DOI article:
Zuziak, Iwona; Zinkow, Leszek: "Dom Egipski" w Krakowie: Przykład "egiptomanii" w architekturze polskiej
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.19070#0049
szczytowym gzymsem. Na całej długości fasady, pod gzymsem cavetto wień-
czącym parter, umieszczono „inskrypcję hieroglificzną". Nie wiadomo na ile
owa „inskrypcja", umieszczona w projekcie, znalazła odwzorowanie w osta-
tecznej realizacji fasady; wydaje się, iż projektant posłużył się jakimiś rycina-
mi ukazującymi staroegipskie zabytki, jednakże prawdopodobnie skontami-
nował różne fragmenty, ponieważ wprawdzie większość poszczególnych zna-
ków, a nawet grup, jest bardzo zbliżona do autentycznych (względnie wiernie
je odwzorowuje), to całość nie stanowi logicznej całości, popełniony jest tak-
że błąd typowy dla wielu „pseudohieroglificznych" inskrypcji: zmienny kie-
runek (orientacja) zapisu w ramach większych lub mniejszych grup znaków42.
„Inskrypcje" pokrywają także obeliski oraz kolumny portyku. Okna pierw-
szego piętra, oprócz wspomnianego zwieńczenia gzymsem cavetto, mają
węgary przypominające nieco wąskie szczeliny ślepych wrót (drzwi pozor-
nych umieszczanych w egipskich grobowcach); okno centralne, umieszczo-
ne pomiędzy figurami „faraonów", ponad gzymsem ozdobione jest parą sy-
metrycznych, stylizowanych ptaków (sępów?) protegujących podwójny kar-
tusz43. Okna ostatniej kondygnacji mają niezdobione nadproża, za to węgary
przybierają formę kolumn lotosowych44.
Równie interesujące są wyobrażenia „egipskie" projektowane we wnętrzu
budynku, przedstawione w przekroju osi wejścia (ii. 5); na parterze (w sie-
ni) i w korytarzu drugiego piętra projektant zaproponował dekoracje na wy-
sokość całej ściany. Nie wiemy jaką techniką miały być wykonane; freski,
sgraffito, może nawet rodzaj reliefu? Być może dekoracje były planowane
(zrealizowane?) także w innych pomieszczeniach. Zdobienia na projekcie są
zaledwie pobieżnie naszkicowane; można jednak rozpoznać podstawowe mo-
tywy - triumfującego władcę w postaci tratującego wrogów lwa z głową kró-
la (w sieni parteru) oraz w innym typowym ujęciu - kroczący władca zabi-
nie przedstawień na stelach. Stała się jednym z najpopularniejszych - i najbardziej rozpozna-
walnych - wyznaczników stylu egiptyzującego w architekturze. Warto dodać że symbol ten
odnajdujemy również, w bardzo stylizowanej formie, nad bramą wejściową innej krakowskiej
kamienicy; projektowanego przez Teodora Talowskiego domu „Pod Pająkiem" (1889), przy ul.
Karmelickiej 35 (zob. Purchla [przyp. 3], il. 144 i s. 130). Pomysłom architektonicznym Talow-
skiego poświęcił kilka prac W. Bałus; także grobowiec Talowskiego na krakowskim Cmenta-
rzu Rakowickim (1889) posiada egiptyzujące detale (K. Grodziska-Ożóg, Cmentarz Rakowicki
w Krakowie, Kraków 19872, il. 58).
42 Zob. np. W.V. Davies, Egipskie hieroglify, Warszawa 1987, s. 13-14.
43 Lurker (przyp. 40), s. 194-195; ptaki przedstawione na projekcie rzeczywiście przypo-
minają parę sępów, choć w wyobrażeniach staroegipskich w tym kontekście zazwyczaj przed-
stawiano protegującą parę Nechbet - Wadżet (ta ostatnia z głową kobry) lub parę sokołów.
44 Lipińska (przyp. 36), s. 76-77.
45
czącym parter, umieszczono „inskrypcję hieroglificzną". Nie wiadomo na ile
owa „inskrypcja", umieszczona w projekcie, znalazła odwzorowanie w osta-
tecznej realizacji fasady; wydaje się, iż projektant posłużył się jakimiś rycina-
mi ukazującymi staroegipskie zabytki, jednakże prawdopodobnie skontami-
nował różne fragmenty, ponieważ wprawdzie większość poszczególnych zna-
ków, a nawet grup, jest bardzo zbliżona do autentycznych (względnie wiernie
je odwzorowuje), to całość nie stanowi logicznej całości, popełniony jest tak-
że błąd typowy dla wielu „pseudohieroglificznych" inskrypcji: zmienny kie-
runek (orientacja) zapisu w ramach większych lub mniejszych grup znaków42.
„Inskrypcje" pokrywają także obeliski oraz kolumny portyku. Okna pierw-
szego piętra, oprócz wspomnianego zwieńczenia gzymsem cavetto, mają
węgary przypominające nieco wąskie szczeliny ślepych wrót (drzwi pozor-
nych umieszczanych w egipskich grobowcach); okno centralne, umieszczo-
ne pomiędzy figurami „faraonów", ponad gzymsem ozdobione jest parą sy-
metrycznych, stylizowanych ptaków (sępów?) protegujących podwójny kar-
tusz43. Okna ostatniej kondygnacji mają niezdobione nadproża, za to węgary
przybierają formę kolumn lotosowych44.
Równie interesujące są wyobrażenia „egipskie" projektowane we wnętrzu
budynku, przedstawione w przekroju osi wejścia (ii. 5); na parterze (w sie-
ni) i w korytarzu drugiego piętra projektant zaproponował dekoracje na wy-
sokość całej ściany. Nie wiemy jaką techniką miały być wykonane; freski,
sgraffito, może nawet rodzaj reliefu? Być może dekoracje były planowane
(zrealizowane?) także w innych pomieszczeniach. Zdobienia na projekcie są
zaledwie pobieżnie naszkicowane; można jednak rozpoznać podstawowe mo-
tywy - triumfującego władcę w postaci tratującego wrogów lwa z głową kró-
la (w sieni parteru) oraz w innym typowym ujęciu - kroczący władca zabi-
nie przedstawień na stelach. Stała się jednym z najpopularniejszych - i najbardziej rozpozna-
walnych - wyznaczników stylu egiptyzującego w architekturze. Warto dodać że symbol ten
odnajdujemy również, w bardzo stylizowanej formie, nad bramą wejściową innej krakowskiej
kamienicy; projektowanego przez Teodora Talowskiego domu „Pod Pająkiem" (1889), przy ul.
Karmelickiej 35 (zob. Purchla [przyp. 3], il. 144 i s. 130). Pomysłom architektonicznym Talow-
skiego poświęcił kilka prac W. Bałus; także grobowiec Talowskiego na krakowskim Cmenta-
rzu Rakowickim (1889) posiada egiptyzujące detale (K. Grodziska-Ożóg, Cmentarz Rakowicki
w Krakowie, Kraków 19872, il. 58).
42 Zob. np. W.V. Davies, Egipskie hieroglify, Warszawa 1987, s. 13-14.
43 Lurker (przyp. 40), s. 194-195; ptaki przedstawione na projekcie rzeczywiście przypo-
minają parę sępów, choć w wyobrażeniach staroegipskich w tym kontekście zazwyczaj przed-
stawiano protegującą parę Nechbet - Wadżet (ta ostatnia z głową kobry) lub parę sokołów.
44 Lipińska (przyp. 36), s. 76-77.
45