DOI Artikel:
Krasny, Piotr: "Operae terrestris congregationis in Apostolorum aetate formatae et totius Ecclesiae communes propiae": Rozważania Rudolfa Hospiniana o roli dzieł sztuki w życiu reformowanego Kościoła
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20623#0108
ROD OLPHI
HOS PINI ANI
DE
HO C E ST,
DE ORIGINE, P R O G R F. S S V 3 VSV ET AB VS V
Templorum & Rerum ad Templa pertinentium.
LIBRI QVINaVE-
I. DeLocis Sacris Patriarcharum,
Tabernac vlo,Templo&Syn a-
gogis luśeorunr, LvCis &Templis
Genńliunt; & T E M PI.is ChriBianorum.
II. De iisqua: Templis continentur;
Choro, Cry ptis ,Cathe d ra ,
Baptisterio,Ciboriis, Ałta-
ju bvs, Re liqv i is,lM-AGINIB''rs,
Crvce, Ltcirnis, O&gahis,
Anathematis , Aqjv,a LuBrali,
Campanis,Crvcibvs inTumbus,
Erocessionibvs,Invocatione
SanBorum , Sc Peregrinatio-
S I B V s,
Eo»rio No»s, v*riis Aiaoas O.
Ce
III. De iis quz exlra Templa; Cce-
METERI I S, SaCELLIS ,OsSARIIS,
M DIB V s SacerdotalibHS, Carceribvs
Epifcopal. Scholis,Bibliothecis,
Arte Typograehica.
IV. De CoNSECRATI ONIBYS
Templorum, Altarium, Crucis,Imagi-
aum, Calicis, Cerei, Frugum, Primitia-
rum , Aqua: LuBralis, Campanarum,
Coemeteriorum.
V. De Bonis Ecclefafiicis, Don a-
TI ONE Conflantini, Decimis,OBLa-
tionibvs,1vre Patronatus, In c o r-
porationibys.
&YATI ONI E V S, jfc,
, locuplćUtta. Cum Ind
G £ N E F t/E t
Sumptibus Ioannis Antonii & Samuelis DeTournes,
UW. DC. LX X11.
2. Strona tytułowa De templis Rudolfa Hospiniana,
Genevae 1672 (fot. Biblioteka Jagiellońska)
Kościoła4. W swoich rozprawach o dziele Hospiniana
wspomnieli jedynie w kilku akapitach, co pozwoliło
wyłącznie na zdawkowe zarysowanie niektórych
zagadnień podjętych przez szwajcarskiego pisarza.
Myślę więc, że warto wczytać się wnikliwiej w De
templis i scharakteryzować nieco szerzej najważniejsze
myśli dotyczące kształtowania, wyposażania i sym-
boliki świątyń, zawarte w tej księdze. Perspektywa
takich dociekań wydaje się tym ciekawsza, że dzieło
Hospiniana powstało jako polemika z Disputationi-
bus de controversiis christinae fidei, kluczową apologią
katolickiej sztuki sakralnej, spisaną przez Roberta
Bellarmina5, a zatem stanowi ważki dokument
odbioru teoretyczno-artystycznych koncepcji tego
kardynała w środowisku szwajcarskich wyznawców
kalwinizmu6. Przed wczytaniem się w treść De tem-
plis wypada podać parę podstawowych informacji
na temat samego Hospiniana, jego działalności w
Kościele ewangelicko-reformowanym i znaczenia
jego pisarstwa teologicznego.
Rudolf Hospinian i jego apologia Kościoła
REFORMOWANEGO
Rudolf Hospinian (właściwie Rudolf Wirth,
1547—1626) pochodził z rodziny, która wydała wielu
działaczy teformacyjnych i pastorów kalwińskich.
Odbył gruntowne studia teologiczne i historyczne
na uniwersytetach w Magdeburgu i Heidelbergu.
