DOI Artikel:
Adamski, Jakub: Kilka uwag o architekturze kościoła św. Jakuba w Toruniu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19073#0007
MODUS
Prace z historii sztuki
VIII-IX (2009)
Jakub Adamski
Kilka uwag o architekturze
kościoła św. Jakuba w Toruniu1
Wśród gotyckiej architektury ceglanej północnych ziem obecnej Polski,
kościół św. Jakuba w Toruniu odznacza się niewątpliwie nieprzeciętnymi
walorami artystycznymi. Wzniesiony około lat 1309-13412 przy udziale Za-
konu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego jako fara No-
wego Miasta, służył w trakcie swych dziejów cystersom, protestantom i be-
nedyktynkom, obrazując tym samym bardzo złożone stosunki wyznaniowe
w dawnym Toruniu. Budowla ta - mimo że mniejsza od staromiejskiej fary
świętych Janów i Mariackiego kościoła pofranciszkańskiego - przewyższa
je dekoracyjnością i starannym opracowaniem detalu. Przede wszystkim jed-
nak, z historyczno-artystycznego punktu widzenia, jest to zabytek, w którym
krzyżują się rozmaite wpływy, płynące zarówno z północy i zachodu Europy,
jak i tradycje miejscowe, usankcjonowane rozwojem architektury na ziemi
chełmińskiej od 2. poł. XIII wieku.
Wyjątkowa klasa artystyczna kościoła sprawia, że od 2. poł. XIX wieku
narosła wokół niego pokaźna ilość literatury naukowej3. Mimo iż głos w dys-
kusji na temat architektury świątyni zabierali wybitni badacze z Niemiec
1 Niniejszy tekst powstał w oparciu o pracę proseminaryjną napisaną w roku 2006 pod
kierunkiem pani dr Teresy Rodzińskiej-Chorąży, której serdecznie dziękuję za wszelkie rady
i uwagi. Osobne podziękowania pragnę złożyć panom dr. hab. Markowi Walczakowi, dr. Mar-
cinowi Szymie i dr. Andrzejowi Betlejowi za cenne uwagi i zachętę do pracy oraz pani dr Ka-
tarzynie Brzezinie za pomoc w przygotowaniu tekstu.
2 T. Mroczko, Architektura gotycka na ziemi chełmińskiej, Warszawa 1980, s. 166-167.
3 Najpełniejsze omówienie stanu badań znajduje się w: Mroczko (przyp. 2), s. 158-205.
Poważniejszych nowych ustaleń dotyczących kościoła św. Jakuba nie przyniosła obszerna syn-
teza pióra Christofera Herrmanna, wydana już po złożeniu niniejszego artykułu do druku: Ch.
5
Prace z historii sztuki
VIII-IX (2009)
Jakub Adamski
Kilka uwag o architekturze
kościoła św. Jakuba w Toruniu1
Wśród gotyckiej architektury ceglanej północnych ziem obecnej Polski,
kościół św. Jakuba w Toruniu odznacza się niewątpliwie nieprzeciętnymi
walorami artystycznymi. Wzniesiony około lat 1309-13412 przy udziale Za-
konu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego jako fara No-
wego Miasta, służył w trakcie swych dziejów cystersom, protestantom i be-
nedyktynkom, obrazując tym samym bardzo złożone stosunki wyznaniowe
w dawnym Toruniu. Budowla ta - mimo że mniejsza od staromiejskiej fary
świętych Janów i Mariackiego kościoła pofranciszkańskiego - przewyższa
je dekoracyjnością i starannym opracowaniem detalu. Przede wszystkim jed-
nak, z historyczno-artystycznego punktu widzenia, jest to zabytek, w którym
krzyżują się rozmaite wpływy, płynące zarówno z północy i zachodu Europy,
jak i tradycje miejscowe, usankcjonowane rozwojem architektury na ziemi
chełmińskiej od 2. poł. XIII wieku.
Wyjątkowa klasa artystyczna kościoła sprawia, że od 2. poł. XIX wieku
narosła wokół niego pokaźna ilość literatury naukowej3. Mimo iż głos w dys-
kusji na temat architektury świątyni zabierali wybitni badacze z Niemiec
1 Niniejszy tekst powstał w oparciu o pracę proseminaryjną napisaną w roku 2006 pod
kierunkiem pani dr Teresy Rodzińskiej-Chorąży, której serdecznie dziękuję za wszelkie rady
i uwagi. Osobne podziękowania pragnę złożyć panom dr. hab. Markowi Walczakowi, dr. Mar-
cinowi Szymie i dr. Andrzejowi Betlejowi za cenne uwagi i zachętę do pracy oraz pani dr Ka-
tarzynie Brzezinie za pomoc w przygotowaniu tekstu.
2 T. Mroczko, Architektura gotycka na ziemi chełmińskiej, Warszawa 1980, s. 166-167.
3 Najpełniejsze omówienie stanu badań znajduje się w: Mroczko (przyp. 2), s. 158-205.
Poważniejszych nowych ustaleń dotyczących kościoła św. Jakuba nie przyniosła obszerna syn-
teza pióra Christofera Herrmanna, wydana już po złożeniu niniejszego artykułu do druku: Ch.
5