DOI Artikel:
Bęczkowska, Urszula: Architektura klasztoru ss. karmelitanek bosych przy ulicy Łobzowskiej w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19070#0099
maicono geometrycznymi wzorami, a także wyeksponowano elementy kon-
strukcyjne budowli (szkarpy). Sposób użycia materiałów zdecydował też
o dekoracyjnych walorach wnętrza i nadaniu mu harmonijnego, jednorodne-
go charakteru. Układem cegieł skontrastowanych z tynkowaną powierzchnią
muru podkreślono w nim bowiem system konstrukcyjny, obramienia okienne,
potrójne arkady rozczłonkowujące ściany, a także nadproża ponad otworami
wejściowymi i wnękami ołtarzowymi (il. 18, 19).
Architekturę krakowskiego klasztoru należy rozpatrywać w kontekście
poszukiwań nowego języka formalnego, które podjęto w Europie pod koniec
XIX i w pierwszych latach XX wieku, w wyniku znużenia archeologicznie
pojętym historyzmem. Świadectwa z epoki przekonują nas, że odpowiedzial-
nym za eksperymenty formalne firmowane przez „Biuro architektoniczne T.
Stryjeńskiego" był Franciszek Mączyński76, podczas gdy jego partner spe-
cjalizował się w przygotowywaniu planów. Mączyński wywarł decydujący
wpływ także na wyraz stylistyczny klasztoru karmelitanek bosych, o czym
pozwala wnioskować me tylko utrwalona w literaturze opinia Ekielskiego77,
ale także wspomniane już szkice koncepcyjne całości i projekty realizacyjne
kościoła, które wykonane zostały ręką Mączyńskiego. W związku z powyż-
szym szczególnie istotne wydaje się zrekonstruowanie czynników, jakie zde-
cydowały o ukształtowaniu się postawy twórczej młodego artysty oraz za-
patrywań na postulowaną wówczas „nowoczesność" architektury. Czytelna
w elewacjach klasztoru synteza elementów secesyjnych, ludowych i moderni-
zujących, stanowiąca refleks trzech, chronologicznie zachodzących na siebie
faz rozwoju osobowości artystycznej Mączyńskiego, pozwala uchwycić mo-
ment krystalizowania się tej nowatorskiej postawy architekta, coraz wyraźniej
zarysowującej się w jego kolejnych krakowskich dziełach zrealizowanych za-
równo samodzielnie (kościół Jezuitów, 1907—19217S), jak i we współpracy
ze Stryjeńskim (gmach Izby Przemysłowo-Handlowej, 1904-190679; zespół
zabudowań klasztornych karmelitów bosych przy ulicy Rakowickiej, 1907-
193280). Zastosowane rozwiązania świadczą o otwartości młodego budow-
L. L[epszy], Pogadanki artystyczne, „Przegląd Powszechny" 89, 1906, nr 265-267,
s. 427; APANwW, ATS, sygn. III—135, vol. 2, fol. 16; T. Stryjeński, Kraków i działalność jego
architektów w ciągu wieku XIX aż do naszych czasów (mpis), s. 143.
77 Estreicher (przyp. 51), s. 140.
no
Szerzej na ten temat Kontkowski (przyp. 1), s. 53-92.
79 Zob. J. Purchla, Z. Beiersdorf, Dom pod globusem. Dawna siedziba krakowskiej Izby
Handlowej i Przemysłowej, Kraków 1988, s. 57-62.
80 Udział Mączyńskiego zaznaczył się w tym okresie jedynie na etapie prac projektowych,
89
strukcyjne budowli (szkarpy). Sposób użycia materiałów zdecydował też
o dekoracyjnych walorach wnętrza i nadaniu mu harmonijnego, jednorodne-
go charakteru. Układem cegieł skontrastowanych z tynkowaną powierzchnią
muru podkreślono w nim bowiem system konstrukcyjny, obramienia okienne,
potrójne arkady rozczłonkowujące ściany, a także nadproża ponad otworami
wejściowymi i wnękami ołtarzowymi (il. 18, 19).
Architekturę krakowskiego klasztoru należy rozpatrywać w kontekście
poszukiwań nowego języka formalnego, które podjęto w Europie pod koniec
XIX i w pierwszych latach XX wieku, w wyniku znużenia archeologicznie
pojętym historyzmem. Świadectwa z epoki przekonują nas, że odpowiedzial-
nym za eksperymenty formalne firmowane przez „Biuro architektoniczne T.
Stryjeńskiego" był Franciszek Mączyński76, podczas gdy jego partner spe-
cjalizował się w przygotowywaniu planów. Mączyński wywarł decydujący
wpływ także na wyraz stylistyczny klasztoru karmelitanek bosych, o czym
pozwala wnioskować me tylko utrwalona w literaturze opinia Ekielskiego77,
ale także wspomniane już szkice koncepcyjne całości i projekty realizacyjne
kościoła, które wykonane zostały ręką Mączyńskiego. W związku z powyż-
szym szczególnie istotne wydaje się zrekonstruowanie czynników, jakie zde-
cydowały o ukształtowaniu się postawy twórczej młodego artysty oraz za-
patrywań na postulowaną wówczas „nowoczesność" architektury. Czytelna
w elewacjach klasztoru synteza elementów secesyjnych, ludowych i moderni-
zujących, stanowiąca refleks trzech, chronologicznie zachodzących na siebie
faz rozwoju osobowości artystycznej Mączyńskiego, pozwala uchwycić mo-
ment krystalizowania się tej nowatorskiej postawy architekta, coraz wyraźniej
zarysowującej się w jego kolejnych krakowskich dziełach zrealizowanych za-
równo samodzielnie (kościół Jezuitów, 1907—19217S), jak i we współpracy
ze Stryjeńskim (gmach Izby Przemysłowo-Handlowej, 1904-190679; zespół
zabudowań klasztornych karmelitów bosych przy ulicy Rakowickiej, 1907-
193280). Zastosowane rozwiązania świadczą o otwartości młodego budow-
L. L[epszy], Pogadanki artystyczne, „Przegląd Powszechny" 89, 1906, nr 265-267,
s. 427; APANwW, ATS, sygn. III—135, vol. 2, fol. 16; T. Stryjeński, Kraków i działalność jego
architektów w ciągu wieku XIX aż do naszych czasów (mpis), s. 143.
77 Estreicher (przyp. 51), s. 140.
no
Szerzej na ten temat Kontkowski (przyp. 1), s. 53-92.
79 Zob. J. Purchla, Z. Beiersdorf, Dom pod globusem. Dawna siedziba krakowskiej Izby
Handlowej i Przemysłowej, Kraków 1988, s. 57-62.
80 Udział Mączyńskiego zaznaczył się w tym okresie jedynie na etapie prac projektowych,
89