Modus: Prace z historii sztuki (7.2006)

z cieniutkich, poskręcanych spiralnie gałązek, w większej części kolczastych,
obrośniętych postrzępionymi listkami lub drobnymi kwiatkami.

Już sam dobór tematyczny miniatur ilustrujących poszczególne części Go-
dzinek zdaje się wskazywać na związek z paryskim kręgiem iluminatorstwa,
lecz jest to schemat na tyle popularny, że sama jego obecność jeszcze niczego
nie przesądza. Bardziej istotne jest to, że również styl dekoracji malarskiej
naszego rękopisu zdaje się mieć genezę paryską. Postacie przedstawione na
miniaturach są dość masywne. Rysy okrągłych twarzy, wydobyte brązowym
konturem, a w szczególności dłonie, potraktowano sumarycznie. Przedstawiono
tu oblicza o dość dużych i całkowicie prostych nosach (wyjątkiem jest zadarty
nos jednego z pasterzy w Zwiastowaniu Pasterzom) oraz różowych ustach;
ich cera jest ziemista, nieznacznie tylko zaróżowiona na policzkach. Szaty nie
podkreślają sylwetek ludzkich, ale układają się w płaskie fałdy, które są mo-
delowane raczej miękko, miejscami tylko załamując się pod nieco ostrzejszym
kątem. Charakterystyczną cechą stylu naszego iluminatora jest kształtowanie
fałdów szat i sierści zwierząt nie przy użyciu bieli, ale drobniutkiego graficzne-
go szrafowania w ciemniejszym odcieniu od koloru cieniowanej płaszczyzny.
Za pomocą takich cienkich linii są też oddane powierzchnie miękkie, takie jak
futro, sierść zwierząt lub trawa. Tego rodzaju modelunek sprawia wrażenie
szkicowości, kontrastującej ze starannie wykończonym, kratkowanym tłem
i regularnym wzorem posadzki. W Zwiastowaniu Pasterzom występuje nieco
bardziej rozbudowany pejzaż - ze zróżnicowaniem planów za pomocą kilku
odcieni zieleni i graficznie znaczonymi źdźbłami trawy, ze wzgórzem, drze-
wami, kwiatami, a nawet z wiatrakiem na horyzoncie.

Wbrew Jarosławieckiej-Gąsiorowskiej nie znajdujemy tutaj „włoskich"
typów postaci; brak modelunku typowego dla tego malarstwa, a także cech,
jakie występowały w miniatorstwie południowej Francji, gdzie postacie mo-
delowano -jak w Italii - bielą, kolorystyka była bardziej pastelowa, a bryły
określano raczej za pomocą cienia niż szrafowania. Próżno też szukać w Go-
dzinkach Ms. Czart. 3467 plastyczności gęstych fałdów, kontrastów światła
i cienia oraz smukłości figur, które znamy ze sztuki niderlandzkiej. W ich
miejscu pojawiły się bardziej masywne postacie spowite miękkimi sukniami,
o typach fizjonomicznych i modelunku wywodzącym się z kręgu iluminatorów
łączonych z warsztatem Mistrza Marszałka Boucicaut. Tam też można odnaleźć
zbliżone kratkowane tła i mocno „poskręcane", kolczaste gałązki na margine-
sach. Pojawiają się one m.in. w brewiarzu paryskim ok. 1414 (Chateauroux
-BM-ms. 000210, il. 1), trzech lekcjonarzach dla Sainte-Chapelle w Bourges

10 Miniaturę na stronie: http://www.enluminures.culture.fr/documentation/enlumine/fr/rech-
guidee_04.html

86