DOI Artikel:
Bęczkowska, Urszula: Architektura klasztoru ss. karmelitanek bosych przy ulicy Łobzowskiej w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19070#0103
sności, wyrażające się jedynie zmianą dotychczasowego kostiumu stylowego
na rzecz detalu pozbawionego tradycyjnych odniesień. Choć na tym etapie
twórczości Mączyński ograniczał poszukiwania nowego wyrazu architektury
do jej warstwy dekoracyjnej, nie zamknął się wyłącznie w kręgu oddziaływa-
nia secesji. W 1898 roku nawiązał współpracę ze Stanisławem Witkiewiczem,
podejmując próbę adaptacji form „stylu zakopiańskiego" do budownictwa
kamiennego82. Początkowo poddał się całkowicie autorytetowi Witkiewicza,
chętnie odwołując się do jego uwag i wskazówek w trakcie samodzielnych
studiów nad motywami zdobniczymi architektury podhalańskiej83: „O ile by-
łoby dopuszczalnym użycie drobnych szczegółów z innych stylów i jaką nale-
ży kierować się zasadą - pytał swego mistrza w liście dołączonym do pierw-
szych przygotowanych przez siebie projektów - (...) w Paryżu widzę i rysuję
dużo rzeczy architektonicznie ciekawych, rzecz prosta, że pracując nad szki-
cami mimo woli zaplącze się coś, co jest reminiscencją a czego czynić tutaj
nie można. (...) Proszę o najdalej idącą krytykę, albowiem należy rzecz samą
w początku dobrze z mej strony zrozumieć, aby nie spaczyć później"84. Ana-
liza „sprawozdań" Mączyńskiego z prac nad „stylem zakopiańskim" przeko-
nuje nas, że i tym razem nowa koncepcja stylistyczna miała dla architekta wy-
miar wyłącznie dekoracyjny: „co do ścian (...) to trudności żadnych nie widzę,
w tym stylu zwycięskie, ale niezrealizowane, projekty konkursowe na Hotel Bristol w War-
szawie (1898) i na Dom Stowarzyszenia Pracowników Handlowych Wyznania Mojżeszowe-
go w Warszawie (1899), wreszcie w latach 1898-1901 według planów Mączyńskiego wybu-
dowano w Krakowie Pałac Sztuki o wyraźnie secesyjnym charakterze. Zob. U. Bęczkowska,
Pałac Sztuki. Siedziba Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, Kraków 2002, s.
7, 85-86, 95, 97-98.
82 Próby te zaowocowały m.in. projektem willi wyróżnionej pierwszą nagrodą w konkursie
architektonicznym ogłoszonym przez paryskie czasopismo „Moniteur des Architects" w 1900
roku, schroniska nad Morskim Okiem (1902), miasta w „stylu zakopiańskim" (1902), kościoła
w Żabiu (obecnie na Ukrainie). Zob. Solewski (przyp. 1), t. 1, s. 6; Prace F. Mączyńskiego nad
zastosowaniem motywów zakopiańskich w budynkach kamiennych, „Kurier Warszawski" 1901,
nr 346, s. 3-4. Szerzej na temat stylu zakopiańskiego i olbrzymiej popularności, jaką wówczas
się cieszył zob. Listy o stylu zakopiańskim 1892-1912. Wokół Stanisława Witkiewicza, red. M.
Jagiełło, Kraków 1979 wraz z podaną tam literaturą. Problem wzajemnych relacji Witkiewicza
i Mączyńskiego podejmuje R. Solewski, Stanisław Witkiewicz and Franciszek Mączyński, w:
Vernacular Art in Central Europę, red. J. Purchla, Kraków 2001, s. 339-360.
83 Mączyński rozpoczął je w trakcie pobytu w Paryżu i prac nad projektami w „stylu za-
kopiańskim", przygotowywanymi na zlecenie Witkiewicza na wystawę światową 1900 roku.
Prosił wówczas o przysłanie mu książek Władysława Matlakowskiego {Zdobienie i sprzęt ludu
polskiego na Podhalu oraz BudownictM>o na Podhalu), „by mieć podstawę dla szkiców". Zob.
