DOI Artikel:
Żmudziński, Jerzy: O potrzebie badań nad twórczością Tomasza Dolabelli: ze studiów nad obrazami w kościele Mariackim i kościele Kamedułów na Bielenach w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20623#0144
8. Jan Chryzostom Proszowski (?), Wizyta u pustelnika
(Wizyta cesarza Ottona III u św. Romualda w pustelni w Pereum ?),
1633. Kraków, Bielany, kościół Kamedułów,
kaplica zw. Królewską, ściana zach. (fot. J. Kozina)
Św. Agnieszką z roku 1627, powiązaną przekonują-
co z miejscowym artystą Sebastiana Wojtowicza67
— dziełem poprzez złote tło nawiązującym jeszcze do
tradycji średniowiecznej, z wykwintnie upozowaną,
zwiewną, typowo manierystyczną postacią świętej
(opartą o wzór graficzny), malowanym gładko
i drobiazgowo.
Obrazy z kaplicy Montelupich, o ile przyjąć ich
datowanie na czas przed rokiem 1614, byłyby obec-
67 Tamże, il. 3 na s. 264.
68 Zob. poświęconą temu obrazowi notę A. Ryszkiewicza
w: Walicki, Ryszkiewicz, Tomkiewicz, op.cit., poz. 62
na s. 338—339, il. 62 i barwna IV
69 Później dodano jeszcze wezwanie św. Benedykta — na
temat wezwania kaplicy pisze J. Gajewski, Prace Antoniego
Frączkiewicza dla zakonu Kamedułów. Ze studiów nad rzeźbą poło-
wy XVIII w. w Malopolsce, Biuletyn Historii Sztuki, 4l: 1979,
4, s. 365. Autor prezentowanej tu rozprawy planuje przygoto-
wanie całościowej monografii kaplicy, stąd odwołania do źró-
deł i literatury są ograniczone do niezbędnych przypadków.
70 J. Ptaśnik, [komunikat w:} Sprawozdania Komisji do
Badania Historii Sztuki w Polsce, 9: 1913, szp. LXVII.
nie najwcześniejszymi zachowanymi dziełami Dola-
belli w Polsce. Kolejny zespół obrazów i malowideł
ściennych, o których niżej, stanowi najpóźniejsze
— obok wawelskiej Bitwy pod Lepanto — dzieło artysty
poświadczone źródłowo. Bitwa zamówiona została
w Krakowie w roku 1632 (jak to na podstawie
źródeł podała w niepublikowanej pracy Irena Maria
Laskowska)68, natomiast rok później Dolabella otrzy-
mał wynagrodzenie za zakończone prace malarskie w
kaplicy ŚŚ. Bonifacego (czyli Brunona z Kwerfurtu)
i Władysława69, zwanej także Królewską, przy koś-
ciele Kamedułów na Bielanach. Zapis mówiący o au-
torstwie weneckiego artysty jednoznacznie, zachował
się w publikowanym przez Ptaśnika w roku 1913
zestawieniu wydatków na dekorację kaplicy („Panu
Dolabelli malarzowi za obrazy i od złocenia ostatka
tej kaplicy i malowania’’ — wypłacono w roku 1633
dużą kwotę 1200 złotych)70. Zapis jest podstawą do
bliższego przyjrzenia się dekoracji malarskiej tego
wnętrza. Dodajmy od razu: jedynej pewnej pracy
Dolabelli na Bielanach, nie ma bowiem żadnego
źródłowego potwierdzenia jego udziału w dekoracji
położonej naprzeciwko, po drugiej stronie nawy,
kaplicy św. Romualda, zwanej też Delpacowską.
Kaplica Królewska, o bogatym wystroju fundo-
wanym przez Władysława IV w okresie sejmu koro-
nacyjnego w Krakowie, o interesującym programie
ikonograficznym i treściach ideowych, z pewnością
zasługuje na monograficzne opracowanie. Nie ma w
tej chwili możliwości omówienia wszystkich złożo-
nych problemów związanych z udziałem Dolabelli
w ozdobieniu tego wnętrza. Warto jednak, choćby
pobieżnie, zająć się pewnymi aspektami tej deko-
racji, gdyż tworzy ona dogodny punkt odniesienia
dla omówionych uprzednio, znacznie wcześniejszych
obrazów w kościele Mariackim. Nasze zainteresowa-
nie kaplicą Królewską powinno być tym większe, iż
obrazy Dolabelli tu się znajdujące były stosunkowo
niedawno gruntownie konserwowane 1 i dysponu-
jemy ich szczegółową dokumentacją fotograficzną'2,
71 Konserwacja kaplic kościoła bielańskiego została prze-
prowadzona w łatach 1993-1997, a głównym realizarorem
była firma „Rachtan Art Restauro”. Prace przy wystroju ma-
larskim kaplicy Królewskiej wykonywały: Maria Lisowska-
Dziuba (malarstwo ścienne) i Maria Neczaj-Arendarska (obra-
zy sztalugowe). Wcześniejszą konserwację dwóch największych
obrazów sztalugowych — które będą tu omawiane — prowadzi-
ły PKZ około roku 1969 (zob. J. Gajewski, P. Pałamarz,
J. T. Petrus, Kościółp. w. Wniebowzięcia N. P. Marii i klasztor
kamedułów na Bielanach. Katalog zabytków sztuki w Polsce, mps
w zbiorach Instytutu Sztuki PAN w Warszawie, s. 19); auto-
rowi nie udało się odnaleźć dokumentacji z tych prac.
