DOI Artikel:
Samek, Jan: Monstrancja paulińska z r. 1706 i relacja o niej Benedykta Chmielowskiego oraz koral w rzemiośle artystycznym w Polsce
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20356#0166
bogato dekorowanej, użyto aż dziesięć koralowych
gałązek, które występują pod glorią i między jej
promieniami. Dla nas ważny jest fakt, że na dwóch
koralowych gałązkach pod glorią znajdowały się
według opisu z r. 1755 (jak w monstrancji u paulinów
w Krakowie) posążki dwunastu apostołów40.
Przewyższając monstrancję krakowską bogactwem,
przypuszczalne dzieło Bergera ustępuje jej miejsca
pod względem kompozycji i koncepcji ikonogra-
ficznej. Istnieje możliwość, że koralowa monstrancja
z Krakowa posłużyła tu w pewnym stopniu za
wzór.
14. Solniczka, przed r. 1670, Częstochowa, klasztor Paulinów
na Jasnej Górze (fot. J. Langda)
Zapewne również w 2 poł. w. XVIII powstała
koralowa monstrancja z kościoła Bernardynów
w Sokalu, obecnie przechowywana w klasztorze
tegoż zakonu w Leżajsku (ryc. 17)41. Nie dotrwała
ona jednak w pierwotnym stanie. Podobnie jak
w monstrancji z Przeworska gałązka korala wystę-
40 „Dyspozycja korali taka znajduje się: dwa krzaki korali
są iustae magnitudinis, na których po gałązkach stoi apostołów
12 odlewanych, srebrnych, pozłocistych. Opisanie kościoła
parafialnego przeworskiego [...] podczas wizytacji generalnej
Illustrissimi Excellentissimi et Reverendissimi Domini Ven-
ceslai Hieronymi de Bogusławice Sierakowski [...] Anno
Domini 1755“, por. Kotula, o.c., s. 48. Obecnie na koralo-
wych gałązkach brak posążków apostołów, zapewne odpadły,
jak w monstrancji krakowskiej. Natomiast ponad reservaculum
15. Kielich, r. 1717, Kraków, klasztor Paulinów Na Skałce
(fot. J. Langda)
puje pod glorią, z korala wykonana jest także grupa
Ukrzyżowania wieńcząca koronę (obecnie częściowo
uszkodzona). Koralowe gałązki miały się również
znajdować wokół glorii, podobnie jak w ostensorium
z Przeworska42, będącym — być może — pierwowzo-
rem dla monstrancji z Sokala.
dostrzegamy dwie niewielkie figurki nieokreślonego apostoła
i św. Andrzeja. Nie mówi o nich szczegółowy opis z r. 1755,
zapewne więc pochodzą z dolnej części monstrancji.
41 Niepublikowana. Wykonana z miedzi, złocona i srebrzo-
na, posiada wymiary: wysokość 911 mm, szerokość glorii
35,5 cm, stopy 292 mm x 240 mm.
42 Według informacji uzyskanej od oo. bernardynów
w Leżajsku.
158
gałązek, które występują pod glorią i między jej
promieniami. Dla nas ważny jest fakt, że na dwóch
koralowych gałązkach pod glorią znajdowały się
według opisu z r. 1755 (jak w monstrancji u paulinów
w Krakowie) posążki dwunastu apostołów40.
Przewyższając monstrancję krakowską bogactwem,
przypuszczalne dzieło Bergera ustępuje jej miejsca
pod względem kompozycji i koncepcji ikonogra-
ficznej. Istnieje możliwość, że koralowa monstrancja
z Krakowa posłużyła tu w pewnym stopniu za
wzór.
14. Solniczka, przed r. 1670, Częstochowa, klasztor Paulinów
na Jasnej Górze (fot. J. Langda)
Zapewne również w 2 poł. w. XVIII powstała
koralowa monstrancja z kościoła Bernardynów
w Sokalu, obecnie przechowywana w klasztorze
tegoż zakonu w Leżajsku (ryc. 17)41. Nie dotrwała
ona jednak w pierwotnym stanie. Podobnie jak
w monstrancji z Przeworska gałązka korala wystę-
40 „Dyspozycja korali taka znajduje się: dwa krzaki korali
są iustae magnitudinis, na których po gałązkach stoi apostołów
12 odlewanych, srebrnych, pozłocistych. Opisanie kościoła
parafialnego przeworskiego [...] podczas wizytacji generalnej
Illustrissimi Excellentissimi et Reverendissimi Domini Ven-
ceslai Hieronymi de Bogusławice Sierakowski [...] Anno
Domini 1755“, por. Kotula, o.c., s. 48. Obecnie na koralo-
wych gałązkach brak posążków apostołów, zapewne odpadły,
jak w monstrancji krakowskiej. Natomiast ponad reservaculum
15. Kielich, r. 1717, Kraków, klasztor Paulinów Na Skałce
(fot. J. Langda)
puje pod glorią, z korala wykonana jest także grupa
Ukrzyżowania wieńcząca koronę (obecnie częściowo
uszkodzona). Koralowe gałązki miały się również
znajdować wokół glorii, podobnie jak w ostensorium
z Przeworska42, będącym — być może — pierwowzo-
rem dla monstrancji z Sokala.
dostrzegamy dwie niewielkie figurki nieokreślonego apostoła
i św. Andrzeja. Nie mówi o nich szczegółowy opis z r. 1755,
zapewne więc pochodzą z dolnej części monstrancji.
41 Niepublikowana. Wykonana z miedzi, złocona i srebrzo-
na, posiada wymiary: wysokość 911 mm, szerokość glorii
35,5 cm, stopy 292 mm x 240 mm.
42 Według informacji uzyskanej od oo. bernardynów
w Leżajsku.
158