DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.56678#0208
206
i innych monasterów na Rusi Czerwonej byli inni wysocy dostojnicy mołdawscy, np. Kon-
stantyn Besarab, fundator rotundy na Czarnej Górze pod Mukaczewem na Zakarpaciu
w roku 1661, czy hospodar Stefan Petryczejko - ktitor monasteru i cerkwi Zmartwych-
wstania Pańskiego w Stanisławowie w roku 1672, a także monasteru dobromilskiego, który
miał być pochowany w podziemiach cerkwi św. Onufrego monasteru ławrowskiego w roku
167581. Istniejące przekazy mówiące o pochowanym w cerkwi ławrowskiej hospodarze
powinny zostać poddane weryfikacji przy obecnie prowadzonych w Ławrowie wykopali-
skach archeologicznych. Zarazem można przypuszczać, iż ważną rolę w propagowaniu
określonych wzorów ikonograficznych mogły odgrywać prawie całkiem zapomniane ma-
lowidła (wiek XV-XVI?) cerkwi leżącej dokładnie na pograniczu mołdawsko-ruskim
w Łużanach (Lujeni)82. Podtrzymaniu kontaktów między dwoma państwami sprzyjała
również wspomniana działalność misyjna Kościoła katolickiego, idąca w parze z ekspansją
polityczną Korony polskiej. Dowodem kolejnym na wspieranie ośrodków prawosławnych
na Ukrainie przez darczyńców z Mołdawii może być historia Skitu Maniawskiego, wielo-
krotnie wspomaganego przez mecenasów mołdawskich w wieku XVII i XVIII. Po jego
rozwiązaniu w roku 1785 najwięcej mnichów udało się do monasteru suczawickiego,
z którym skit pozostawał od dawna w bliskich związkach83.
O silnych związkach mołdawsko-ruskich przesądzało zatem kilka czynników: wspól-
nota religijna, a zwłaszcza przynależność w początkowym okresie do tej samej struktury
organizacyjnej Kościoła Wschodniego, a także bliskie sąsiedztwo sprzyjające intensywnym
kontaktom handlowym, których oś stanowiła droga handlowa łącząca północ Europy
z portami nadczarnomorskimi84. Dla W. Syczyńskiego obecność analogii w snycerstwie
oraz drukarstwie ruskim i mołdawskim należało wiązać ze znaczeniem starego szlaku han-
dlowego, prowadzącego ze Lwowa do Jass przez Halicz, Kołomyję, Śniatyń oraz Seret85.
Ówczesne związki artystyczne Rusi z Mołdawią potwierdzają liczne dokumenty i zacho-
wane - głównie we Lwowie - zabytki. Oto hospodar mołdawski Aleksander Łopuszanin
fundował we Lwowie cerkiew Zaśnięcia Matki Boskiej tzw. Wołoską w roku 1559, wkrót-
ce spaloną w roku 157186. Wojewoda Aleksander wysłał w latach 1558—1566 przynajmniej
15 pism ze wskazówkami co do jej budowy, przekazując rokrocznie odpowiednie fundusze.
O zbudowanie nowej cerkwi na miejscu spalonej prosił króla w roku 1590 wojewoda
Piotr87. Zachowaną świątynię, wzniesioną w latach 1591-1629 przeważnie z funduszy
rodziny Mohyłów, poświęcono w roku 162 988. Istniejące przy niej aktywne Bractwo Stau-
ropigialne wzbudzało żywe zainteresowanie hospodarów (w jego archiwum było zachowa-
nych w sumie kilkadziesiąt listów hospodarów mołdawskich skierowanych do Bractwa od
połowy wieku XVI do końca wieku XVII) i było również częstokroć przez nich wspiera-
81 CumiHCbKHH 1933, s. 209.
82 Według G. Łohwyna, pod względem stylistycznym mają być im bliskie malowidła wiślicke. Łużany
należały do bojara Stefana Wielkiego, który kupił je w roku 1453 -JIofbhh 1976, s. 176.
83 ftparan, nemaHCbKHH, CBeHuiijKHfi 1926, s. 9.
84 Ożywione kontakty handlowe z kupcami greckimi i mołdawskimi z Suczawy, Botoszan znajdują
potwierdzenie w dokumentach cytowanych przez Krypjakewicza w ciągu 1. poł. w. XVI - Kpnn»KeBHH 1907,
passim.