W roku 1568 został ordynowany i rozpoczął pracę
duszpasterską w parafiach w kantonie Zurych. W
roku 1576 objął urząd rektora Scholae Carolinae
w Zurychu, w której prowadził także wykłady z
teologii. Szybko zyskał sławę wybitnego uczonego
i kaznodziei, co utorowało mu drogę do wysokich
stanowisk kościelnych: kanonika i archidiakona w
Grossmunster (15 88), a następnie proboszcza głów-
nej świątyni Zurychu Frauenmunster (1594). Wyso-
ko ceniono jego prace historyczne, a zwłaszcza nader
krytyczną rozprawę Historia iesuitica (1619)7-
Dziełem życia Hospiniana była jednak wielka
synteza i apologia nauki Kościoła ewangelicko-re-
formowanego, którą pisał przez prawie dwadzieścia
4 G. Humberg, Temples for Protestansts. Studies in the
Architectural Milieu of the Reformed Church and of the Lutheran
Church, Gothenburg 2002, s. 10—18; R. Schofield, Architet-
tura, dottrina e magnificenza nell’architettura ecclesiastica delt’eta
di Carlo e Federico Borromeo [w:] F. Ripishti, R. Schofield,
Architettura e Controriforma. I dihatti per la facciata di Duomo di
Milano, Milano 2004, s. 150—155.
5 „Doktrynę artystyczną”, sformułowaną przez Bellarmina
w Disputiones i w innych dziełach polemiczno-teologicznych
omówiłem obszernie w poprzednim tomie niniejszego czaso-
pisma: P. Krasny, „Res ąuibus superna Hierulasalem ab Ecclesia
in terris peregrinante collitur”. Nauka św. Roberta Bellarmina o roli
dziel sztuki w życiu Kościoła, Folia Historiae Artium, S.N. 11:
2007, s. 43-64.
6 K. Sudhoff, K. Muller, Hospinian Rudolf [-w:] Realen-
cyklopadie fiirprotestantische Theologie und Kirche, red. A. Hauck,
t. VIII, Leipzig 1900, s. 393; Mar córa, op.cit., s. 237-238;
Schofield, op.cit., s. 150.
7 I. Huldricus, Hospinianus redivivus seu historiae vitae et
obitus Rodolphi Hospiniani theologi ąuandam polyhistoris Tigurini
{w:} R. Hospinian, Opera omnia, Genevae 1671, s. V—LXI;
Sudhoff, Muller, op.cit., s. 392-394; Deustche biographische
Encyklopadie, t. V, Miinchen 1997, s. 186.
102
HOS PINI ANI
DE
HO C E ST,
DE ORIGINE, P R O G R F. S S V 3 VSV ET AB VS V
Templorum & Rerum ad Templa pertinentium.
LIBRI QVINaVE-
I. DeLocis Sacris Patriarcharum,
Tabernac vlo,Templo&Syn a-
gogis luśeorunr, LvCis &Templis
Genńliunt; & T E M PI.is ChriBianorum.
II. De iisqua: Templis continentur;
Choro, Cry ptis ,Cathe d ra ,
Baptisterio,Ciboriis, Ałta-
ju bvs, Re liqv i is,lM-AGINIB''rs,
Crvce, Ltcirnis, O&gahis,
Anathematis , Aqjv,a LuBrali,
Campanis,Crvcibvs inTumbus,
Erocessionibvs,Invocatione
SanBorum , Sc Peregrinatio-
S I B V s,
Eo»rio No»s, v*riis Aiaoas O.
Ce
III. De iis quz exlra Templa; Cce-
METERI I S, SaCELLIS ,OsSARIIS,
M DIB V s SacerdotalibHS, Carceribvs
Epifcopal. Scholis,Bibliothecis,
Arte Typograehica.
IV. De CoNSECRATI ONIBYS
Templorum, Altarium, Crucis,Imagi-
aum, Calicis, Cerei, Frugum, Primitia-
rum , Aqua: LuBralis, Campanarum,
Coemeteriorum.
V. De Bonis Ecclefafiicis, Don a-
TI ONE Conflantini, Decimis,OBLa-
tionibvs,1vre Patronatus, In c o r-
porationibys.
&YATI ONI E V S, jfc,
, locuplćUtta. Cum Ind
G £ N E F t/E t
Sumptibus Ioannis Antonii & Samuelis DeTournes,
UW. DC. LX X11.
