DOI article:
Kiliańczyk-Zięba, Justyna: Nie tylko Alciatus: o powinowactwach dwóch polskich sygnetów drukarskich i emblematycznych kompozycji z Symbolicae Questions Achille Bocchiego
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.20623#0101
9. Emblemat z Bellerofontem (w: A. Alciatus, Omnia emblematu
cum comentaris..., Antwerpia 1581; Biblioteka Jagiellońska,
1801 I Alb.)
alne i inicjując przedsięwzięcia artystyczne — chętnie
występował jako „auctor intellectualis” dzieł sztuki
wizualnej, realizowanych według jego gustu i dro-
biazgowych często wskazówek31. Choć hetman „sam
wglądał we wszystkie szczegóły tak urządzenia ofi-
cyny, jej produkcji, jak i rozpowszechniania wydaw-
nictw”32, do prac nad jej wyposażeniem i programem
zaprosił nie tylko rzemieślników, ale i intelektuali-
stów: poetę-filologa Szymona Szymonowica oraz
Jana Januszowskiego. Drugi z wymienionych, kra-
kowski wydawca, podobnie jak Zamoyski kształcił
się w Padwie i był niegdyś sekretarzem królewskim,
a słynął nie tylko jako mistrz czarnej sztuki, ale także
prawnik, pisarz, tłumacz. Nie negując udziału same-
go Zamoyskiego w pracach nad sygnetem Drukąrni
Akademii, myślę, że kanclerzowi bez wątpliwości
przyznać tu można tylko „ostatnie słowo”, nie zaś
samo „autorstwo”33. Sądzę, że pomysł sygnetu rodził
się w dyskusjach między Zamoyskim a jego współ-
pracownikami i że inspirująca rola Januszowskiego
— szeroko oczytanego (także w literaturze emble-
matycznej) i świetnie obeznanego z nowoczesnymi
3tJ. Kowalczyk, Inicjatywy Jana Zamoyskiego na polu
kultury artystycznej {w:} Tenże, W kręgu kultury dworu Jana
Zamoyskiego, Lublin 1980, s. 12—40.
32 A. Kawecka-Gryczowa, Atena i Bellerofon w Za-
mościu [w:}Ta sama, Z dziejów polskiej książki w okresie Rene-
sansu. Studia i materiały, Wrocław 1975, s. 235.
Ars rhetor. triplex movet, iwat, docet,
SeD PRiEPOTENS EST VERITAS DiVINITVS.
Sic monstra vitior. domat prydentia .
Symb. CXX XV II.
10. Bellerofont (w: Bocchi, Symbolicae ąuestiones, Bolonia 1574,
drugie wydanie; Biblioteka Jagiellońska, 1214 II Alb.)
tenedencjami w drukarstwie europejskim — była
ważna, jeśli nie decydująca. Zauważmy, że wytwory
„pierwszej drukarni” zamojskiej nie były opatrywane
sygnetami. Bellerofont pojawi się dopiero w roku
1597, w książkach tłoczonych w „drugiej drukarni”,
tej, którą organizował i zaopatrywał Lazarides34.
Sygnet Drukarni Akademii przyciągał już uwagę
badaczy dawnej sztuki i kultury. Alodia Kawecka-
Gryczowa rozpoznała jego odmiany35, natomiast
źródła i symbolikę zamojskiego godła analizowali
najpierw Jerzy Kowalczyk, później zaś — Paulina
Buchwald-Pelcowa. Jerzy Kowalczyk, znawca dzie-
jów i sztuki Zamościa, dowiódł, że sygnet Drukarni
Akademii przedstawia Bellerofonta dosiadającego
33 J. Kowalczyk, Odezwa, sygnet i berło. Ideologia i symbo-
le Akademii Zamojskiej [w:] Tenże, W kręgu kultury..., s. 172.
