DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.17649#0263
ROZDZIAŁ VIII
Narodziny nowego człowieka
Propaganda sowiecka obejmowała przeszłość, teraźniejszość i przyszłość.
W przeznaczonych dla masowego odbiorcy pracach plastycznych nawiązywa-
no do wybranych wątków i postaci historycznych (często zakłamując historię),
komentowano wydarzenia aktualne i ukazywano - zawsze w sposób obiecujący
- to, co nastąpi w przyszłości. Wszystkie trzy czasy łączyły się ze sobą i mieszały.
Czarnej, ponurej przeszłości zazwyczaj przeciwstawiano świetlaną przyszłość,
kiedy to zapanuje socjalizm na całej kuli ziemskiej. Współczesność pokazywano
różnie, zależnie od potrzeb, ale zwykle propagandyści starali się minimalizować
trudności i przekonywać widzów o pozytywnym przełomie, jaki nastąpił wraz
ze zwycięstwem proletariatu. Jasna przyszłość była zawarta w teraźniejszości;
należało tylko zwalczyć istniejące jeszcze relikty znienawidzonej przeszłości.
Elementy utopii, towarzyszącej każdej chyba rewolucji, są wyraźne również
w dziełach twórców bolszewickich. Niektórzy utalentowani artyści, mimo ze
pracowali na zamówienie władzy, wykazywali się inwencją i tworzyli własne,
niepowtarzalne kompozycje. Przykładem jest słynny Czerwony klin Lazara Li-
sickiego tak bardzo nie odpowiadający leninowskiej wizji sztuki propagando-
wej i tak ceniony przez zwolenników awangardy. Suprematyczny plakat, któ-
rego pełny tytuł brzmi: Czerwonym klinem bij białych powstał w 1919 lub 1920 r.
w witebskim UNOWIS-ie1. Kompozycja składająca się z ostrego czerwonego
trójkąta z wielką siłą wbijającego się w białe koło na czarnym tle wyrażała idee
rewolucyjne, a zarazem poglądy Lisickiego. Uważał on, ze twórczość artystyczna
powinna budować społeczeństwo komunistyczne2. Takie utopijne widzenie spo-
1 Por. Sierdcem sluszaja riewoluciju... Iskusstwo pierwych let Oktiabria, [red.] M. Gierman, Le-
ningrad 1980, il. 25.
2 Lisicki postrzegał rewolucję jako „kim rozdzielający »jutro« od »wczoraj« i zmuszający
każdego do dokonania między nimi wyboru". (Cyt. za: P. Piotrowski, Artysta między rewo-
lucją i reakcją. Studium z zakresu etycznej historii sztuki awangardy rosyjskiej, Poznań 1993, s. 61).
197
Narodziny nowego człowieka
Propaganda sowiecka obejmowała przeszłość, teraźniejszość i przyszłość.
W przeznaczonych dla masowego odbiorcy pracach plastycznych nawiązywa-
no do wybranych wątków i postaci historycznych (często zakłamując historię),
komentowano wydarzenia aktualne i ukazywano - zawsze w sposób obiecujący
- to, co nastąpi w przyszłości. Wszystkie trzy czasy łączyły się ze sobą i mieszały.
Czarnej, ponurej przeszłości zazwyczaj przeciwstawiano świetlaną przyszłość,
kiedy to zapanuje socjalizm na całej kuli ziemskiej. Współczesność pokazywano
różnie, zależnie od potrzeb, ale zwykle propagandyści starali się minimalizować
trudności i przekonywać widzów o pozytywnym przełomie, jaki nastąpił wraz
ze zwycięstwem proletariatu. Jasna przyszłość była zawarta w teraźniejszości;
należało tylko zwalczyć istniejące jeszcze relikty znienawidzonej przeszłości.
Elementy utopii, towarzyszącej każdej chyba rewolucji, są wyraźne również
w dziełach twórców bolszewickich. Niektórzy utalentowani artyści, mimo ze
pracowali na zamówienie władzy, wykazywali się inwencją i tworzyli własne,
niepowtarzalne kompozycje. Przykładem jest słynny Czerwony klin Lazara Li-
sickiego tak bardzo nie odpowiadający leninowskiej wizji sztuki propagando-
wej i tak ceniony przez zwolenników awangardy. Suprematyczny plakat, któ-
rego pełny tytuł brzmi: Czerwonym klinem bij białych powstał w 1919 lub 1920 r.
w witebskim UNOWIS-ie1. Kompozycja składająca się z ostrego czerwonego
trójkąta z wielką siłą wbijającego się w białe koło na czarnym tle wyrażała idee
rewolucyjne, a zarazem poglądy Lisickiego. Uważał on, ze twórczość artystyczna
powinna budować społeczeństwo komunistyczne2. Takie utopijne widzenie spo-
1 Por. Sierdcem sluszaja riewoluciju... Iskusstwo pierwych let Oktiabria, [red.] M. Gierman, Le-
ningrad 1980, il. 25.
2 Lisicki postrzegał rewolucję jako „kim rozdzielający »jutro« od »wczoraj« i zmuszający
każdego do dokonania między nimi wyboru". (Cyt. za: P. Piotrowski, Artysta między rewo-
lucją i reakcją. Studium z zakresu etycznej historii sztuki awangardy rosyjskiej, Poznań 1993, s. 61).
197