DOI Artikel:
Żmudziński, Jerzy: O potrzebie badań nad twórczością Tomasza Dolabelli: ze studiów nad obrazami w kościele Mariackim i kościele Kamedułów na Bielenach w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20623#0150
w Polsce. Ogromnie dotkliwy jest brak takich dzieł z
lat czterdziestych XVII wieku. Utwory przypisywa-
ne Dolabelli powszechnie i uznawane za pochodzące
z tego okresu, takie jak plafony kieleckie, reprezen-
tują zupełnie inny styl — nie są gorsze, może nawet
są lepsze, ale przede wszystkim inne od źródłowo
potwierdzonych dzieł Dolabelli z lat trzydziestych
XVII wieku. Albo faktycznie starzejący się wenecki
malarz w ostatnim okresie zmienił styl i zaczął cał-
kowicie polegać na swoich współpracownikach, albo
też mamy do czynienia z pracami innego artysty.
Rewizji wymaga pogląd o polonizacji czy „sarmaty-
zacji” stylu Dolabelli. Możliwe, iż w pewnych kom-
pozycjach, zgodnie z powszechną zasadą aktualizacji,
od samego początku jego twórczości pojawiały się
motywy polskie. Należy sobie jednak zdać sprawę z
tego, że atrakcyjność oferty warsztatu Dolabelli dla
polskiego odbiorcy polegała na dostarczaniu tego,
czego nie mógł on uzyskać od malarzy miejscowych:
dzieł o wyraźnych cechach malarstwa weneckiego,
szczególnie cenionego w Polsce. Zapotrzebowanie to
w latach trzydziestych i czterdziestych XVII wieku
było chyba równie aktualne, jak około roku 1600.
W interesie Dolabelli leżało utrzymanie tego stylu
dzieł jego pracowni.
Postulować trzeba, przy odwołaniu się do wszel-
kich dostępnych metod, w tym przy posłużeniu się
badaniami konserwatorskimi, tak mało dotych-
czas wykorzystywanymi przez badaczy polskiego
malarstwa nowożytnego, rozstrzygnięcie kwestii
tzw. późnej twórczości Dolabelli. Także dlatego, iż
odpowiedź na pytanie o faktyczne autorstwo grupy
kompozycji z czasów po roku 1635, wiązanych obec-
nie powszechnie z Dolabellą i jego pracownią, może
się okazać zasadnicze nie tylko dla oceny twórczości
weneckiego malarza, ale też dla naszej wiedzy o
charakterze i zasięgu oddziaływania produkcji kra-
kowskich malarzy połowy XVII wieku.
On the Need for Research on the Work of Tommaso Dolabella: From the Studies on
THE PAINTINGS IN ST MARY’S CHURCH AND THE CAMALDOLESE CHURCH AT BlELANY IN CRACOW
The paper discusses certain aspects of the work of the
Venetian painter, Tommaso Dolabella {c. 1570—1650), active in
Cracow sińce about 1598. Dolabella was the pupil of Antonio
Vasilacchi called Aliense, in whose place he came to Poland on
the invitation of king Sigismund III Vasa. The article has been
divided into two parts. The flrst reviews the current state of
research on Dollabella’s artistic work. The author focused on
the publications of Władysław Tomkiewicz (the last of which
appeared in 1975), who proposed a fuli interpretation of
Dollabella’s ceuvre, based on the work of earlier scholars of the
subject. Tomkiewicz divided the ceiwre of the painter into two
periods: the first dominated by influences of Venetian painting,
and the second, which started about 1630, when Dolabella
came under Polish influence (characterised by departure from
the canons of Venetian painting, simplified compositions, change
in colour scheme, preponderance of Polish motifs and generał
lowering of artistic ąuality). The author of the article reviewed
several publications written in relation to Tomkiewicz’s theory
and noted that many scholars, who understood his conception
only superficially, tended to ascribe to Dolabella many mediocre
paintings or pictures differing in style from undisputed works of
Dolabella, arguing that their lower artistic ąuality was the result
of changes in the artisćs manner or that they were executed with
the help of his assistants. The present author proposes a revision of
those attributions and suggests that a new catalogue of works by
Dolabella should be compiled, using the simplest criteria: archival
materiał and the Identification of obvious stylistic characteristics
of Venetian painting in Dolabella’s works. Moreover, this author
thinks that the theory of the second period in the painters oeuvre
may, at least to a certain degree, prove wrong.