34 A. Kawecka-Gryczowa, op.cit., s. 244 i nast.
35 Tamże, s. 279-280, autorka pisze o pięciu odmianach
sygnetu, a zreprodukowano sześć wersji. Zob. także Krzak-
Weiss, op.cit., 173—175.
95
cum comentaris..., Antwerpia 1581; Biblioteka Jagiellońska,
1801 I Alb.)
alne i inicjując przedsięwzięcia artystyczne — chętnie
występował jako „auctor intellectualis” dzieł sztuki
wizualnej, realizowanych według jego gustu i dro-
biazgowych często wskazówek31. Choć hetman „sam
wglądał we wszystkie szczegóły tak urządzenia ofi-
cyny, jej produkcji, jak i rozpowszechniania wydaw-
nictw”32, do prac nad jej wyposażeniem i programem
zaprosił nie tylko rzemieślników, ale i intelektuali-
stów: poetę-filologa Szymona Szymonowica oraz
Jana Januszowskiego. Drugi z wymienionych, kra-
kowski wydawca, podobnie jak Zamoyski kształcił
się w Padwie i był niegdyś sekretarzem królewskim,
a słynął nie tylko jako mistrz czarnej sztuki, ale także
prawnik, pisarz, tłumacz. Nie negując udziału same-
go Zamoyskiego w pracach nad sygnetem Drukąrni
Akademii, myślę, że kanclerzowi bez wątpliwości
przyznać tu można tylko „ostatnie słowo”, nie zaś
samo „autorstwo”33. Sądzę, że pomysł sygnetu rodził
się w dyskusjach między Zamoyskim a jego współ-
pracownikami i że inspirująca rola Januszowskiego
— szeroko oczytanego (także w literaturze emble-
matycznej) i świetnie obeznanego z nowoczesnymi
3tJ. Kowalczyk, Inicjatywy Jana Zamoyskiego na polu
kultury artystycznej {w:} Tenże, W kręgu kultury dworu Jana
Zamoyskiego, Lublin 1980, s. 12—40.
32 A. Kawecka-Gryczowa, Atena i Bellerofon w Za-
mościu [w:}Ta sama, Z dziejów polskiej książki w okresie Rene-
sansu. Studia i materiały, Wrocław 1975, s. 235.
Ars rhetor. triplex movet, iwat, docet,
SeD PRiEPOTENS EST VERITAS DiVINITVS.
Sic monstra vitior. domat prydentia .
Symb. CXX XV II.
10. Bellerofont (w: Bocchi, Symbolicae ąuestiones, Bolonia 1574,
drugie wydanie; Biblioteka Jagiellońska, 1214 II Alb.)
tenedencjami w drukarstwie europejskim — była
ważna, jeśli nie decydująca. Zauważmy, że wytwory
„pierwszej drukarni” zamojskiej nie były opatrywane
sygnetami. Bellerofont pojawi się dopiero w roku
1597, w książkach tłoczonych w „drugiej drukarni”,
tej, którą organizował i zaopatrywał Lazarides34.
Sygnet Drukarni Akademii przyciągał już uwagę
badaczy dawnej sztuki i kultury. Alodia Kawecka-
Gryczowa rozpoznała jego odmiany35, natomiast
źródła i symbolikę zamojskiego godła analizowali
najpierw Jerzy Kowalczyk, później zaś — Paulina
Buchwald-Pelcowa. Jerzy Kowalczyk, znawca dzie-
jów i sztuki Zamościa, dowiódł, że sygnet Drukarni
Akademii przedstawia Bellerofonta dosiadającego
33 J. Kowalczyk, Odezwa, sygnet i berło. Ideologia i symbo-
le Akademii Zamojskiej [w:] Tenże, W kręgu kultury..., s. 172.
34 A. Kawecka-Gryczowa, op.cit., s. 244 i nast.
35 Tamże, s. 279-280, autorka pisze o pięciu odmianach
sygnetu, a zreprodukowano sześć wersji. Zob. także Krzak-
Weiss, op.cit., 173—175.
95