DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.12226#0025
go 5, Bartela Ranischa6, Theodora Meissnera 7, Daniela Gralatha8
czy Gotthilfa Löschina9, dające dowody zaciekawienia przeszłością
Gdańska, której część stanowiła spuścizna artystyczna.
W tym kontekście wypada i warto osobno powiedzieć o licz-
nych wzmiankach, których doczekał się ołtarz Hansa Memlinga,
poczynając od przenikliwej obserwacji francuskiego podróżnika
z wieku XVII Charles'a Ogier, wiążącej Sąd Ostateczny z lubec-
kim dziełem Memlinga, poprzez notatki Marcina Hincza, Eberhar-
da Böttichera, Gregoriusa Frischa, po opis Daniela Chodowieckie-
go 10. Te wypowiedzi obcych i swoich pokazują, jak w ludzkiej świa-
domości to znakomite dzieło trwale związało się z Gdańskiem; po-
budzona przez nie ciekawość z pewnością kierowała się ku innym
obiektom, składającym się na dorobek artystyczny Gdańska.
W ślad za praktycznymi działaniami w zakresie ochrony za-
bytków na terenie Gdańska w 1 poł. XIX w. (po 1822 r.11) poszły
publikacje. Jedną z pierwszych stanowi wykład Johanna Carla
Schultza pt. Über altertümliche Gegenstände der bildenden Kunst
in Danzig, ogłoszony drukiem w 1841 r. Wszakże przełomowa była
dopiero wspomniana książka Hirscha, której tom pierwszy, z 1843
г., poświęcony dziejom instytucji (parafia, bractwa), budynkowi
i wyposażeniu kościoła mariackiego w średniowieczu, stanowi pio-
nierskie, a dotąd aktualne źródło informacji i ustaleń. Sztuki plas-
tyczne współtworzą organizm historyczno-artystyczny, jakim jest
kościół mariacki. Każdy przedmiot, kielich czy ołtarz otoczony jest
warstwami historii powstania, fundacji i funkcji; przez zlecenio-
dawców, twórców i odbiorców przechodzi się do historii bractw
religijnych, praktyk kultowych, stosunków społecznych w mieście.
Oprócz tej romantycznej wizji jedności dzieło Hirscha przynio-
5 R. Curicke Der Stadt Danzig historische Beschreibung [1645]. Amsterdam und
Danzig 1687.
6 В. Ranisch Beschreibung aller Kirchengebäude der Stadt Dantzig. Danzig
1695.
7 Th. Meissner Das Kirchenreiche Danzig [1723]. Wojewódzkie Archiwum Pań-
stwowe w Gdańsku (dalej cyt. jako WAP Gdańsk), 300, R/Pp, 52.
8 D. Gralath Versuch einer Geschichte Danzigs. Т. 1-3. Königsberg 1739-1791.
9 G. Löschin Geschichte Danzigs. Danzig 1816; — tenże Beiträge zur Geschichte
Danzigs und seiner Umgebungen. T. 1-3. Danzig 1837.
10 Zestawia te wypowiedzi J. Białostocki Les Musśes de Pologne (Gdańsk, Kra-
kow, Warszawa). Bruxelles 1966, s. 103 nn. («Les Primitifs Flamands» I, 9). Tamże hi-
storia ołtarza, s. 85 nn.
11 Keyser 1972, s. 453 nn.
23
czy Gotthilfa Löschina9, dające dowody zaciekawienia przeszłością
Gdańska, której część stanowiła spuścizna artystyczna.
W tym kontekście wypada i warto osobno powiedzieć o licz-
nych wzmiankach, których doczekał się ołtarz Hansa Memlinga,
poczynając od przenikliwej obserwacji francuskiego podróżnika
z wieku XVII Charles'a Ogier, wiążącej Sąd Ostateczny z lubec-
kim dziełem Memlinga, poprzez notatki Marcina Hincza, Eberhar-
da Böttichera, Gregoriusa Frischa, po opis Daniela Chodowieckie-
go 10. Te wypowiedzi obcych i swoich pokazują, jak w ludzkiej świa-
domości to znakomite dzieło trwale związało się z Gdańskiem; po-
budzona przez nie ciekawość z pewnością kierowała się ku innym
obiektom, składającym się na dorobek artystyczny Gdańska.
W ślad za praktycznymi działaniami w zakresie ochrony za-
bytków na terenie Gdańska w 1 poł. XIX w. (po 1822 r.11) poszły
publikacje. Jedną z pierwszych stanowi wykład Johanna Carla
Schultza pt. Über altertümliche Gegenstände der bildenden Kunst
in Danzig, ogłoszony drukiem w 1841 r. Wszakże przełomowa była
dopiero wspomniana książka Hirscha, której tom pierwszy, z 1843
г., poświęcony dziejom instytucji (parafia, bractwa), budynkowi
i wyposażeniu kościoła mariackiego w średniowieczu, stanowi pio-
nierskie, a dotąd aktualne źródło informacji i ustaleń. Sztuki plas-
tyczne współtworzą organizm historyczno-artystyczny, jakim jest
kościół mariacki. Każdy przedmiot, kielich czy ołtarz otoczony jest
warstwami historii powstania, fundacji i funkcji; przez zlecenio-
dawców, twórców i odbiorców przechodzi się do historii bractw
religijnych, praktyk kultowych, stosunków społecznych w mieście.
Oprócz tej romantycznej wizji jedności dzieło Hirscha przynio-
5 R. Curicke Der Stadt Danzig historische Beschreibung [1645]. Amsterdam und
Danzig 1687.
6 В. Ranisch Beschreibung aller Kirchengebäude der Stadt Dantzig. Danzig
1695.
7 Th. Meissner Das Kirchenreiche Danzig [1723]. Wojewódzkie Archiwum Pań-
stwowe w Gdańsku (dalej cyt. jako WAP Gdańsk), 300, R/Pp, 52.
8 D. Gralath Versuch einer Geschichte Danzigs. Т. 1-3. Königsberg 1739-1791.
9 G. Löschin Geschichte Danzigs. Danzig 1816; — tenże Beiträge zur Geschichte
Danzigs und seiner Umgebungen. T. 1-3. Danzig 1837.
10 Zestawia te wypowiedzi J. Białostocki Les Musśes de Pologne (Gdańsk, Kra-
kow, Warszawa). Bruxelles 1966, s. 103 nn. («Les Primitifs Flamands» I, 9). Tamże hi-
storia ołtarza, s. 85 nn.
11 Keyser 1972, s. 453 nn.
23