DOI Artikel:
Dreścik, Jan: Kwiatki Świętey Pustynie B. Salomei Panny, na Skale S. Maryey: Treści ideowe barokowej pustelni Bł. Salomei w Grodzisku koło Skały
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20541#0064
„SS Patronów Koronnych” i „Ludwiny, panny
dziwney cierpliwości” 82. Umieszczenie wizerunku
Ludwiny zmarłej w Rzymie „im odore sanctita-
tis” służyć miało zapewne rozkrzewieniu jej kul-
tu w kraju. Ta duma z Polski — ojczyzny świę-
tych — przemawia też z frontispisu Kwiecia Ży-
wota... (ryc. 1), gdzie napis „Terra nostra dedit”,
umieszczony pośrodku rozbudowanej alegorii, naj-
wyraźniej akcentuje pochodzenie bohaterki utwo-
ru. Do tego właśnie wątku, wówczas zapewne naj-
bardziej czytelnego, nawiązano w drugiej poło-
wie w. XVIII, „wzmacniając straż” na murach
Grodziska figurami św. Jadwigi i Henryka Bro-
datego 83. Niestety uległa przy tym zatarciu, pier-
wotnie zapewne tu ważniejsza, idea pochwały
dziewictwa wyrażona przez zaopatrzenie w zega-
ry słoneczne figur pozostałych monarchów.
Przedłużeniem osi poprzecznej założenia gro-
dziskiego, wyznaczonej przez portal wejściowy
cmentarza i kolumnę bł. Salomei, jest druga bram-
ka w murze otaczającym kościół, prowadząca do
sztucznej skały, „Bramy (Tęczy) Chrystusa Ubi-
czowanego”, wymurowanej z nacieków wapien-
nych, a stanowiącej niegdyś tło dla nie istnieją-
cego obecnie przedstawienia Chrystusa u słupa.
Przedstawienie Jezusa u słupa, czy najpewniej —
zgodnie z ówczesną konwencją —- przy niskiej
kolumnie, pozostawało najprawdopodobniej w
związku ideowym z kolumną bł. Salomei, na co
wskazuje także zestawienie tych kolumn na jed-
nej osi84.
„Brama Chrystusa Ubiczowanego” tak w po-
rządku Kwiatków..., jak i narzucającej się ko-
lejności zwiedzania w terenie usytuowana jest
wbrew chronologii wydarzeń Męki Pańskiej przed
,,Iaskinią Ogroda Getsemańskiego”. Otwierając ten
wątek w Grodzisku, przypomina ona, iż wywyż-
y beatyfikowanych iako też świątobliwie żyiących patro-
nów polskich, Kraków 1662.
82 Kwiatek VI — Wewnętrzne Kościoła weyzrze-
nie. O Ludwinie zob. Pruszcz, o.c., is. 215. Ciekawym
zbiegiem okoliczności „lubo to była uczestniczka habitu
trzeciego F,rancis;zka świętego, przy kościele Ala Miner-
wa Oyców Dominikanów nayazęście-y bywała” ,— więc
tam, gdzie kilkadziesiąt lat po jej śmierci (1623) sta-
nął słoń Berniniegoi
83 Być może dokonano tego między 1776 a 1783 —
zob. Holc er owa, o.c., s. 41.
84 O niskiej kolumnie biczowania przywiezionej do
Rzymu z Jerozolimy przez kardynała Colonnę w r. 1223
i czczonej w kościele Sw. Pr-aksedy izob. E. Mai e, L’art
religieux de la fin du XVIe siecle, du XVIIe siecle et du
XVIIIe siecle, Paris 11951, s. 262—267. Przedstawienie tej
kolumny stało się niemal obowiązujące w scenie biczo-
wania. O kolumnie biczowania z kościoła Sw. Praksedy
wspominał ks, Piskorski w kazaniu na msizy dziękczyn-
31. Koronacja Dziewicy, inicjał V[eni
Spoosa Christi], f. 415 v. w Antyfonarzu
\z kościoła Franciszkanów w Zadarze. k.
w. XIII (wg F. Wiekbo-ff (red.), Beschrei-
bendes V erzeichnis der illuminierten
Handschriften in Osterreich, IV, Leipziig
1917, is. -34, fig. 46) (flot. J. Dreścik)
szenie sprawiedliwych dokonać się mogło tylko
dzięki Wcieleniu, Męce i Poniżeniu Zbawiciela,
nakłania zarazem do naśladowania jego pokory.
