DOI Artikel:
Dreścik, Jan: Kwiatki Świętey Pustynie B. Salomei Panny, na Skale S. Maryey: Treści ideowe barokowej pustelni Bł. Salomei w Grodzisku koło Skały
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20541#0048
7. G. L. Bernini, słoń dźwigający obelisk, 1667, Rzym,
Piaizza della Minowa (wg Encyclopaedia oj World Art,
XIV, New Yioirk-Tioronto-Doindon 1967) (fot. J. Doraczek)
sie przedstawia się stan badań nad barokową pu-
stelnią Bł. Salomei w Grodzisku, ze szczególnym
uwzględnieniem wypowiedzi dotyczących jej pro-
gramu treściowego. Jak widać, uzasadnia on po-
nowne zajęcie się tym tematem.
16 W kodycylu do testamentu Piskorskiego, spisanym
11 isierpniiia 17107 (zmarł on 17 sierpnia), czytamy: „Ko-
ściół B. Salomei na Skale wsizyistkiemi sposobami chcia-
łem y iak nayprzystoyniey ozdobiony zostawić. Pod ko-
lumnę gradusie dla opóźnienia, że jeszcze według .obrysu
nie są wygotowane Ich mość Executoires mai rzemieśl-
nika iuż umówionego iak prętko skończy y należycie
wystawi na Cmentarzu ukontentuią. Konwent.. J. Mści
Panien Zakonnych mieysca tego P^atroneik raczy docho-
wać tego wszystkiego cokolwiek iast, tak w kościele sa-
mem, iako na Cmentarzu gruntowym muriem obwiedź,io-
nem, w Kaplicach także, w celi S. Salomei z wielką
pilnością moią wystawioney” (Codiciili Tabularum su-
prema e wolusntlaitiś M. Sebastiani Piskorski V.I.D. et Ca-
nonici Craoowiensi Die 11 Augusta Anno Domini 1707mo
confectarum. Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Li-
ber testamentorum et ordinatiorum poist defunctos ad-
Podejmując próbę odczytania treści „kwiat-
ków” —- tych zrealizowanych rękoma rzemieślni-
ków w Grodzisku —■ posiłkując się przy tym pu-
blikacją ks. Piskorskiego, zauważamy natychmiast
liczne różnice między opisami w książeczce a fak-
tycznym stanem poszczególnych elementów zało-
żenia. Wypada tu wskazać na ich główne przyczy-
ny. Pewne zmiany w stosunku do wydanej w r.
1691 publikacji wprowadzić mógł jeszcze sam fun-
dator. Wiemy, że w chwili jego śmierci w r. 1707
prace w Grodzisku jeszcze trwały 16. I tak na przy-
kład opis wnętrza „Celi kiedyś Błogosławioney
a teraz pustelniczey” zawarty w książce pomija
przedstawiony na zachodniej ścianie widok Jero-
zolimy, wykonamy według ryciny z dzieła H. Pra-
do i J. B. Villalpando In Ezechielem Explanatio-
nes... 17, co do którego mamy pośredni dowód, iż
powstał z inicjatywy Piskorskiego. W kodycylu
do jego testamentu znajdujemy bowiem wzmian-
kę o konieczności zwrotu wspomnianego dzieła,
stanowiącego własność biblioteki bodajże Kole-
gium Większego 18.
Jak można sądzić, jedyne istotne materialne
zubożenie programu, spowodowane śmiercią Pis-
korskiego, dotknęło wnętrza kościoła. Zgodnie z
pierwotnym zamysłem w nawie, na gzymsie pod-
sklepiennym, stanąć miała galeria figur ,,SS Pa-
tronów Koronnych”, uzupełniona posążkiem św.
Klary19. Na karb niedbalstwa ze strony konty-
nuatorów prac położyć należy brak niektórych na-
pisów o charakterze lemm. Być może pominięto
ten „kosmetyczny” w stosunku do materialnej
struktury dzieła zabieg, jakim było wykucie in-
skrypcji, nie zdając sobie nieraz sprawy z ich zna-
czenia dla ideowego wyrazu całości20.
Dalszych przekształceń zacierających pierwot-
ny program dokonali późniejsi użytkownicy, zmie-
niając np. wezwanie ołtarza Św. Krzyża w nawie
modum Reyeremdois ac clarissiimos D. Profesisores Aca-
demiiae Gracoviensis, rkps (36, s.. i3'17).
17 H. Prado et J. B. V i 11 a 1 p>a n d o, In Ezechie-
lem Explanationes et Apparatus Urbis ac Templi Hie-
rosolymitani commentariis et imaginibus illustratus, Ro-
ma 1596—1604, t .1,—3. Widok Jerozolimy w Grodzisku,
obecnie bardzoi zniszczony, zidentyfikowany został dzięki
szkicowi wykonanemu przez J. Bogdanowskiego 15 VIII
1957.
18 „Xięgi in Jurę do Bibliotek Collegii Juridici oprócz
inwentarskich które slię w dolnych listwach znayduią
dokąd należy Vilapandi Templum Hierozalymorum [!]
same zamykaiąc godne koper,sztychy” (Codiciili Tabula-
iruim supremae voluntatils...., s. 320).
