DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.12226#0056
patronatem bractwa a koncepcją ideową ołtarza. Ponadto — o ile
można zorientować się z ogólnego opisu zaginionego wyciągu
z mszału z 1 poł. XV w.1 — program mógł odpowiadać wewnętrz-
nemu kalendarzowi świąt uroczyście obchodzonych w kaplicy.
Występowały tam m.in. prefacja na Boże Narodzenie, msze na
Boże Narodzenie oraz ku czci śś. Dziewic.
Zdaniem wielu badaczy2 za powstaniem ołtarza w Gdańsku
przemawia typ nastawy, nawiązujący jakoby do wcześniejszego
ołtarza cechu balwierzy i cyrulików z kaplicy śś. Kośmy i Damia-
na w kościele NPMarii3. I spostrzeżenie, i wniosek są słuszne, ale
wypada zwrócić uwagę na powszechność tego typu ołtarza w pół-
nocnej strefie hanzeatyckiej, od Niderlandów4 po Skandynawię;
ta ostatnia była zasilana importami z Lubeki5 (il. 9).
W malowanych kwaterach uwidoczniło się autentyczne za-
interesowanie dla odtwarzania otwartej, rozległej przestrzeni.
Naturalistyczna postawa, stanowiąca przesłankę tego zaintere-
sowania, objawia się tutaj jednak w formach surowych i niewy-
szukanych. Kompozycje figuralne zajmują tylko plan pierwszy,
są jasne i pozbawione komplikacji (por. np. Pokłon Trzech Króli).
Konstrukcja przestrzenna krajobrazu jest właściwie funkcją pro-
sto pojętej kompozycji kolorystycznej, gdyż zróżnicowanie topo-
grafii, postępująca dal, to właściwie tylko zmienne konfiguracje
1 Ms. Mar. F. 333; por. O. Günther Die Handschriften der Kirchenbibliothek von
St. Marien in Danzig. Danzig 1921. W: Katalog der Danziger Stadtbibliothek. T. 5:
Katalog der Handschriften, cz. 5, s. 440.
2 Kussin 1937, s. 22, przyp. 2; — Drost 1933, s. 55.
3 Drost 1963, s. 111 п.; — Dobrzeniecki Kat., nr }2.
4 Por. np. ołtarz z kolekcji Cardon, ok. 1410, Paryż, Luwr; G. Troescher Burgun-
dische Malerei. Maler und Malwerke um 1400 in Burgund, dem Berry mit der Au-
vergne und in Savoyen mit ihren Quellen und Ausstrahlungen. T. 2. Berlin 1966,
il. 101. — Ołtarze baldachimowe pojawiają sie. w obrazach piętnastowiecznych, пр.
na niderlandzkiej kwaterze Cudu z różdżką z Wróblewa. Na temat typu ołtarza por.
M.S. Frinta The closing Tabernacle — a fanciful Innovation of mediaeval Design.
„The Art Quarterly" t. 30, 19S7, s. 103-117.
5 Por. np. ołtarz w Liden; Sveriges Kyrkor, Medelpad, Hälfte 2. Ljustorps, In-
dals samt Medelpads Västra Domsagas Tlnsla Konsthistoriskt Inventarium. Oprać.
H. Cornell i A. Rappe. Stockholm 1939, s. 228, il. 193-4; ołtarz w Sorunda, por. V. Curt
Habicht Hanseatische Malerei und Plastik In Skandinavien. Berlin 1926, tabl. 20, oraz
Stange Verz. 1, nr 664. — Popularność ołtarza baldachimowego na terenie Skandyna-
wii podkreśla Frinta, op. cit., s. 114; wiele przykładów ołtarzy tego typu przecho-
wuje Muzeum Narodowe w Sztokholmie, por. Medieval wooden Sculpture in Swe-
den. T. 4: The Museum Collectlon, Catalogue, Stockholm 1975. Т. 5: The Museum
Collectlon, Plates. Stockholm 1964.
