DOI Artikel:
Miziołek, Jerzy: Przedstawienia procesji w sztuce wczesnochrześcijańskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20539#0026
13. Powitanie Sw. Rodziny w Egipcie, mozaika na ścianie łuku triamfalnego w S. Maria Maggiore w Rzymie (wg
J. Wilpert, W. N. Schumacher, Die rómischen Mosaiken der kirchlichen Bauten IV—XIII Jahrhundert, Freiburg—
—Basel—Wien 11976)
znać po ozdobnej tunice i diademie zdobiącym
głowę. Kroczy on w asyście trzech dostojników
niosących w rękach przed sobą, podobnie jak on,
sporych rozmiarów płonące świece. Za cesarzem
i doutiojnikami jadą na czterokołowym, zdobnym
figuralnymi reliefami wazie dwaj duchowni (są-
dząc po ubiorach — biskupi) z relikwiarzem na
kolanach. Relikwiarz ten to sporych rozmiarów
skrzynka, mająca kształt budowli przykrytej dwu-
spadowym daszkiem. Wóz ciągną dwa konie lub
muły kierowane przez woźnicę siedzącego przed
duchownymi na niższym siedzeniu. Przed koś-
ciołem stoi kobieta z wyciągniętą ku zbliżającym
się prawą ręką, lewą podtrzymująca oparty o
ramię krzyż procesyjny. Sądząc po kontekście,
bogatych szatach, a przede wszystkim diademie
z perłami — jest to cesarzowa, a nie personifi-
kacja Kościoła, jak przypuszczali niektórzy ba-
dacze. Bazylikowy kościół za nią jest jeszcze w
budowie. Czterej robotnicy, których widać na
dachu, kończą, jak się wydaje, prace w górnej
uroczyste przyjęcie przed murami miasta; 2) propom-
pe — procesjonalne przenoszenie relikwii przez miasto;
3) apothesis (lub katathesis) — uroczyste ich złożenie
w kościele. Zob. H o 1 u m, V i k a n, o.c, s. 117 i n.
93 O. W u 1 f f, Altchristliche und byzantiniche Kunst,
1, Berlin 1914, s. 194 i n.
96 S. Pelekanides, Date et interpretation de la
plaąue en ivoire de Treves (Annuaire de 1'Insitift.ułe de
Philologie et dUistoire Orientales et Slaves, 12, 1952, s.
361 i n.).
kondygnacji świątyni. W tle za wozem z re-
likwiami znajduje się brama ujęta dwiema ko-
lumnami, nad którą w arkadzie wyobrażone jest
popiersie Chrystusa w nimbie krzyżowym. Tło
dla całej sceny stanowi przylegająca do bramy
arkadowa budowla z galerią na piętrze, w któ-
rej kwadratowych oknach stoją prawdopodobnie
śpiewacy z kadzielnicami w prawych rękach. Po-
wyżej nad nimi widać głowy jeszcze innych
świadków zdarzenia.
Ten niezwykle interesujący zabytek przycią-
gał uwagę wielu badaczy. O. Wulff był zdania,
że-pochodzi on z w. IV, a uczestnikiem procesji
miałby być Konstantyn Wielki93, kobieta zaś sto-
jąca przed bazyliką to jego matka, św. Helena.
Na w. V wskazywali m. in. S. Pelekanides96 oraz
Hoilum i Viikan,57. Według Pelekainidesa płytka
upamiętnia sprowadzenie relikwii śś. Józefa i Za-
chariasza do Hagia Sofia w Konstantynopolu w
r. 415. J. Strzygowski98 wysunął hipotezę — za-
akceptowaną m. in. przez Diehla99 i Graba-
97 H o 1 u m, V i k a n, o.c, s. 115 i n. Na w. V wska-
zywał też F. X. Kraus — zob. J. Strzygowski,
Orient oder Rom, Leipzig 1901, s. 86.
93 Strzygowski, o.c, 85 i n. W interpretacji tej
nie chodzi o kościół Sw. Ireny, znajdujący się w pobliżu
Hagia Sofia, lecz o świątynię wzniesioną w dzielnicy
Sycae znajdującej się po przeciwnej stronie Złotego
Rogu.
