DOI article:
Sobgzyk, Bolesław: Rex imperator in regno suo: Suwerenność króla polskiego w końcu XV wieku w miniaturach "Graduala Jana Olbrachta"
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.20356#0103
7. „Henryk II otoczony personifikacjami", Rzym, Bibl.
Yaticana, Ottob. lat. 74, k. 193 (wg W. Steinena)
same postulaty, wyrażone nie mniej uroczystym
i alegorycznym językiem76.
Omawiana scena wyobraża uniwersalistyczny
model chrześcijańskiego władcy. Koncepcja suwe-
rena, sformułowana w ostatnim momencie przed
wolę przestrzegania praworządności i zasad wiary, odpowiadając
twierdząco na stawiane mu przez celebransa pytania (Ordo
coronandi..., s. 32). — „Interrogatus: «Vis fidem sanctam
a katholicis viris traditam tenere et operibus iustis servire?»
Respondeat: «Volo». Interrogatus: «Vis ecclesie ecclesiarumąue
ministris tutor et defensor esse?» Respondeat: «Volo». Interro-
gatus: «Vis regnum a deo tibi comissum vel concessum secun-
dum iusticiam patrum tenere, regere et defendere?» Respon-
deat: «Volo»“.
Formalny charakter przysięgi kościelnej istniejący do cza-
sów Olbrachta właśnie przez niego został poważnie ograniczony.
Król bowiem zaprzysiągł prawa i przywileje szlachty i miast
po elekcji, a przed koronacją. Papee, o.c., s. 32.
Po aklamacji i przysiędze następowała ceremonia ubierania
monarchy w szaty, namaszczenia i przyjmowania przez niego
przekształceniem go w rządzącego państwem naro-
dowym monarchę, jest końcowym ogniwem w roz-
woju średniowiecznego pojęcia władcy.
II
INICJAŁ A (Ad te levavi animam meam, ps.
XXXIV), t. I, k. 29
W inicjale znajduje się przedstawienie „Papieża
i króla klęczących przed Bogiem Ojcemcc.
Średniowiecze pod pojęciem suwerenności ro-
zumiało „pełnię władzycc w dwóch sferach, zewnętrz-
nej i wewnętrznej. „Na zewnątrzcc przejawiało się to
w niezależności od obcych suwerenów (cesarstwo),
natomiast „na wewnątrzcc w całkowitym podpo-
rządkowaniu władcy tych wewnętrznych czynników,
które posiadały swoją niezależną od suwerena sferę
wolności, to znaczy zastrzeżony ponad jego prawem
leges condere zakres działalności ustawodawczej.
Tak pojętą autonomię posiadały w tym okresie
wszystkie korporacje, jak uniwersytet, takie organiz-
my, jak miasto i Kościół. W okresie powstawania
monarchii scentralizowanych wolności te ogranicza-
no podporządkowując je władzy centralnej77.
Wspomniana wyżej scena przedstawia dwóch
najwyższych dostojników średniowiecznego po-
rządku na ziemi (por. ryc. 8). O tym, że występują
tutaj jako nosiciele władzy, reprezentujący swoją
osobą podległe sobie „ciałacc — Królestwo i Kościół,
świadczą ich ubiory i insygnia. W wypadku papieża
są to: purpurowa kapa narzucona na tunikę, tiara
i oparty o jego lewe ramię potrójny krzyż. Król
występuje w obszernym płaszczu z szerokimi, za-
insygniów. Formę obrzędu sakralnego nadawały jej związane
z tym modlitwy i błogosławieństwa (Ordo coronandi..., s. 42).
I tak wkładając kapę biskup zwracał się do niego: „Accipe
pallium ąuatuor inicis formatum, per quod intelligas ąuatuor
mundi partes divine potestatis subiectas nec quemque posse
feliciter regere in terris nisi sibi potestas regnandi fuerit collata
de coeli". Modlitwy przed i po przyjęciu berła podkreślały
znaczenie zalet władcy: „Accipe sceptrum regiae potestatis,
insignum virgam virtutis sive rectam virgam virtutis, qua in
ipsum bene regas sanctam ecclesiam populumque“, w modlitwie
odmawianej post sceptrum: „Omnium domine fons bonorum
cunctorumque deus institutor profectuum" znajdują się te
same myśli, co w tropie w Graduale Jana Olbrachta: Kyrie
fons bonitatis pater ingenite a quo bona cuncta procedunt.