2. Strona tytułowa De templis Rudolfa Hospiniana,
Genevae 1672 (fot. Biblioteka Jagiellońska)
Kościoła4. W swoich rozprawach o dziele Hospiniana
wspomnieli jedynie w kilku akapitach, co pozwoliło
wyłącznie na zdawkowe zarysowanie niektórych
zagadnień podjętych przez szwajcarskiego pisarza.
Myślę więc, że warto wczytać się wnikliwiej w De
templis i scharakteryzować nieco szerzej najważniejsze
myśli dotyczące kształtowania, wyposażania i sym-
boliki świątyń, zawarte w tej księdze. Perspektywa
takich dociekań wydaje się tym ciekawsza, że dzieło
Hospiniana powstało jako polemika z Disputationi-
bus de controversiis christinae fidei, kluczową apologią
katolickiej sztuki sakralnej, spisaną przez Roberta
Bellarmina5, a zatem stanowi ważki dokument
odbioru teoretyczno-artystycznych koncepcji tego
kardynała w środowisku szwajcarskich wyznawców
kalwinizmu6. Przed wczytaniem się w treść De tem-
plis wypada podać parę podstawowych informacji
na temat samego Hospiniana, jego działalności w
Kościele ewangelicko-reformowanym i znaczenia
jego pisarstwa teologicznego.
Rudolf Hospinian i jego apologia Kościoła
REFORMOWANEGO
Rudolf Hospinian (właściwie Rudolf Wirth,
1547—1626) pochodził z rodziny, która wydała wielu
działaczy teformacyjnych i pastorów kalwińskich.
Odbył gruntowne studia teologiczne i historyczne
na uniwersytetach w Magdeburgu i Heidelbergu.
W roku 1568 został ordynowany i rozpoczął pracę
duszpasterską w parafiach w kantonie Zurych. W
roku 1576 objął urząd rektora Scholae Carolinae
w Zurychu, w której prowadził także wykłady z
teologii. Szybko zyskał sławę wybitnego uczonego
i kaznodziei, co utorowało mu drogę do wysokich
stanowisk kościelnych: kanonika i archidiakona w
Grossmunster (15 88), a następnie proboszcza głów-
nej świątyni Zurychu Frauenmunster (1594). Wyso-
ko ceniono jego prace historyczne, a zwłaszcza nader
krytyczną rozprawę Historia iesuitica (1619)7-
Dziełem życia Hospiniana była jednak wielka
synteza i apologia nauki Kościoła ewangelicko-re-
formowanego, którą pisał przez prawie dwadzieścia
4 G. Humberg, Temples for Protestansts. Studies in the
Architectural Milieu of the Reformed Church and of the Lutheran
Church, Gothenburg 2002, s. 10—18; R. Schofield, Architet-
tura, dottrina e magnificenza nell’architettura ecclesiastica delt’eta
di Carlo e Federico Borromeo [w:] F. Ripishti, R. Schofield,
Architettura e Controriforma. I dihatti per la facciata di Duomo di
Milano, Milano 2004, s. 150—155.
5 „Doktrynę artystyczną”, sformułowaną przez Bellarmina
w Disputiones i w innych dziełach polemiczno-teologicznych
omówiłem obszernie w poprzednim tomie niniejszego czaso-
pisma: P. Krasny, „Res ąuibus superna Hierulasalem ab Ecclesia
in terris peregrinante collitur”. Nauka św. Roberta Bellarmina o roli
dziel sztuki w życiu Kościoła, Folia Historiae Artium, S.N. 11:
2007, s. 43-64.
6 K. Sudhoff, K. Muller, Hospinian Rudolf [-w:] Realen-
cyklopadie fiirprotestantische Theologie und Kirche, red. A. Hauck,
t. VIII, Leipzig 1900, s. 393; Mar córa, op.cit., s. 237-238;
Schofield, op.cit., s. 150.
7 I. Huldricus, Hospinianus redivivus seu historiae vitae et
obitus Rodolphi Hospiniani theologi ąuandam polyhistoris Tigurini
{w:} R. Hospinian, Opera omnia, Genevae 1671, s. V—LXI;
Sudhoff, Muller, op.cit., s. 392-394; Deustche biographische
Encyklopadie, t. V, Miinchen 1997, s. 186.
102