85 CnuHHCbKnfi 1933, s. 209.
86 Janusz 1924, s. 53.
87 Szaraniewicz 1892, s. 57.
88 Janusz 1924, s. 53, 56, 62; KapnoBriu 1925a, s. 89. I. Szaraniewicz wskazał na zachowany przywilej
Zygmunta III z roku 1598, w którym zgodę na budowę cerkwi we Lwowie otrzyma! Jeremiasz Mohyła -
Szaraniewicz 1892, s. 56.
i innych monasterów na Rusi Czerwonej byli inni wysocy dostojnicy mołdawscy, np. Kon-
stantyn Besarab, fundator rotundy na Czarnej Górze pod Mukaczewem na Zakarpaciu
w roku 1661, czy hospodar Stefan Petryczejko - ktitor monasteru i cerkwi Zmartwych-
wstania Pańskiego w Stanisławowie w roku 1672, a także monasteru dobromilskiego, który
miał być pochowany w podziemiach cerkwi św. Onufrego monasteru ławrowskiego w roku
167581. Istniejące przekazy mówiące o pochowanym w cerkwi ławrowskiej hospodarze
powinny zostać poddane weryfikacji przy obecnie prowadzonych w Ławrowie wykopali-
skach archeologicznych. Zarazem można przypuszczać, iż ważną rolę w propagowaniu
określonych wzorów ikonograficznych mogły odgrywać prawie całkiem zapomniane ma-
lowidła (wiek XV-XVI?) cerkwi leżącej dokładnie na pograniczu mołdawsko-ruskim
w Łużanach (Lujeni)82. Podtrzymaniu kontaktów między dwoma państwami sprzyjała
również wspomniana działalność misyjna Kościoła katolickiego, idąca w parze z ekspansją
polityczną Korony polskiej. Dowodem kolejnym na wspieranie ośrodków prawosławnych
na Ukrainie przez darczyńców z Mołdawii może być historia Skitu Maniawskiego, wielo-
krotnie wspomaganego przez mecenasów mołdawskich w wieku XVII i XVIII. Po jego
rozwiązaniu w roku 1785 najwięcej mnichów udało się do monasteru suczawickiego,
z którym skit pozostawał od dawna w bliskich związkach83.
O silnych związkach mołdawsko-ruskich przesądzało zatem kilka czynników: wspól-
nota religijna, a zwłaszcza przynależność w początkowym okresie do tej samej struktury
organizacyjnej Kościoła Wschodniego, a także bliskie sąsiedztwo sprzyjające intensywnym
kontaktom handlowym, których oś stanowiła droga handlowa łącząca północ Europy
z portami nadczarnomorskimi84. Dla W. Syczyńskiego obecność analogii w snycerstwie
oraz drukarstwie ruskim i mołdawskim należało wiązać ze znaczeniem starego szlaku han-
dlowego, prowadzącego ze Lwowa do Jass przez Halicz, Kołomyję, Śniatyń oraz Seret85.
Ówczesne związki artystyczne Rusi z Mołdawią potwierdzają liczne dokumenty i zacho-
wane - głównie we Lwowie - zabytki. Oto hospodar mołdawski Aleksander Łopuszanin
fundował we Lwowie cerkiew Zaśnięcia Matki Boskiej tzw. Wołoską w roku 1559, wkrót-
ce spaloną w roku 157186. Wojewoda Aleksander wysłał w latach 1558—1566 przynajmniej
15 pism ze wskazówkami co do jej budowy, przekazując rokrocznie odpowiednie fundusze.
O zbudowanie nowej cerkwi na miejscu spalonej prosił króla w roku 1590 wojewoda
Piotr87. Zachowaną świątynię, wzniesioną w latach 1591-1629 przeważnie z funduszy
rodziny Mohyłów, poświęcono w roku 162 988. Istniejące przy niej aktywne Bractwo Stau-
ropigialne wzbudzało żywe zainteresowanie hospodarów (w jego archiwum było zachowa-
nych w sumie kilkadziesiąt listów hospodarów mołdawskich skierowanych do Bractwa od
połowy wieku XVI do końca wieku XVII) i było również częstokroć przez nich wspiera-
81 CumiHCbKHH 1933, s. 209.
82 Według G. Łohwyna, pod względem stylistycznym mają być im bliskie malowidła wiślicke. Łużany
należały do bojara Stefana Wielkiego, który kupił je w roku 1453 -JIofbhh 1976, s. 176.
83 ftparan, nemaHCbKHH, CBeHuiijKHfi 1926, s. 9.
84 Ożywione kontakty handlowe z kupcami greckimi i mołdawskimi z Suczawy, Botoszan znajdują
potwierdzenie w dokumentach cytowanych przez Krypjakewicza w ciągu 1. poł. w. XVI - Kpnn»KeBHH 1907,
passim.
85 CnuHHCbKnfi 1933, s. 209.
86 Janusz 1924, s. 53.
87 Szaraniewicz 1892, s. 57.
88 Janusz 1924, s. 53, 56, 62; KapnoBriu 1925a, s. 89. I. Szaraniewicz wskazał na zachowany przywilej
Zygmunta III z roku 1598, w którym zgodę na budowę cerkwi we Lwowie otrzyma! Jeremiasz Mohyła -
Szaraniewicz 1892, s. 56.