DOI Artikel:
Bałus, Wojciech: Artura Grottgera "Wieczorna modlitwa rolnika": Próba interpretacji ikonograficznej obrazu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20612#0134
4. Caspar David Friedrich, Dwaj mężczyźni obserwujący księżyc, 1819, olej na płótnie, Drezno,
Gemaldegalerie Neue Meister (wg F. Unverfehrt, C. D. Friedrich, Munchen 1984)
Gruntowna zmiana w obrazowaniu natury na-
stąpiła z początkiem wieku XIX niezależnie w
kilku ośrodkach malarskich. Zwróćmy najpierw
uwagę na Monachium, gdzie pod wpływem Jo-
hanna Georga von Dillisa wykształcił się około
roku 1815 nowy typ pejzażu 16. Przede wszystkim
zmieniła się pozycja odbiorcy względem „zawar-
tości" obrazu: w miejsce przeciwstawię-
n i a widz,—(krajobraz pobawiło się włączę-
n i e widza w krajobraz. Sugerowanie było to „re-
alnością" pierwszego planu, umieszczeniem wi-
dza i pierwszoplanowych postaci (bo są to zazwy-
czaj pejzaże ze sztafażem) niejako na jednej drodze
czy łące „rozpoczynającej" całe przedstawienie,
a także usytuowaniem linii zbiegu perspektywi-
cznego poniżej oczu głównych osób ukazanych w
dziele. W ten sposób „urealniono" zobrazowaną
naturę, pokazując bowiem wyraźnie pierwszy plan
jako drogę (np. Jezioro Tagern Dillisa, 1825) lub
jako grzbiet pagórka (np. Dolina Izary koło E-
benhausen Maxa Josepha Wagenbauera, 1812-
-1814) i umieszczając na nich ludzi, po pierwsze:
uczyniono przestrzeń dzieła mierzalną (dal i głę-
bia rysowały się bowiem jako pozostające w sto-
sunku do pierwszego planu i osób na nim),
po drugie: zależną od konkretnego punktu wyj-
ścia, po trzecie zaś: „dostępną" widzowi1T. Nie
znaczy to jednocześnie, że malując owe, jak je
nazwał Trager, Landschaftswinkeln zrezygnowa-
no z ukazywania bezkresnej dali. Przeciwnie, uka-
16 Trager, o.a, s. 93; B. H a r d t w i g, Johann Ge-
org von Dillis, Wilhelm von Kobell und die Anjdnge
der Munchner Schule [w:] Miinchner Landschajtsma-
lerei 1800-1850 [katalog wystawy w Lenbachhaus], Mun-
chen 1979, s. 58-77.
17 Trager, o.c, s. 93. Zagadnieniu „włączania" wi-
dza w obraz w malarstwie XIX-wiecznym poświęcona
jest książka Wolfganga Kempa Der Anteil des Betrach-
ters. Rezeptionsdsthetische Studien zur Malerei des 19.
Jahrhunderts, Munchen 1983 (w odniesieniu do intere-
sujących nas kwestii patrz rozdział II: Bildperspektiven
vor 1860, s. 41-55).
i8 Trager, o.c, s. 96 i ryc. 3.
130
Gemaldegalerie Neue Meister (wg F. Unverfehrt, C. D. Friedrich, Munchen 1984)
Gruntowna zmiana w obrazowaniu natury na-
stąpiła z początkiem wieku XIX niezależnie w
kilku ośrodkach malarskich. Zwróćmy najpierw
uwagę na Monachium, gdzie pod wpływem Jo-
hanna Georga von Dillisa wykształcił się około
roku 1815 nowy typ pejzażu 16. Przede wszystkim
zmieniła się pozycja odbiorcy względem „zawar-
tości" obrazu: w miejsce przeciwstawię-
n i a widz,—(krajobraz pobawiło się włączę-
n i e widza w krajobraz. Sugerowanie było to „re-
alnością" pierwszego planu, umieszczeniem wi-
dza i pierwszoplanowych postaci (bo są to zazwy-
czaj pejzaże ze sztafażem) niejako na jednej drodze
czy łące „rozpoczynającej" całe przedstawienie,
a także usytuowaniem linii zbiegu perspektywi-
cznego poniżej oczu głównych osób ukazanych w
dziele. W ten sposób „urealniono" zobrazowaną
naturę, pokazując bowiem wyraźnie pierwszy plan
jako drogę (np. Jezioro Tagern Dillisa, 1825) lub
jako grzbiet pagórka (np. Dolina Izary koło E-
benhausen Maxa Josepha Wagenbauera, 1812-
-1814) i umieszczając na nich ludzi, po pierwsze:
uczyniono przestrzeń dzieła mierzalną (dal i głę-
bia rysowały się bowiem jako pozostające w sto-
sunku do pierwszego planu i osób na nim),
po drugie: zależną od konkretnego punktu wyj-
ścia, po trzecie zaś: „dostępną" widzowi1T. Nie
znaczy to jednocześnie, że malując owe, jak je
nazwał Trager, Landschaftswinkeln zrezygnowa-
no z ukazywania bezkresnej dali. Przeciwnie, uka-
16 Trager, o.a, s. 93; B. H a r d t w i g, Johann Ge-
org von Dillis, Wilhelm von Kobell und die Anjdnge
der Munchner Schule [w:] Miinchner Landschajtsma-
lerei 1800-1850 [katalog wystawy w Lenbachhaus], Mun-
chen 1979, s. 58-77.
17 Trager, o.c, s. 93. Zagadnieniu „włączania" wi-
dza w obraz w malarstwie XIX-wiecznym poświęcona
jest książka Wolfganga Kempa Der Anteil des Betrach-
ters. Rezeptionsdsthetische Studien zur Malerei des 19.
Jahrhunderts, Munchen 1983 (w odniesieniu do intere-
sujących nas kwestii patrz rozdział II: Bildperspektiven
vor 1860, s. 41-55).
i8 Trager, o.c, s. 96 i ryc. 3.
130