DOI Artikel:
Krasny, Piotr: "Operae terrestris congregationis in Apostolorum aetate formatae et totius Ecclesiae communes propiae": Rozważania Rudolfa Hospiniana o roli dzieł sztuki w życiu reformowanego Kościoła
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20623#0123
7. Plan i przekrój świątyni hugenockiej w Charenton
zaprojektowanej przez Salomona Le Brossa,
miedzioryt Jeana Marota z serii Architecture franęaise,
około 1670 (wg Petzet, Claude Perrault...)
niczym w więzieniu pod strażą zamykają teraz swoje
bóstwo. Zaiste pewne jest bowiem, iż w żadnym
rejonie świata nie sposób znaleźć tabernakulum albo
sakramentarium, które nie zostałoby wzniesione w
przeciągu ostatnich trzystu lat”125.
Mocne słowa Hospiniana wyrażały przede wszyst-
kim charakterystyczne dla ewangelików oburzenie
hipertrofią katolickiego kultu eucharystycznego,
który — zdaniem Kalwina — nabrał cech „oczywistego
bałwochwalstwa”126. Warto jednak zauważyć, że rek-
tor Caroliny zaakcentował równie mocno zarzut, że
katolicy „we wszystkich swoich kościołach trzymają
Eucharystię w żelaznych i zamkniętych aresztach”,
co służyło nie tylko wytknięciu niekonsekwencji opo-
121 Hospinian, De temp lis..., s. 84. Zob. też Schofield,
op.cit., s. 153, 155.
126 Cottret, op.cit., s. 298.
127 Hospinian, De templis..., s. 83.
12:‘: Tamże, s. 83. Źródłem takiej opinii mogło być stwier-
dzenie Wilhelma Durandusa, że kapłan komunikający w cza-
sie mszy czyni to w imieniu wszystkich osób uczestniczących
w mszy. Zob. Skierska, op.cit., s. 235.
8. Projekt świątyń protestanckich, miedzioryt Thomasa de
Leu w: J. Perret, Des fortifications, Paris 1601
(wg Thomson, Protestant Temples...)
nentów, którzy niczym oszalali kochankowie mylili
uwielbienie ze zniewoleniem12”. Hospinian uważał
bowiem, że zamknięte tabernakula stanowiły dosad-
ną manifestację dramatycznego rozdzielanie kleru,
mogącego komunikować bez ograniczeń, i świeckich,
których odgrodzono od tej łaski solidnymi drzwicz-
kami z mocnym zamkiem128. Owe zarzuty nie były
może zbyt sprawiedliwe wobec hierarchów katoli-
ckich doby potrydenckiej, którzy na wzór Karola Bo-
romeusza129 łączyli rozpowszechnianie tabernakulów
z propagowaniem częstej komunii świeckich150. W
przemyślny sposób imputowały jednak katolikom,
że wzniosła koncepcja wyróżniania prezbiterium
jako miejsca przechowywania Najśw. Sakramentu,
akcentowana w pismach Boromeusza i Bellarmina,
jest de facto pochodną rozdzielania duchownych od
świeckich w przestrzeni kościelnej, co sugerowało
z kolei zarzut instrumentalnego wykorzystywania
Eucharystii do utwierdzenia bezzasadnych roszczeń
i pychy kleru131.
Niepojętym bluźnierstwem było także dla Hospi-
niana umieszczanie w katolickich ołtarzach relikwii
świętych, a jeszcze bardziej — wynoszenie ich ponad
129 Boromeusz, Rozważania..., s. 56—60; W. Góralski,
Reforma trydencka w diecezji i prowincji kościelnej mediolańskiej
w świetle pierwszych synodów kard. Karola Boromeusza, Lublin
1988, s. 327-329
130 L. Kołakowski, Bóg nie jest nam nic dłużny. Krótka
uwaga o religii Pascala i duchu jansenizmu, Kraków 1994, s.
89-95.
131 Schofield, op.cit., s. 155
117
zaprojektowanej przez Salomona Le Brossa,
miedzioryt Jeana Marota z serii Architecture franęaise,
około 1670 (wg Petzet, Claude Perrault...)
niczym w więzieniu pod strażą zamykają teraz swoje
bóstwo. Zaiste pewne jest bowiem, iż w żadnym
rejonie świata nie sposób znaleźć tabernakulum albo
sakramentarium, które nie zostałoby wzniesione w
przeciągu ostatnich trzystu lat”125.
Mocne słowa Hospiniana wyrażały przede wszyst-
kim charakterystyczne dla ewangelików oburzenie
hipertrofią katolickiego kultu eucharystycznego,
który — zdaniem Kalwina — nabrał cech „oczywistego
bałwochwalstwa”126. Warto jednak zauważyć, że rek-
tor Caroliny zaakcentował równie mocno zarzut, że
katolicy „we wszystkich swoich kościołach trzymają
Eucharystię w żelaznych i zamkniętych aresztach”,
co służyło nie tylko wytknięciu niekonsekwencji opo-
121 Hospinian, De temp lis..., s. 84. Zob. też Schofield,
op.cit., s. 153, 155.
126 Cottret, op.cit., s. 298.
127 Hospinian, De templis..., s. 83.
12:‘: Tamże, s. 83. Źródłem takiej opinii mogło być stwier-
dzenie Wilhelma Durandusa, że kapłan komunikający w cza-
sie mszy czyni to w imieniu wszystkich osób uczestniczących
w mszy. Zob. Skierska, op.cit., s. 235.
8. Projekt świątyń protestanckich, miedzioryt Thomasa de
Leu w: J. Perret, Des fortifications, Paris 1601
(wg Thomson, Protestant Temples...)
nentów, którzy niczym oszalali kochankowie mylili
uwielbienie ze zniewoleniem12”. Hospinian uważał
bowiem, że zamknięte tabernakula stanowiły dosad-
ną manifestację dramatycznego rozdzielanie kleru,
mogącego komunikować bez ograniczeń, i świeckich,
których odgrodzono od tej łaski solidnymi drzwicz-
kami z mocnym zamkiem128. Owe zarzuty nie były
może zbyt sprawiedliwe wobec hierarchów katoli-
ckich doby potrydenckiej, którzy na wzór Karola Bo-
romeusza129 łączyli rozpowszechnianie tabernakulów
z propagowaniem częstej komunii świeckich150. W
przemyślny sposób imputowały jednak katolikom,
że wzniosła koncepcja wyróżniania prezbiterium
jako miejsca przechowywania Najśw. Sakramentu,
akcentowana w pismach Boromeusza i Bellarmina,
jest de facto pochodną rozdzielania duchownych od
świeckich w przestrzeni kościelnej, co sugerowało
z kolei zarzut instrumentalnego wykorzystywania
Eucharystii do utwierdzenia bezzasadnych roszczeń
i pychy kleru131.
Niepojętym bluźnierstwem było także dla Hospi-
niana umieszczanie w katolickich ołtarzach relikwii
świętych, a jeszcze bardziej — wynoszenie ich ponad
129 Boromeusz, Rozważania..., s. 56—60; W. Góralski,
Reforma trydencka w diecezji i prowincji kościelnej mediolańskiej
w świetle pierwszych synodów kard. Karola Boromeusza, Lublin
1988, s. 327-329
130 L. Kołakowski, Bóg nie jest nam nic dłużny. Krótka
uwaga o religii Pascala i duchu jansenizmu, Kraków 1994, s.
89-95.
131 Schofield, op.cit., s. 155
117