In the second part of the article the author introduces
some newly-discovered paintings, bearing stylistic features
of Venetian painting from the end of the sixteenth century.
These are two paintings from the chapel of the Kaufman and
Montelupi families at the tower of St Mary’s church in Cracow
(SS Stanislaus and Valerian Adoring the Virgin; SS Dominie, Francis
and Hiacynth, both dated to c. 1614) and a painting from one
of the altars in the north aisle of that church (Virgin Mary with
SS Annę, Nicholas and a Donor, c. 1630). In spite of the lack of
written sources, those paintings, while created in Cracow at the
beginning of the seventeenth century, may be associated only
with Dolabella.
Further the author discusses paintings decorating the
so-called Royal chapel [kaplica Królewska] of 1633 at the
Camaldolese church in Bielany, for which the authorship
of Dolabella is confirmed by archival sources. The present
author excluded one work from this ensemble (The Visit of
the Emperor Otto III at the Hermitage of St Romuald at Pereum),
which he associated with the Cracow painter Jan Chryzostom
Proszowski. The remaining works, depicting the posthumous
cult of St Ladislas, king of Hungary, are unąuestionably by
Dolabella. The author tries to show that, despite a slight
decline in his abilities, at that time Dolabella was still under
the influence of Venetian painting and a few Polish elements
present in his paintings are restricted to the dress of certain
figures. Perhaps, a revision will be needed of the hitherto
widely accepted opinion on the diametrically different
stylistic character of Dolabella’s mediocre late paintings. The
present author suggests that further investigation should be
undertaken in this area.
144
lat czterdziestych XVII wieku. Utwory przypisywa-
ne Dolabelli powszechnie i uznawane za pochodzące
z tego okresu, takie jak plafony kieleckie, reprezen-
tują zupełnie inny styl — nie są gorsze, może nawet
są lepsze, ale przede wszystkim inne od źródłowo
potwierdzonych dzieł Dolabelli z lat trzydziestych
XVII wieku. Albo faktycznie starzejący się wenecki
malarz w ostatnim okresie zmienił styl i zaczął cał-
kowicie polegać na swoich współpracownikach, albo
też mamy do czynienia z pracami innego artysty.
Rewizji wymaga pogląd o polonizacji czy „sarmaty-
zacji” stylu Dolabelli. Możliwe, iż w pewnych kom-
pozycjach, zgodnie z powszechną zasadą aktualizacji,
od samego początku jego twórczości pojawiały się
motywy polskie. Należy sobie jednak zdać sprawę z
tego, że atrakcyjność oferty warsztatu Dolabelli dla
polskiego odbiorcy polegała na dostarczaniu tego,
czego nie mógł on uzyskać od malarzy miejscowych:
dzieł o wyraźnych cechach malarstwa weneckiego,
szczególnie cenionego w Polsce. Zapotrzebowanie to
w latach trzydziestych i czterdziestych XVII wieku
było chyba równie aktualne, jak około roku 1600.
W interesie Dolabelli leżało utrzymanie tego stylu
dzieł jego pracowni.
