DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.56678#0207
205
skiego70 - oponenta W. Dzieduszyckiego71, członka honorowego tej wystawy. Ów ostatni,
podobnie jak W. Łoziński, uznawał zależność malarstwa rozwijającego się na Rusi Czer-
wonej od nurtów zewnętrznych72, w przeciwieństwie do M. Sokołowskiego, który utrzy-
mywał pogląd o samodzielności twórczej ośrodków lokalnych. Wypowiedzi tych i innych
autorów, wywołane faktem zorganizowania tej wystawy, były pierwszym świadectwem
naukowego zainteresowania cerkiewnym malarstwem i rzemiosłem artystycznym wśród
polskich badaczy, co przypomniały ostatnio R. Grządziela i E. Klekot73.
Wystawa druga, w 1889 roku poświęcona wyłącznie sztuce cerkiewnej, dała okazję
podkreślenia bliskich więzi łączących sztukę Rusi i Mołdawii, o co pokusił się M. Soko-
łowski74. Owe związki, na które, wydawałoby się, już tak dawno temu zwracano uwagę,
nie były jednakże jak dotąd szerzej analizowane. Wydaje się nawet, że większą wagę przy-
kładano do nich w okresie międzywojennym, o czym świadczy artykuł B. Janusza z roku
1924, wskazujący na ślady artystycznych związków ziem ruskich Rzeczypospolitej z Moł-
dawią, obecne we Lwowie, czy E. Biedrzyckiego, poświęcony ogólnie stosunkom polsko-
rumuńskim z roku 193 3 75.
Związki te miały swoją długą historię. Ziemie mołdawskie wchodziły pierwotnie
w skład prawosławnej metropolii halickiej. Stąd zainteresowanie Mołdawią ze strony Ko-
rony Polskiej było naturalną konsekwencją przyłączenia Rusi Czerwonej i zhołdowaniu
Podola w roku 1355. W planach Kazimierza Wielkiego leżało wskrzeszenie w Elaliczu
biskupstwa obejmującego swoim zasięgiem obszar dawnej metropolii76. W dalszej kolejno-
ści nastąpił okres rywalizacji o wpływy w Mołdawii ze strony Polski i Litwy77. Zabiegał
o nie Władysław Jagiełło, co potwierdzają liczne związki małżeńskie między krewniacz-
kami Władysława Jagiełły z kolejnymi wojewodami mołdawskimi, zawierane już od czasu,
gdy Jagiełło był jeszcze Wielkim Księciem Litewskim, a szczególnie często, gdy został
królem Polski78. W tym drugim okresie Mołdawia i Polska stały się naturalnymi sprzymie-
rzeńcami broniącymi status quo na granicy z Węgrami79. I. Mycko stwierdził, że w wieku
XIV ośrodki monastyczne na Rusi utrzymywały ożywione kontakty z monasterami moł-
dawskimi w Niamc, Bystrzycy i Mołdawicy, z których przynajmniej jeden założony był
przez mnichów bułgarskich, a wśród fundatorów monasteru ławrowskiego, jednego z naj-
ważniejszych ośrodków monastycznych na Rusi Czerwonej, figuruje Wasyl - urzędnik
wojewody Bogdana (1363-1367), założyciela państwa mołdawskiego80. Darczyńcami tego
70 Wystawa archeologiczna ...1885; Sokołowski 1885. Wystawa odbyła się w dniach 9-28 IX 1885. Na temat
historii tworzenia kolekcji ikon zachodnioruskich - Kruk 1996.
71 Autor jednego z pionierskich artykułów poświęconego sztuce cerkiewnej: tenże 1882, s. 18-21. Pracę
skrytykował w sposób bardzo dojrzały na swój czas, ujawniający wiedzę i erudycję autora, M. Sokołowski 1883,
s. 1-14.
72 Zob. Łoziński 1887, s. 149-384; Grządziela 1994, s. 207.
73 Klekot 1992, s. 17.
74 Sokołowski 1899, s. 473-531. Planowana była wystawa w Czerniowcach mająca w pełni ukazać
przenikanie się sztuki obu kręgów - tamże, s. 528. Jeszcze przed II wojną światową organizatorem czasowej
ekspozycji „malarstwa ikonowego ukraińskiego” stał się w roku 1934, Instytut Propagandy Sztuki w Warszawie.
W skład licznego Komitetu Honorowego tej wystawy wchodzili wybitni profesorowie ze wszystkich krajowych
uczelni, a wśród nich W. Mole i W. Podlacha.