Listy o stylu zakopiańskim... (przyp. 82), list F. Mączyńskiego do S. Witkiewicza z 3 IX 1899,
s. 391.
84 Tamże.
93
na rzecz detalu pozbawionego tradycyjnych odniesień. Choć na tym etapie
twórczości Mączyński ograniczał poszukiwania nowego wyrazu architektury
do jej warstwy dekoracyjnej, nie zamknął się wyłącznie w kręgu oddziaływa-
nia secesji. W 1898 roku nawiązał współpracę ze Stanisławem Witkiewiczem,
podejmując próbę adaptacji form „stylu zakopiańskiego" do budownictwa
kamiennego82. Początkowo poddał się całkowicie autorytetowi Witkiewicza,
chętnie odwołując się do jego uwag i wskazówek w trakcie samodzielnych
studiów nad motywami zdobniczymi architektury podhalańskiej83: „O ile by-
łoby dopuszczalnym użycie drobnych szczegółów z innych stylów i jaką nale-
ży kierować się zasadą - pytał swego mistrza w liście dołączonym do pierw-
szych przygotowanych przez siebie projektów - (...) w Paryżu widzę i rysuję
dużo rzeczy architektonicznie ciekawych, rzecz prosta, że pracując nad szki-
cami mimo woli zaplącze się coś, co jest reminiscencją a czego czynić tutaj
nie można. (...) Proszę o najdalej idącą krytykę, albowiem należy rzecz samą
w początku dobrze z mej strony zrozumieć, aby nie spaczyć później"84. Ana-
liza „sprawozdań" Mączyńskiego z prac nad „stylem zakopiańskim" przeko-
nuje nas, że i tym razem nowa koncepcja stylistyczna miała dla architekta wy-
miar wyłącznie dekoracyjny: „co do ścian (...) to trudności żadnych nie widzę,
w tym stylu zwycięskie, ale niezrealizowane, projekty konkursowe na Hotel Bristol w War-
szawie (1898) i na Dom Stowarzyszenia Pracowników Handlowych Wyznania Mojżeszowe-
go w Warszawie (1899), wreszcie w latach 1898-1901 według planów Mączyńskiego wybu-
dowano w Krakowie Pałac Sztuki o wyraźnie secesyjnym charakterze. Zob. U. Bęczkowska,
Pałac Sztuki. Siedziba Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, Kraków 2002, s.
7, 85-86, 95, 97-98.
82 Próby te zaowocowały m.in. projektem willi wyróżnionej pierwszą nagrodą w konkursie
architektonicznym ogłoszonym przez paryskie czasopismo „Moniteur des Architects" w 1900
roku, schroniska nad Morskim Okiem (1902), miasta w „stylu zakopiańskim" (1902), kościoła
w Żabiu (obecnie na Ukrainie). Zob. Solewski (przyp. 1), t. 1, s. 6; Prace F. Mączyńskiego nad
zastosowaniem motywów zakopiańskich w budynkach kamiennych, „Kurier Warszawski" 1901,
nr 346, s. 3-4. Szerzej na temat stylu zakopiańskiego i olbrzymiej popularności, jaką wówczas
się cieszył zob. Listy o stylu zakopiańskim 1892-1912. Wokół Stanisława Witkiewicza, red. M.
Jagiełło, Kraków 1979 wraz z podaną tam literaturą. Problem wzajemnych relacji Witkiewicza
i Mączyńskiego podejmuje R. Solewski, Stanisław Witkiewicz and Franciszek Mączyński, w:
Vernacular Art in Central Europę, red. J. Purchla, Kraków 2001, s. 339-360.
83 Mączyński rozpoczął je w trakcie pobytu w Paryżu i prac nad projektami w „stylu za-
kopiańskim", przygotowywanymi na zlecenie Witkiewicza na wystawę światową 1900 roku.
Prosił wówczas o przysłanie mu książek Władysława Matlakowskiego {Zdobienie i sprzęt ludu
polskiego na Podhalu oraz BudownictM>o na Podhalu), „by mieć podstawę dla szkiców". Zob.
Listy o stylu zakopiańskim... (przyp. 82), list F. Mączyńskiego do S. Witkiewicza z 3 IX 1899,
s. 391.
84 Tamże.
93