72 Dokumentację wykonał Janusz Kozina z Muzeum Uni-
wersytetu Jagiellońskiego w Krakowie — obrazy na sklepieniu
138
(Wizyta cesarza Ottona III u św. Romualda w pustelni w Pereum ?),
1633. Kraków, Bielany, kościół Kamedułów,
kaplica zw. Królewską, ściana zach. (fot. J. Kozina)
Św. Agnieszką z roku 1627, powiązaną przekonują-
co z miejscowym artystą Sebastiana Wojtowicza67
— dziełem poprzez złote tło nawiązującym jeszcze do
tradycji średniowiecznej, z wykwintnie upozowaną,
zwiewną, typowo manierystyczną postacią świętej
(opartą o wzór graficzny), malowanym gładko
i drobiazgowo.
Obrazy z kaplicy Montelupich, o ile przyjąć ich
datowanie na czas przed rokiem 1614, byłyby obec-
67 Tamże, il. 3 na s. 264.
68 Zob. poświęconą temu obrazowi notę A. Ryszkiewicza
w: Walicki, Ryszkiewicz, Tomkiewicz, op.cit., poz. 62
na s. 338—339, il. 62 i barwna IV
69 Później dodano jeszcze wezwanie św. Benedykta — na
temat wezwania kaplicy pisze J. Gajewski, Prace Antoniego
Frączkiewicza dla zakonu Kamedułów. Ze studiów nad rzeźbą poło-
wy XVIII w. w Malopolsce, Biuletyn Historii Sztuki, 4l: 1979,
4, s. 365. Autor prezentowanej tu rozprawy planuje przygoto-
wanie całościowej monografii kaplicy, stąd odwołania do źró-
deł i literatury są ograniczone do niezbędnych przypadków.
70 J. Ptaśnik, [komunikat w:} Sprawozdania Komisji do
Badania Historii Sztuki w Polsce, 9: 1913, szp. LXVII.
nie najwcześniejszymi zachowanymi dziełami Dola-
belli w Polsce. Kolejny zespół obrazów i malowideł
ściennych, o których niżej, stanowi najpóźniejsze
— obok wawelskiej Bitwy pod Lepanto — dzieło artysty
poświadczone źródłowo. Bitwa zamówiona została
w Krakowie w roku 1632 (jak to na podstawie
źródeł podała w niepublikowanej pracy Irena Maria
Laskowska)68, natomiast rok później Dolabella otrzy-
mał wynagrodzenie za zakończone prace malarskie w
kaplicy ŚŚ. Bonifacego (czyli Brunona z Kwerfurtu)
i Władysława69, zwanej także Królewską, przy koś-
ciele Kamedułów na Bielanach. Zapis mówiący o au-
torstwie weneckiego artysty jednoznacznie, zachował
się w publikowanym przez Ptaśnika w roku 1913
zestawieniu wydatków na dekorację kaplicy („Panu
Dolabelli malarzowi za obrazy i od złocenia ostatka
tej kaplicy i malowania’’ — wypłacono w roku 1633
dużą kwotę 1200 złotych)70. Zapis jest podstawą do
bliższego przyjrzenia się dekoracji malarskiej tego
wnętrza. Dodajmy od razu: jedynej pewnej pracy
Dolabelli na Bielanach, nie ma bowiem żadnego
źródłowego potwierdzenia jego udziału w dekoracji
położonej naprzeciwko, po drugiej stronie nawy,
kaplicy św. Romualda, zwanej też Delpacowską.
Kaplica Królewska, o bogatym wystroju fundo-
wanym przez Władysława IV w okresie sejmu koro-
nacyjnego w Krakowie, o interesującym programie
ikonograficznym i treściach ideowych, z pewnością
zasługuje na monograficzne opracowanie. Nie ma w
tej chwili możliwości omówienia wszystkich złożo-
nych problemów związanych z udziałem Dolabelli
w ozdobieniu tego wnętrza. Warto jednak, choćby
pobieżnie, zająć się pewnymi aspektami tej deko-
racji, gdyż tworzy ona dogodny punkt odniesienia
dla omówionych uprzednio, znacznie wcześniejszych
obrazów w kościele Mariackim. Nasze zainteresowa-
nie kaplicą Królewską powinno być tym większe, iż
obrazy Dolabelli tu się znajdujące były stosunkowo
niedawno gruntownie konserwowane 1 i dysponu-
jemy ich szczegółową dokumentacją fotograficzną'2,
71 Konserwacja kaplic kościoła bielańskiego została prze-
prowadzona w łatach 1993-1997, a głównym realizarorem
była firma „Rachtan Art Restauro”. Prace przy wystroju ma-
larskim kaplicy Królewskiej wykonywały: Maria Lisowska-
Dziuba (malarstwo ścienne) i Maria Neczaj-Arendarska (obra-
zy sztalugowe). Wcześniejszą konserwację dwóch największych
obrazów sztalugowych — które będą tu omawiane — prowadzi-
ły PKZ około roku 1969 (zob. J. Gajewski, P. Pałamarz,
J. T. Petrus, Kościółp. w. Wniebowzięcia N. P. Marii i klasztor
kamedułów na Bielanach. Katalog zabytków sztuki w Polsce, mps
w zbiorach Instytutu Sztuki PAN w Warszawie, s. 19); auto-
rowi nie udało się odnaleźć dokumentacji z tych prac.
72 Dokumentację wykonał Janusz Kozina z Muzeum Uni-
wersytetu Jagiellońskiego w Krakowie — obrazy na sklepieniu
138