Modus: Prace z historii sztuki (8-9.2009)

RECENZJE I OMÓWIENIA

Martin BUCHSEL, Die Entstehung des
Christusportrdts. Bildarchdologie statt
Bildhypnose, Verlag Philipp von Zabern,
Mainz am Rhein 2003, 196 ss., 83 il. (64
czarno-białych w tekście + 19 kolorowych
na 16 osobnych tabl.), format A4.

Bogaty, imponujący rozpiętością i róż-
norodnością tematów dorobek naukowy
Martina Biichsela, profesora historii sztuki
na Uniwersytecie Goethego we Frankfur-
cie nad Menem, obejmujący między in-
nymi prace z zakresu kantowskiej krytyki
czystego rozumu, treści ideowych sztuki
ottońskiej, narodzin gotyku, dziejów rzeź-
by średniowiecznej we Francji i w Niem-
czech oraz estetyczno-filozoficznych pod-
staw twórczości Rembrandta (por. http://
www.kunst.uni-frankfurt.de/mitarbeiter/
buechsel/buechsel_frame.htm), kilka lat
temu poszerzył się o Die Entstehung des
Christusportrats, znakomitą książkę doty-
czącą kultury religijno-artystycznej wcze-
snego Bizancjum, a konkretnie jednego
z najważniejszych w jej dziejach przeło-
mów, jakim było uznanie, a następnie dok-
trynalne usankcjonowanie przez Kościół
Wschodni zgodności obrazów brodatego,
długowłosego Chrystusa z jego rzeczy-
wistym wyglądem oraz uformowanie się
na tej podstawie powszechnie odtąd re-
spektowanego kanonu jego wyobrażeń. Ze
względu na udane połączenie świeżości
spojrzenia z niebywałą rzetelnością i dys-
cypliną naukową zapewnia ona Autorowi
trwałe i poczesne miejsce wśród badaczy

tego zagadnienia, a w każdym razie z całą
pewnością zasługuje na baczną uwagę
z ich strony.

Książka liczy 158 stron tekstu wraz
z przypisami (s. 7-165), uzupełnionego
o wykaz literatury (s. 166-187) i indeksy
(s. 188-195). Tekst zasadniczy, poprze-
dzony Wstępem (Vorwort, s. 7) i Wprowa-
dzeniem (Einleitung, s. 8-14), składa się
z pięciu części, które z kolei dzielą się na
liczne, nienumerowane, zwykle kilkustro-
nicowe rozdziały z dodatkowo wydzielo-
nymi podrozdziałami, a te niekiedy rozbite
są jeszcze na kilka - muszę tu posłużyć
się językowym dziwolągiem - podpod-
rozdziałów (s. 17-165). Sama lektura
zestawionych w Spisie treści (s. 5-6)
ponad sześćdziesięciu nagłówków, odpo-
wiadających poszczególnym elementom
tej struktury, pozwala dobrze zapoznać się
z główną linią rozumowania Autora i cha-
rakterem analizowanego przezeń materia-
łu. Podział ów, na pierwszy rzut oka prze-
sadnie rozbudowany, nie tylko pomaga
w ogarnięciu całości wywodu, ale dodat-
kowo sprawia, że z pracy z powodzeniem
można korzystać „na wyrywki", jak ze
swego rodzaju encyklopedii zagadnienia,
tym bardziej że Biichsel nie unika powta-
rzania tych samych faktów i ustaleń, jeśli
tylko są one istotne w kontekście osob-
nych, kolejno pojawiających się wątków.
Tekst jest wyposażony w liczne, trafnie
dobrane, bardzo dobrej jakości czarno-
białe ilustracje, rozmieszczone w sposób
starannie z jego tokiem skorelowany

303