Postulować trzeba, przy odwołaniu się do wszel-
kich dostępnych metod, w tym przy posłużeniu się
badaniami konserwatorskimi, tak mało dotych-
czas wykorzystywanymi przez badaczy polskiego
malarstwa nowożytnego, rozstrzygnięcie kwestii
tzw. późnej twórczości Dolabelli. Także dlatego, iż
odpowiedź na pytanie o faktyczne autorstwo grupy
kompozycji z czasów po roku 1635, wiązanych obec-
nie powszechnie z Dolabellą i jego pracownią, może
się okazać zasadnicze nie tylko dla oceny twórczości
weneckiego malarza, ale też dla naszej wiedzy o
charakterze i zasięgu oddziaływania produkcji kra-
kowskich malarzy połowy XVII wieku.
On the Need for Research on the Work of Tommaso Dolabella: From the Studies on
THE PAINTINGS IN ST MARY’S CHURCH AND THE CAMALDOLESE CHURCH AT BlELANY IN CRACOW
The paper discusses certain aspects of the work of the
Venetian painter, Tommaso Dolabella {c. 1570—1650), active in
Cracow sińce about 1598. Dolabella was the pupil of Antonio
Vasilacchi called Aliense, in whose place he came to Poland on
the invitation of king Sigismund III Vasa. The article has been
divided into two parts. The flrst reviews the current state of
research on Dollabella’s artistic work. The author focused on
the publications of Władysław Tomkiewicz (the last of which
appeared in 1975), who proposed a fuli interpretation of
Dollabella’s ceuvre, based on the work of earlier scholars of the
subject. Tomkiewicz divided the ceiwre of the painter into two
periods: the first dominated by influences of Venetian painting,
and the second, which started about 1630, when Dolabella
came under Polish influence (characterised by departure from
the canons of Venetian painting, simplified compositions, change
in colour scheme, preponderance of Polish motifs and generał
lowering of artistic ąuality). The author of the article reviewed
several publications written in relation to Tomkiewicz’s theory
and noted that many scholars, who understood his conception
only superficially, tended to ascribe to Dolabella many mediocre
paintings or pictures differing in style from undisputed works of
Dolabella, arguing that their lower artistic ąuality was the result
of changes in the artisćs manner or that they were executed with
the help of his assistants. The present author proposes a revision of
those attributions and suggests that a new catalogue of works by
Dolabella should be compiled, using the simplest criteria: archival
materiał and the Identification of obvious stylistic characteristics
of Venetian painting in Dolabella’s works. Moreover, this author
thinks that the theory of the second period in the painters oeuvre
may, at least to a certain degree, prove wrong.
In the second part of the article the author introduces
some newly-discovered paintings, bearing stylistic features
of Venetian painting from the end of the sixteenth century.
These are two paintings from the chapel of the Kaufman and
Montelupi families at the tower of St Mary’s church in Cracow
(SS Stanislaus and Valerian Adoring the Virgin; SS Dominie, Francis
and Hiacynth, both dated to c. 1614) and a painting from one
of the altars in the north aisle of that church (Virgin Mary with
SS Annę, Nicholas and a Donor, c. 1630). In spite of the lack of
written sources, those paintings, while created in Cracow at the
beginning of the seventeenth century, may be associated only
with Dolabella.
Further the author discusses paintings decorating the
so-called Royal chapel [kaplica Królewska] of 1633 at the
Camaldolese church in Bielany, for which the authorship
of Dolabella is confirmed by archival sources. The present
author excluded one work from this ensemble (The Visit of
the Emperor Otto III at the Hermitage of St Romuald at Pereum),
which he associated with the Cracow painter Jan Chryzostom
Proszowski. The remaining works, depicting the posthumous
cult of St Ladislas, king of Hungary, are unąuestionably by
Dolabella. The author tries to show that, despite a slight
decline in his abilities, at that time Dolabella was still under
the influence of Venetian painting and a few Polish elements
present in his paintings are restricted to the dress of certain
figures. Perhaps, a revision will be needed of the hitherto
widely accepted opinion on the diametrically different
stylistic character of Dolabella’s mediocre late paintings. The
present author suggests that further investigation should be
undertaken in this area.
144