Labuda, Adam S.: Malarstwo tablicowe w Gdańsku w 2 poł. XV w. (Warschau, 1979)

i natężenia jasnych plam zieleni, czerwieni i różów (panoramy
miejskiej w tle) oraz błękitu (niebo). Stąd też bierze się schema-
tyzm pól, wzgórz, kulistych koron drzew, które ożywia jedynie
perliste lśnienie liści. Wnętrza stanowią przedłużenia przestrzeni
realnej: usuwa się ścianę przednią budynków, których elewacje
zewnętrzne zajmują pozostałą część płaszczyzny obrazowej w po-
staci wybujałych i fantazyjnych form architektonicznych. Dotyczy
to przede wszystkim scen na awersach: Zwiastowania i Ofiarowania
Chrystusa w świątyni. Inne jest wnętrze w Zwiastowaniu na re-
wersach. Odbiega ono od poprzednich przedstawień nie tylko roz-
miarem, ale i śmiałą koncepcją plastyczną, zwłaszcza dzięki wpro-
wadzeniu krajobrazu widzianego przez okno. Zabieg ten wzbogacił
stosunki przestrzenne (kombinacja otwartej i zamkniętej przestrze-
ni) i poszerzył odczucie głębi. Zwraca uwagę staranne potrakto-
wanie poszczególnych elementów: baldachimu, wysuniętego przed
lico ściany (w zgodzie z praktyką stosowaną na rewersach), pulpitu
oraz wazonu i lilii; indywidualnie ujął artysta obie postacie: Marii,
skromnie opuszczającej powieki, i anioła, z włosem wzburzonym
od lotu, przytrzymującego obszerny płaszcz. Wśród postaci wystę-
pujących na awersach ołtarza wyróżnić można dwa typy: jeden,
konserwatywny, którego przykładem są kruche figury świętych
dziewic, i drugi, nowocześniejszy, objawiający się w ciężkich, przy-
sadzistych i agresywnych postaciach królów. Ogólnie jednak za-
równo ruch, jak wyraz twarzy pojęte są schematycznie i bezdusz-
nie.

Artysta, którego dziełem jest ołtarz maryjny Bractwa Kapłań-
skiego, niewątpliwie znalazł się pod działaniem fali niderlandyzmu,
przetaczającej się przez Europę Północną około połowy wieku XV;
w naszym przypadku fala ta dotarła na grunt nie przygotowany
i dlatego w malowidłach występują cechy, które układają się na
linii pełni i schematyzmu, postępowości i zacofania. Oprócz pew-
nych efektów plastycznych, świadectwem przejęcia się nowymi
ideami artystycznymi jest wykorzystanie rycin Mistrza ES6
(por. il. 10-12); one właśnie stanowią główne źródło naturalistycznej
wiedzy naszego artysty. Dotyczy to niektórych elementów (sta-
jenka i postacie w Narodzeniu a rycina L. 23; postacie w Nawie-

6 Kussin 1937, s. 24.

55