Podkreślać to miały towarzyszące Ubiczowanemu
starotestamentowe cytaty-zapowiedzi: „Circumde-
derumt me canes mufti, eon sil i urn malignantium
obsedit me” (Ps. 21, 17) i „Non erat ei species,
neąue decor” (Isa. 53, 2). Ten drugi napis wyko-
nany miał być złotem, jak gdyby akcentując
coincidentiam oppositorum i przybliżając tym sa-
mym do tajemnicy „wzgardzonego, okrytego
chwałą” wcielonego Boga85. Zaakcentowaniu tej
niej za ukończony proces beatyfikacyjny Kunegun-dy (Kin-
gi) w r. 1687: „Jakie to dziwne spo-r-ządzęnie boskie, Pur-
purat Kościoła S. Kardynał Kolumna, tę kolumnę, przy
ktorey był ubiczowany Zbąwliciel świata, dziwnym sposo-
bem wywioizł z Ieruizalem, y wprowadzoną z weselem do
Rzymu, w Kościele S. Praxedy Panny wystawił. Patrziay-
mysiz? awosz drugi teyże Famili-ey cnot nieporównanych
Infułat, Kolumna y Lilia [aluzja do herbu Roch] ukorono-
wany liliami przy Purpurze Krółewskiey, filar Korony
Pol/skiey Kunegu-ndę, do tegos-z Miasta wyprowadza, przy
nabo-żney Uroczystości dziiisieys-zey” (Piskorski, Kaza-
ńia..., s. 735). Tenże -sam Mikołaj Oborski,, sufragan kra-
kowski, biskup laoidy-cejskii, o którym mowa w kaza-
niu, przeprowadził również pr-oces beatyfikacyjny Salo-
mei.
85 „Sipec-ies” -oznacza tu boskość Chrystusa —■ zoib.
La-uiretus, o.c., -s. 315. Podobne „zgodności przeciwsta-
wień” spotykamy w opisach innych kwiatków zwią-
zanych z Męką Pańską.
58
dziwney cierpliwości” 82. Umieszczenie wizerunku
Ludwiny zmarłej w Rzymie „im odore sanctita-
tis” służyć miało zapewne rozkrzewieniu jej kul-
tu w kraju. Ta duma z Polski — ojczyzny świę-
tych — przemawia też z frontispisu Kwiecia Ży-
wota... (ryc. 1), gdzie napis „Terra nostra dedit”,
umieszczony pośrodku rozbudowanej alegorii, naj-
wyraźniej akcentuje pochodzenie bohaterki utwo-
ru. Do tego właśnie wątku, wówczas zapewne naj-
bardziej czytelnego, nawiązano w drugiej poło-
wie w. XVIII, „wzmacniając straż” na murach
Grodziska figurami św. Jadwigi i Henryka Bro-
datego 83. Niestety uległa przy tym zatarciu, pier-
wotnie zapewne tu ważniejsza, idea pochwały
dziewictwa wyrażona przez zaopatrzenie w zega-
ry słoneczne figur pozostałych monarchów.
Przedłużeniem osi poprzecznej założenia gro-
dziskiego, wyznaczonej przez portal wejściowy
cmentarza i kolumnę bł. Salomei, jest druga bram-
ka w murze otaczającym kościół, prowadząca do
sztucznej skały, „Bramy (Tęczy) Chrystusa Ubi-
czowanego”, wymurowanej z nacieków wapien-
nych, a stanowiącej niegdyś tło dla nie istnieją-
cego obecnie przedstawienia Chrystusa u słupa.
Przedstawienie Jezusa u słupa, czy najpewniej —
zgodnie z ówczesną konwencją —- przy niskiej
kolumnie, pozostawało najprawdopodobniej w
związku ideowym z kolumną bł. Salomei, na co
wskazuje także zestawienie tych kolumn na jed-
nej osi84.