19 Kwiatek VI — Wewnętrzne Kościoła weyzrzenie.
20 Na trzonie kolumny bł. Salomei zabrakło napisu
„Sine uimibna lucern”, nie pominięto zaś na jej cokole in-
skrypcji o bardziej informacyjnym charakterze.
42
Piaizza della Minowa (wg Encyclopaedia oj World Art,
XIV, New Yioirk-Tioronto-Doindon 1967) (fot. J. Doraczek)
sie przedstawia się stan badań nad barokową pu-
stelnią Bł. Salomei w Grodzisku, ze szczególnym
uwzględnieniem wypowiedzi dotyczących jej pro-
gramu treściowego. Jak widać, uzasadnia on po-
nowne zajęcie się tym tematem.
16 W kodycylu do testamentu Piskorskiego, spisanym
11 isierpniiia 17107 (zmarł on 17 sierpnia), czytamy: „Ko-
ściół B. Salomei na Skale wsizyistkiemi sposobami chcia-
łem y iak nayprzystoyniey ozdobiony zostawić. Pod ko-
lumnę gradusie dla opóźnienia, że jeszcze według .obrysu
nie są wygotowane Ich mość Executoires mai rzemieśl-
nika iuż umówionego iak prętko skończy y należycie
wystawi na Cmentarzu ukontentuią. Konwent.. J. Mści
Panien Zakonnych mieysca tego P^atroneik raczy docho-
wać tego wszystkiego cokolwiek iast, tak w kościele sa-
mem, iako na Cmentarzu gruntowym muriem obwiedź,io-
nem, w Kaplicach także, w celi S. Salomei z wielką
pilnością moią wystawioney” (Codiciili Tabularum su-
prema e wolusntlaitiś M. Sebastiani Piskorski V.I.D. et Ca-
nonici Craoowiensi Die 11 Augusta Anno Domini 1707mo
confectarum. Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Li-
ber testamentorum et ordinatiorum poist defunctos ad-
Podejmując próbę odczytania treści „kwiat-
ków” —- tych zrealizowanych rękoma rzemieślni-
ków w Grodzisku —■ posiłkując się przy tym pu-
blikacją ks. Piskorskiego, zauważamy natychmiast
liczne różnice między opisami w książeczce a fak-
tycznym stanem poszczególnych elementów zało-
żenia. Wypada tu wskazać na ich główne przyczy-
ny. Pewne zmiany w stosunku do wydanej w r.
1691 publikacji wprowadzić mógł jeszcze sam fun-
dator. Wiemy, że w chwili jego śmierci w r. 1707
prace w Grodzisku jeszcze trwały 16. I tak na przy-
kład opis wnętrza „Celi kiedyś Błogosławioney
a teraz pustelniczey” zawarty w książce pomija
przedstawiony na zachodniej ścianie widok Jero-
zolimy, wykonamy według ryciny z dzieła H. Pra-
do i J. B. Villalpando In Ezechielem Explanatio-
nes... 17, co do którego mamy pośredni dowód, iż
powstał z inicjatywy Piskorskiego. W kodycylu
do jego testamentu znajdujemy bowiem wzmian-
kę o konieczności zwrotu wspomnianego dzieła,
stanowiącego własność biblioteki bodajże Kole-
gium Większego 18.
Jak można sądzić, jedyne istotne materialne
zubożenie programu, spowodowane śmiercią Pis-
korskiego, dotknęło wnętrza kościoła. Zgodnie z
pierwotnym zamysłem w nawie, na gzymsie pod-
sklepiennym, stanąć miała galeria figur ,,SS Pa-
tronów Koronnych”, uzupełniona posążkiem św.
Klary19. Na karb niedbalstwa ze strony konty-
nuatorów prac położyć należy brak niektórych na-
pisów o charakterze lemm. Być może pominięto
ten „kosmetyczny” w stosunku do materialnej
struktury dzieła zabieg, jakim było wykucie in-
skrypcji, nie zdając sobie nieraz sprawy z ich zna-
czenia dla ideowego wyrazu całości20.
Dalszych przekształceń zacierających pierwot-
ny program dokonali późniejsi użytkownicy, zmie-
niając np. wezwanie ołtarza Św. Krzyża w nawie
modum Reyeremdois ac clarissiimos D. Profesisores Aca-
demiiae Gracoviensis, rkps (36, s.. i3'17).
17 H. Prado et J. B. V i 11 a 1 p>a n d o, In Ezechie-
lem Explanationes et Apparatus Urbis ac Templi Hie-
rosolymitani commentariis et imaginibus illustratus, Ro-
ma 1596—1604, t .1,—3. Widok Jerozolimy w Grodzisku,
obecnie bardzoi zniszczony, zidentyfikowany został dzięki
szkicowi wykonanemu przez J. Bogdanowskiego 15 VIII
1957.
18 „Xięgi in Jurę do Bibliotek Collegii Juridici oprócz
inwentarskich które slię w dolnych listwach znayduią
dokąd należy Vilapandi Templum Hierozalymorum [!]
same zamykaiąc godne koper,sztychy” (Codiciili Tabula-
iruim supremae voluntatils...., s. 320).
19 Kwiatek VI — Wewnętrzne Kościoła weyzrzenie.
20 Na trzonie kolumny bł. Salomei zabrakło napisu
„Sine uimibna lucern”, nie pominięto zaś na jej cokole in-
skrypcji o bardziej informacyjnym charakterze.
42