77 Grzybowski, Historia..., s. 169, przyp. 117.
95
Yaticana, Ottob. lat. 74, k. 193 (wg W. Steinena)
same postulaty, wyrażone nie mniej uroczystym
i alegorycznym językiem76.
Omawiana scena wyobraża uniwersalistyczny
model chrześcijańskiego władcy. Koncepcja suwe-
rena, sformułowana w ostatnim momencie przed
wolę przestrzegania praworządności i zasad wiary, odpowiadając
twierdząco na stawiane mu przez celebransa pytania (Ordo
coronandi..., s. 32). — „Interrogatus: «Vis fidem sanctam
a katholicis viris traditam tenere et operibus iustis servire?»
Respondeat: «Volo». Interrogatus: «Vis ecclesie ecclesiarumąue
ministris tutor et defensor esse?» Respondeat: «Volo». Interro-
gatus: «Vis regnum a deo tibi comissum vel concessum secun-
dum iusticiam patrum tenere, regere et defendere?» Respon-
deat: «Volo»“.
Formalny charakter przysięgi kościelnej istniejący do cza-
sów Olbrachta właśnie przez niego został poważnie ograniczony.
Król bowiem zaprzysiągł prawa i przywileje szlachty i miast
po elekcji, a przed koronacją. Papee, o.c., s. 32.
Po aklamacji i przysiędze następowała ceremonia ubierania
monarchy w szaty, namaszczenia i przyjmowania przez niego
przekształceniem go w rządzącego państwem naro-
dowym monarchę, jest końcowym ogniwem w roz-
woju średniowiecznego pojęcia władcy.
II
INICJAŁ A (Ad te levavi animam meam, ps.
XXXIV), t. I, k. 29
W inicjale znajduje się przedstawienie „Papieża
i króla klęczących przed Bogiem Ojcemcc.
Średniowiecze pod pojęciem suwerenności ro-
zumiało „pełnię władzycc w dwóch sferach, zewnętrz-
nej i wewnętrznej. „Na zewnątrzcc przejawiało się to
w niezależności od obcych suwerenów (cesarstwo),
natomiast „na wewnątrzcc w całkowitym podpo-
rządkowaniu władcy tych wewnętrznych czynników,
które posiadały swoją niezależną od suwerena sferę
wolności, to znaczy zastrzeżony ponad jego prawem
leges condere zakres działalności ustawodawczej.
Tak pojętą autonomię posiadały w tym okresie
wszystkie korporacje, jak uniwersytet, takie organiz-
my, jak miasto i Kościół. W okresie powstawania
monarchii scentralizowanych wolności te ogranicza-
no podporządkowując je władzy centralnej77.
Wspomniana wyżej scena przedstawia dwóch
najwyższych dostojników średniowiecznego po-
rządku na ziemi (por. ryc. 8). O tym, że występują
tutaj jako nosiciele władzy, reprezentujący swoją
osobą podległe sobie „ciałacc — Królestwo i Kościół,
świadczą ich ubiory i insygnia. W wypadku papieża
są to: purpurowa kapa narzucona na tunikę, tiara
i oparty o jego lewe ramię potrójny krzyż. Król
występuje w obszernym płaszczu z szerokimi, za-
insygniów. Formę obrzędu sakralnego nadawały jej związane
z tym modlitwy i błogosławieństwa (Ordo coronandi..., s. 42).
I tak wkładając kapę biskup zwracał się do niego: „Accipe
pallium ąuatuor inicis formatum, per quod intelligas ąuatuor
mundi partes divine potestatis subiectas nec quemque posse
feliciter regere in terris nisi sibi potestas regnandi fuerit collata
de coeli". Modlitwy przed i po przyjęciu berła podkreślały
znaczenie zalet władcy: „Accipe sceptrum regiae potestatis,
insignum virgam virtutis sive rectam virgam virtutis, qua in
ipsum bene regas sanctam ecclesiam populumque“, w modlitwie
odmawianej post sceptrum: „Omnium domine fons bonorum
cunctorumque deus institutor profectuum" znajdują się te
same myśli, co w tropie w Graduale Jana Olbrachta: Kyrie
fons bonitatis pater ingenite a quo bona cuncta procedunt.
77 Grzybowski, Historia..., s. 169, przyp. 117.
95