ptaków i owadów74.
Obrzędem, w którym ideały Zwierciadła nabie-
rały charakteru zobowiązania prawnego, była przy-
sięga koronacyjna. Elekt przed aklamacją i na-
maszczeniem zobowiązywał się w niej występować
jako obrońca pokoju i ładu bożego (cidtor Dei),
tudu (defensor płebis christianae) i sprawiedliwości
(imago equitatis)7h. Magiczny charakter tego ry-
tuału, to znaczy zarówno forma jego przyjęcia, jak
i konsekwencje niedotrzymania tej umowy (krzywo-
przysięstwo), znajdował swój punkt kulminacyjny
podczas ubierania monarchy w szaty pontyfikalne,
namaszczenia i odbierania przez niego insygniów
władzy. Formuły stosowane w modlitwach i błogo-
sławieństwach uporczywie powtarzały ciągle te
6. „Symboliczna koronacja Henryka II“, fragment z postaciami
starotestamentowych bohaterów, Bamberg, Staatliche Bibl.
140, k. 59 v. oraz 60 r. (wg. W. Steinena)
73 Baszkiewicz, Myśl polityczna:.., s. 99.
74 Born, o.c.
94
75 Skubiszewski, o.c., s. 21.
76 Przed przysięgą elekt musiał zamanifestować swą dobrą
cnót i przywar", Bamberg, Staatliche Bibl. 140, k. 59 v. oraz 60 r.
(wg W. Steinena: Homo caelestis, Bern 1965)
zestawionych dla kontrastu z trzema formami zwy-
rodniałymi — były to: monarchia przeradzająca się
w tyranię, arystokracja w oligarchię lub wreszcie
politeja w demokrację, a jeszcze niekiedy demokracja
przekształcona w ochlokrację. Sprawujący władzę
(najczęściej król), „uświęcony" otrzymaniem jej
„z bożej łaski", musiał odznaczać się zaletami i cno-
tami „dobrego chrześcijanina". Od niego przede
wszystkim zależy jedność, harmonia i pokój w króles-
twie. Jak gdzie indziej, tak i w Speculum obok tego
rodzaju zaleceń znajdują się wzmianki o znaczeniu
praktycznym, bo tak chyba trzeba traktować zdania
o „dobrej radzie" i doradcach monarchy, podporząd-
kowaniu króla prawu itd.73. Postulowane przez
Zwierciadło cechy dobrego władcy, jak wspaniało-
myślność, bojaźń boża, opieka nad potrzebującymi
i nad Kościołem, zawarte są w marginalnej symbo-
lice ptaków i owadów74.
Obrzędem, w którym ideały Zwierciadła nabie-
rały charakteru zobowiązania prawnego, była przy-
sięga koronacyjna. Elekt przed aklamacją i na-
maszczeniem zobowiązywał się w niej występować
jako obrońca pokoju i ładu bożego (cidtor Dei),
tudu (defensor płebis christianae) i sprawiedliwości
(imago equitatis)7h. Magiczny charakter tego ry-
tuału, to znaczy zarówno forma jego przyjęcia, jak
i konsekwencje niedotrzymania tej umowy (krzywo-
przysięstwo), znajdował swój punkt kulminacyjny
podczas ubierania monarchy w szaty pontyfikalne,
namaszczenia i odbierania przez niego insygniów
władzy. Formuły stosowane w modlitwach i błogo-
sławieństwach uporczywie powtarzały ciągle te
6. „Symboliczna koronacja Henryka II“, fragment z postaciami
starotestamentowych bohaterów, Bamberg, Staatliche Bibl.
140, k. 59 v. oraz 60 r. (wg. W. Steinena)
73 Baszkiewicz, Myśl polityczna:.., s. 99.
74 Born, o.c.
94
75 Skubiszewski, o.c., s. 21.
76 Przed przysięgą elekt musiał zamanifestować swą dobrą