DOI Artikel:
Samek, Jan: Monstrancja paulińska z r. 1706 i relacja o niej Benedykta Chmielowskiego oraz koral w rzemiośle artystycznym w Polsce
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20356#0165
13. Ampułki z tacką, przed r. 1670, Częstochowa, klasztor Paulinów na Jasnej Górze (fot. J. Langda)
wiedeńska", w czasie której, jak świadczą współ-
czesne relacje, zdobyczna broń zadziwiała koralową
dekoracją.
Wracając do lokalnych wyrobów, wybitne dzieła
przyniósł tutaj wiek XVIII. Z tego czasu pochodzi
kilka zabytków, w których dekoracja koralem wy-
suwa się na plan pierwszy. Dotyczy to przede
wszystkim kielicha ofiarowanego w r. 1717 do
kościoła Na Skałce w Krakowie przez fundatora
monstrancji, prowincjała ks. Konstantego Mo-
szyńskiego (ryc. 15)37. Dekoracja z korala pojawia
37 Liber rerum variarum, s. 140. — Inwentarz z r. 1725,
notatka na s. 47. Kielich ten nie był dotąd publikowany;
zwrócono nań uwagę w pracach nad zabytkami miasta Krakowa
(por. Budowle sakralne Kazimierza i Stradomia, Katalog Za-
bytków Sztuki w Polsce, V). Jest srebrny, w całości złocony,
o wymiarach: wysokość 249 mm, średnica stopy 140 mm;
nie posiada żadnego napisu. Kielich ze skarbca paulinów wysta-
wiony byl — podobnie jak monstrancja — w ekspozycji „Agaty,
szafiry, nefryty, korale ...“, por. przyp. 2.
38 Koralowy kielich z klasztoru Na Skałce w sylwecie,
się tu w szerokich pasach na stopie i nodusie oraz
pokrywa w całości koszyczek, stwarzając w rezultacie
zbliżony efekt kolorystyczny, jak w monstrancji
z r. 1706. Chciałoby się nawet uznać oba obiekty
za dzieło jednego warsztatu, gdyby nie różnice
formalne38. Znacznie później niż wyroby zachowane
w Krakowie powstała monstrancja w kościele pa-
rafialnym w Przeworsku, ofiarowana w r. 1755 przez
Teresę Lubomirską wojewodzinę czernihowską,
przypuszczalnie dzieło złotnika Jerzego Bergera
(ryc. 16)39. Do monstrancji przeworskiej, bardzo
przede wszystkim zaś układach dekoracyjnych, silnie wiąże
się z kielichami krakowskimi, z początku w. XVIII w kościele
Mariackim oraz z r. 1712, fundacji ks. Grzegorza Ochabowicza,
w kościele Św. Aamy (por. Kościoły i klasztory Śródmieścia,
1, Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, IV, s. 37, fig. 779,
s. 88, fig. 780). Analogie te pozwalają na uznanie wszystkich
trzech za dzieła jednego warsztatu.
39 Por. F. Kotula, Rzeszowski ośrodek złotniczy XVI-
XIX w. oraz mistrz Wawrzyniec Kasprowicz, Kraków 1962,
s. 48, 49.
157
wiedeńska", w czasie której, jak świadczą współ-
czesne relacje, zdobyczna broń zadziwiała koralową
dekoracją.
Wracając do lokalnych wyrobów, wybitne dzieła
przyniósł tutaj wiek XVIII. Z tego czasu pochodzi
kilka zabytków, w których dekoracja koralem wy-
suwa się na plan pierwszy. Dotyczy to przede
wszystkim kielicha ofiarowanego w r. 1717 do
kościoła Na Skałce w Krakowie przez fundatora
monstrancji, prowincjała ks. Konstantego Mo-
szyńskiego (ryc. 15)37. Dekoracja z korala pojawia
37 Liber rerum variarum, s. 140. — Inwentarz z r. 1725,
notatka na s. 47. Kielich ten nie był dotąd publikowany;
zwrócono nań uwagę w pracach nad zabytkami miasta Krakowa
(por. Budowle sakralne Kazimierza i Stradomia, Katalog Za-
bytków Sztuki w Polsce, V). Jest srebrny, w całości złocony,
o wymiarach: wysokość 249 mm, średnica stopy 140 mm;
nie posiada żadnego napisu. Kielich ze skarbca paulinów wysta-
wiony byl — podobnie jak monstrancja — w ekspozycji „Agaty,
szafiry, nefryty, korale ...“, por. przyp. 2.
38 Koralowy kielich z klasztoru Na Skałce w sylwecie,
się tu w szerokich pasach na stopie i nodusie oraz
pokrywa w całości koszyczek, stwarzając w rezultacie
zbliżony efekt kolorystyczny, jak w monstrancji
z r. 1706. Chciałoby się nawet uznać oba obiekty
za dzieło jednego warsztatu, gdyby nie różnice
formalne38. Znacznie później niż wyroby zachowane
w Krakowie powstała monstrancja w kościele pa-
rafialnym w Przeworsku, ofiarowana w r. 1755 przez
Teresę Lubomirską wojewodzinę czernihowską,
przypuszczalnie dzieło złotnika Jerzego Bergera
(ryc. 16)39. Do monstrancji przeworskiej, bardzo
przede wszystkim zaś układach dekoracyjnych, silnie wiąże
się z kielichami krakowskimi, z początku w. XVIII w kościele
Mariackim oraz z r. 1712, fundacji ks. Grzegorza Ochabowicza,
w kościele Św. Aamy (por. Kościoły i klasztory Śródmieścia,
1, Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, IV, s. 37, fig. 779,
s. 88, fig. 780). Analogie te pozwalają na uznanie wszystkich
trzech za dzieła jednego warsztatu.
39 Por. F. Kotula, Rzeszowski ośrodek złotniczy XVI-
XIX w. oraz mistrz Wawrzyniec Kasprowicz, Kraków 1962,
s. 48, 49.
157