75 Janusz 1924, passim.
76 Czamańska 1996, s. 41.
77 Czamańska 1996, s. 24, 27, 40.
78 Tęgowski 1993, tabl. 1-2.
79 Tęgowski 1993, s. 45.
80 Mhułko 1993, s. 71-72.
skiego70 - oponenta W. Dzieduszyckiego71, członka honorowego tej wystawy. Ów ostatni,
podobnie jak W. Łoziński, uznawał zależność malarstwa rozwijającego się na Rusi Czer-
wonej od nurtów zewnętrznych72, w przeciwieństwie do M. Sokołowskiego, który utrzy-
mywał pogląd o samodzielności twórczej ośrodków lokalnych. Wypowiedzi tych i innych
autorów, wywołane faktem zorganizowania tej wystawy, były pierwszym świadectwem
naukowego zainteresowania cerkiewnym malarstwem i rzemiosłem artystycznym wśród
polskich badaczy, co przypomniały ostatnio R. Grządziela i E. Klekot73.
Wystawa druga, w 1889 roku poświęcona wyłącznie sztuce cerkiewnej, dała okazję
podkreślenia bliskich więzi łączących sztukę Rusi i Mołdawii, o co pokusił się M. Soko-
łowski74. Owe związki, na które, wydawałoby się, już tak dawno temu zwracano uwagę,
nie były jednakże jak dotąd szerzej analizowane. Wydaje się nawet, że większą wagę przy-
kładano do nich w okresie międzywojennym, o czym świadczy artykuł B. Janusza z roku
1924, wskazujący na ślady artystycznych związków ziem ruskich Rzeczypospolitej z Moł-
dawią, obecne we Lwowie, czy E. Biedrzyckiego, poświęcony ogólnie stosunkom polsko-
rumuńskim z roku 193 3 75.
Związki te miały swoją długą historię. Ziemie mołdawskie wchodziły pierwotnie
w skład prawosławnej metropolii halickiej. Stąd zainteresowanie Mołdawią ze strony Ko-
rony Polskiej było naturalną konsekwencją przyłączenia Rusi Czerwonej i zhołdowaniu
Podola w roku 1355. W planach Kazimierza Wielkiego leżało wskrzeszenie w Elaliczu
biskupstwa obejmującego swoim zasięgiem obszar dawnej metropolii76. W dalszej kolejno-
ści nastąpił okres rywalizacji o wpływy w Mołdawii ze strony Polski i Litwy77. Zabiegał
o nie Władysław Jagiełło, co potwierdzają liczne związki małżeńskie między krewniacz-
kami Władysława Jagiełły z kolejnymi wojewodami mołdawskimi, zawierane już od czasu,
gdy Jagiełło był jeszcze Wielkim Księciem Litewskim, a szczególnie często, gdy został
królem Polski78. W tym drugim okresie Mołdawia i Polska stały się naturalnymi sprzymie-
rzeńcami broniącymi status quo na granicy z Węgrami79. I. Mycko stwierdził, że w wieku
XIV ośrodki monastyczne na Rusi utrzymywały ożywione kontakty z monasterami moł-
dawskimi w Niamc, Bystrzycy i Mołdawicy, z których przynajmniej jeden założony był
przez mnichów bułgarskich, a wśród fundatorów monasteru ławrowskiego, jednego z naj-
ważniejszych ośrodków monastycznych na Rusi Czerwonej, figuruje Wasyl - urzędnik
wojewody Bogdana (1363-1367), założyciela państwa mołdawskiego80. Darczyńcami tego
70 Wystawa archeologiczna ...1885; Sokołowski 1885. Wystawa odbyła się w dniach 9-28 IX 1885. Na temat
historii tworzenia kolekcji ikon zachodnioruskich - Kruk 1996.
71 Autor jednego z pionierskich artykułów poświęconego sztuce cerkiewnej: tenże 1882, s. 18-21. Pracę
skrytykował w sposób bardzo dojrzały na swój czas, ujawniający wiedzę i erudycję autora, M. Sokołowski 1883,
s. 1-14.
72 Zob. Łoziński 1887, s. 149-384; Grządziela 1994, s. 207.
73 Klekot 1992, s. 17.
74 Sokołowski 1899, s. 473-531. Planowana była wystawa w Czerniowcach mająca w pełni ukazać
przenikanie się sztuki obu kręgów - tamże, s. 528. Jeszcze przed II wojną światową organizatorem czasowej
ekspozycji „malarstwa ikonowego ukraińskiego” stał się w roku 1934, Instytut Propagandy Sztuki w Warszawie.
W skład licznego Komitetu Honorowego tej wystawy wchodzili wybitni profesorowie ze wszystkich krajowych
uczelni, a wśród nich W. Mole i W. Podlacha.
75 Janusz 1924, passim.
76 Czamańska 1996, s. 41.
77 Czamańska 1996, s. 24, 27, 40.
78 Tęgowski 1993, tabl. 1-2.
79 Tęgowski 1993, s. 45.
80 Mhułko 1993, s. 71-72.