54
można zorientować się z ogólnego opisu zaginionego wyciągu
z mszału z 1 poł. XV w.1 — program mógł odpowiadać wewnętrz-
nemu kalendarzowi świąt uroczyście obchodzonych w kaplicy.
Występowały tam m.in. prefacja na Boże Narodzenie, msze na
Boże Narodzenie oraz ku czci śś. Dziewic.
Zdaniem wielu badaczy2 za powstaniem ołtarza w Gdańsku
przemawia typ nastawy, nawiązujący jakoby do wcześniejszego
ołtarza cechu balwierzy i cyrulików z kaplicy śś. Kośmy i Damia-
na w kościele NPMarii3. I spostrzeżenie, i wniosek są słuszne, ale
wypada zwrócić uwagę na powszechność tego typu ołtarza w pół-
nocnej strefie hanzeatyckiej, od Niderlandów4 po Skandynawię;
ta ostatnia była zasilana importami z Lubeki5 (il. 9).
W malowanych kwaterach uwidoczniło się autentyczne za-
interesowanie dla odtwarzania otwartej, rozległej przestrzeni.
Naturalistyczna postawa, stanowiąca przesłankę tego zaintere-
sowania, objawia się tutaj jednak w formach surowych i niewy-
szukanych. Kompozycje figuralne zajmują tylko plan pierwszy,
są jasne i pozbawione komplikacji (por. np. Pokłon Trzech Króli).
Konstrukcja przestrzenna krajobrazu jest właściwie funkcją pro-
sto pojętej kompozycji kolorystycznej, gdyż zróżnicowanie topo-
grafii, postępująca dal, to właściwie tylko zmienne konfiguracje
1 Ms. Mar. F. 333; por. O. Günther Die Handschriften der Kirchenbibliothek von
St. Marien in Danzig. Danzig 1921. W: Katalog der Danziger Stadtbibliothek. T. 5:
Katalog der Handschriften, cz. 5, s. 440.
2 Kussin 1937, s. 22, przyp. 2; — Drost 1933, s. 55.
3 Drost 1963, s. 111 п.; — Dobrzeniecki Kat., nr }2.
4 Por. np. ołtarz z kolekcji Cardon, ok. 1410, Paryż, Luwr; G. Troescher Burgun-
dische Malerei. Maler und Malwerke um 1400 in Burgund, dem Berry mit der Au-
vergne und in Savoyen mit ihren Quellen und Ausstrahlungen. T. 2. Berlin 1966,
il. 101. — Ołtarze baldachimowe pojawiają sie. w obrazach piętnastowiecznych, пр.
na niderlandzkiej kwaterze Cudu z różdżką z Wróblewa. Na temat typu ołtarza por.
M.S. Frinta The closing Tabernacle — a fanciful Innovation of mediaeval Design.
„The Art Quarterly" t. 30, 19S7, s. 103-117.
5 Por. np. ołtarz w Liden; Sveriges Kyrkor, Medelpad, Hälfte 2. Ljustorps, In-
dals samt Medelpads Västra Domsagas Tlnsla Konsthistoriskt Inventarium. Oprać.
H. Cornell i A. Rappe. Stockholm 1939, s. 228, il. 193-4; ołtarz w Sorunda, por. V. Curt
Habicht Hanseatische Malerei und Plastik In Skandinavien. Berlin 1926, tabl. 20, oraz
Stange Verz. 1, nr 664. — Popularność ołtarza baldachimowego na terenie Skandyna-
wii podkreśla Frinta, op. cit., s. 114; wiele przykładów ołtarzy tego typu przecho-
wuje Muzeum Narodowe w Sztokholmie, por. Medieval wooden Sculpture in Swe-
den. T. 4: The Museum Collectlon, Catalogue, Stockholm 1975. Т. 5: The Museum
Collectlon, Plates. Stockholm 1964.
54