99 Ch. D i e h 1, Manuel d'art byzantin, Paris 1925,
s. 303. '.
20
J. Wilpert, W. N. Schumacher, Die rómischen Mosaiken der kirchlichen Bauten IV—XIII Jahrhundert, Freiburg—
—Basel—Wien 11976)
znać po ozdobnej tunice i diademie zdobiącym
głowę. Kroczy on w asyście trzech dostojników
niosących w rękach przed sobą, podobnie jak on,
sporych rozmiarów płonące świece. Za cesarzem
i doutiojnikami jadą na czterokołowym, zdobnym
figuralnymi reliefami wazie dwaj duchowni (są-
dząc po ubiorach — biskupi) z relikwiarzem na
kolanach. Relikwiarz ten to sporych rozmiarów
skrzynka, mająca kształt budowli przykrytej dwu-
spadowym daszkiem. Wóz ciągną dwa konie lub
muły kierowane przez woźnicę siedzącego przed
duchownymi na niższym siedzeniu. Przed koś-
ciołem stoi kobieta z wyciągniętą ku zbliżającym
się prawą ręką, lewą podtrzymująca oparty o
ramię krzyż procesyjny. Sądząc po kontekście,
bogatych szatach, a przede wszystkim diademie
z perłami — jest to cesarzowa, a nie personifi-
kacja Kościoła, jak przypuszczali niektórzy ba-
dacze. Bazylikowy kościół za nią jest jeszcze w
budowie. Czterej robotnicy, których widać na
dachu, kończą, jak się wydaje, prace w górnej
uroczyste przyjęcie przed murami miasta; 2) propom-
pe — procesjonalne przenoszenie relikwii przez miasto;
3) apothesis (lub katathesis) — uroczyste ich złożenie
w kościele. Zob. H o 1 u m, V i k a n, o.c, s. 117 i n.
93 O. W u 1 f f, Altchristliche und byzantiniche Kunst,
1, Berlin 1914, s. 194 i n.
96 S. Pelekanides, Date et interpretation de la
plaąue en ivoire de Treves (Annuaire de 1'Insitift.ułe de
Philologie et dUistoire Orientales et Slaves, 12, 1952, s.
361 i n.).
kondygnacji świątyni. W tle za wozem z re-
likwiami znajduje się brama ujęta dwiema ko-
lumnami, nad którą w arkadzie wyobrażone jest
popiersie Chrystusa w nimbie krzyżowym. Tło
dla całej sceny stanowi przylegająca do bramy
arkadowa budowla z galerią na piętrze, w któ-
rej kwadratowych oknach stoją prawdopodobnie
śpiewacy z kadzielnicami w prawych rękach. Po-
wyżej nad nimi widać głowy jeszcze innych
świadków zdarzenia.
Ten niezwykle interesujący zabytek przycią-
gał uwagę wielu badaczy. O. Wulff był zdania,
że-pochodzi on z w. IV, a uczestnikiem procesji
miałby być Konstantyn Wielki93, kobieta zaś sto-
jąca przed bazyliką to jego matka, św. Helena.
Na w. V wskazywali m. in. S. Pelekanides96 oraz
Hoilum i Viikan,57. Według Pelekainidesa płytka
upamiętnia sprowadzenie relikwii śś. Józefa i Za-
chariasza do Hagia Sofia w Konstantynopolu w
r. 415. J. Strzygowski98 wysunął hipotezę — za-
akceptowaną m. in. przez Diehla99 i Graba-
97 H o 1 u m, V i k a n, o.c, s. 115 i n. Na w. V wska-
zywał też F. X. Kraus — zob. J. Strzygowski,
Orient oder Rom, Leipzig 1901, s. 86.
93 Strzygowski, o.c, 85 i n. W interpretacji tej
nie chodzi o kościół Sw. Ireny, znajdujący się w pobliżu
Hagia Sofia, lecz o świątynię wzniesioną w dzielnicy
Sycae znajdującej się po przeciwnej stronie Złotego
Rogu.
99 Ch. D i e h 1, Manuel d'art byzantin, Paris 1925,
s. 303. '.
20