„Brama Chrystusa Ubiczowanego” tak w po-
rządku Kwiatków..., jak i narzucającej się ko-
lejności zwiedzania w terenie usytuowana jest
wbrew chronologii wydarzeń Męki Pańskiej przed
,,Iaskinią Ogroda Getsemańskiego”. Otwierając ten
wątek w Grodzisku, przypomina ona, iż wywyż-
y beatyfikowanych iako też świątobliwie żyiących patro-
nów polskich, Kraków 1662.
82 Kwiatek VI — Wewnętrzne Kościoła weyzrze-
nie. O Ludwinie zob. Pruszcz, o.c., is. 215. Ciekawym
zbiegiem okoliczności „lubo to była uczestniczka habitu
trzeciego F,rancis;zka świętego, przy kościele Ala Miner-
wa Oyców Dominikanów nayazęście-y bywała” ,— więc
tam, gdzie kilkadziesiąt lat po jej śmierci (1623) sta-
nął słoń Berniniegoi
83 Być może dokonano tego między 1776 a 1783 —
zob. Holc er owa, o.c., s. 41.
84 O niskiej kolumnie biczowania przywiezionej do
Rzymu z Jerozolimy przez kardynała Colonnę w r. 1223
i czczonej w kościele Sw. Pr-aksedy izob. E. Mai e, L’art
religieux de la fin du XVIe siecle, du XVIIe siecle et du
XVIIIe siecle, Paris 11951, s. 262—267. Przedstawienie tej
kolumny stało się niemal obowiązujące w scenie biczo-
wania. O kolumnie biczowania z kościoła Sw. Praksedy
wspominał ks, Piskorski w kazaniu na msizy dziękczyn-
31. Koronacja Dziewicy, inicjał V[eni
Spoosa Christi], f. 415 v. w Antyfonarzu
\z kościoła Franciszkanów w Zadarze. k.
w. XIII (wg F. Wiekbo-ff (red.), Beschrei-
bendes V erzeichnis der illuminierten
Handschriften in Osterreich, IV, Leipziig
1917, is. -34, fig. 46) (flot. J. Dreścik)
szenie sprawiedliwych dokonać się mogło tylko
dzięki Wcieleniu, Męce i Poniżeniu Zbawiciela,
nakłania zarazem do naśladowania jego pokory.
Podkreślać to miały towarzyszące Ubiczowanemu
starotestamentowe cytaty-zapowiedzi: „Circumde-
derumt me canes mufti, eon sil i urn malignantium
obsedit me” (Ps. 21, 17) i „Non erat ei species,
neąue decor” (Isa. 53, 2). Ten drugi napis wyko-
nany miał być złotem, jak gdyby akcentując
coincidentiam oppositorum i przybliżając tym sa-
mym do tajemnicy „wzgardzonego, okrytego
chwałą” wcielonego Boga85. Zaakcentowaniu tej
niej za ukończony proces beatyfikacyjny Kunegun-dy (Kin-
gi) w r. 1687: „Jakie to dziwne spo-r-ządzęnie boskie, Pur-
purat Kościoła S. Kardynał Kolumna, tę kolumnę, przy
ktorey był ubiczowany Zbąwliciel świata, dziwnym sposo-
bem wywioizł z Ieruizalem, y wprowadzoną z weselem do
Rzymu, w Kościele S. Praxedy Panny wystawił. Patrziay-
mysiz? awosz drugi teyże Famili-ey cnot nieporównanych
Infułat, Kolumna y Lilia [aluzja do herbu Roch] ukorono-
wany liliami przy Purpurze Krółewskiey, filar Korony
Pol/skiey Kunegu-ndę, do tegos-z Miasta wyprowadza, przy
nabo-żney Uroczystości dziiisieys-zey” (Piskorski, Kaza-
ńia..., s. 735). Tenże -sam Mikołaj Oborski,, sufragan kra-
kowski, biskup laoidy-cejskii, o którym mowa w kaza-
niu, przeprowadził również pr-oces beatyfikacyjny Salo-
mei.
85 „Sipec-ies” -oznacza tu boskość Chrystusa —■ zoib.
La-uiretus, o.c., -s. 315. Podobne „zgodności przeciwsta-
wień” spotykamy w opisach innych kwiatków zwią-
zanych z Męką Pańską.
58