DOI issue:
Recenzje i omówienia
DOI article:Krasny, Piotr: E. M. Кишкинова, "Визaнтийcкoe вoзрoждeниe" в aрxитeктype Poccии. Cepeдинa XIX - нaчaлo XX вeкa, Caнкт-Пeтepбypг 2007; Ю. Р. Савельев, Петербургская школа "византийского стиля" в Российской империи, w: Санкт-Петербург и архитектура России, red. И.А. Бондаренко
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.19073#0351
4. Dawid I. Grimm, sobór św. Włodzimie-
rza w Chersonezie, pocz. 1861. Repr. wg
Sawieliew
Sobór w Chersonezie (pocz. 1861, il. 4),
wystawiony na fundamentach świątyni,
w której według tradycji miał się odbyć
chrzest Św. Włodzimierza, inicjujący
chrystianizację Rusi. Fundatorka tej świą-
tyni, żona cara Aleksandra II Maria Alek-
sandrowna zaleciła stanowczo, że nowa
cerkiew ma nawiązywać do form swojej
starodawnej poprzedniczki, toteż należy
ją wznieść „w czysto bizantyńskim stylu",
i nakazała sporządzić jej projekty Dawi-
dowi I. Grimmowi, który zasłynął jako
wnikliwy badacz średniowiecznych zabyt-
ków na Kaukazie. Prasa architektoniczna
rozgłosiła szybko motywy tej decyzji,
prezentując styl bizantyński jako pierwot-
ny (pierwonaczalnyj) styl ruskiej architek-
tury cerkiewnej, określający w istotowy
sposób jej tożsamość na kolejne stulecia.
Nie należy się więc dziwić, że formy
neobizantyńskie zaczęto stosować obli-
gatoryjnie w cerkwiach wznoszonych dla
upamiętnienia wielkich wydarzeń i osób
z początków ruskiej historii (Sobór św.
Włodzimierza w Kijowie, IW. Strom, RI.
Sparro, A.W. Beretu, 1862-1892, il. 5),
5. I.W. Strom, RI. Sparro, A.W. Beretu,
sobór św. Włodzimierza w Kijowie, 1862-
1892. Fot. Andrzej Betlej
zwłaszcza w okresie obchodów tysiąclecia
państwa rosyjskiego (1882) i dziewięćset-
lecia chrztu Rusi (1888).
Odrodzenie takich form stylistycznych
miało szczególną wymowę na Krymie
i na Kaukazie (cerkiew św. Włodzimierza
w Sewastopolu, A.A. Awdiejew, 1862—
1868; cerkiew Wniebowstąpienia Pań-
skiego w Liwadii, A.G. Wensan, 1873), na
których chrześcijaństwo wschodnie po-
jawiło się już w okresie starożytnym, ale
swobodę i możliwości rozwoju odzyskało
dopiero w XIX stuleciu dzięki zwycięskim
wojnom Rosji z Turcją. Neobizantyński
kostium cerkiewny uzmysławiał tam zna-
komicie znaczenie imperatorów rosyjskich
jako godnych następców Konstatyna,
Teodozjusza, Justyniana i Herakliusza,
wspierających prawdziwy Kościół „ra-
mieniem świeckim", co było czytelne
zwłaszcza w przypadku takich świątyń,
jak zaprojektowany przez Grimma Sobór
Armii Kaukaskiej w Tbilisi (1866-1897,
il. 11). Podobne względy zadecydowały
z pewnością o zastosowaniu form neobi-
zantyńskich w Soborze św. Aleksandra
327
rza w Chersonezie, pocz. 1861. Repr. wg
Sawieliew
Sobór w Chersonezie (pocz. 1861, il. 4),
wystawiony na fundamentach świątyni,
w której według tradycji miał się odbyć
chrzest Św. Włodzimierza, inicjujący
chrystianizację Rusi. Fundatorka tej świą-
tyni, żona cara Aleksandra II Maria Alek-
sandrowna zaleciła stanowczo, że nowa
cerkiew ma nawiązywać do form swojej
starodawnej poprzedniczki, toteż należy
ją wznieść „w czysto bizantyńskim stylu",
i nakazała sporządzić jej projekty Dawi-
dowi I. Grimmowi, który zasłynął jako
wnikliwy badacz średniowiecznych zabyt-
ków na Kaukazie. Prasa architektoniczna
rozgłosiła szybko motywy tej decyzji,
prezentując styl bizantyński jako pierwot-
ny (pierwonaczalnyj) styl ruskiej architek-
tury cerkiewnej, określający w istotowy
sposób jej tożsamość na kolejne stulecia.
Nie należy się więc dziwić, że formy
neobizantyńskie zaczęto stosować obli-
gatoryjnie w cerkwiach wznoszonych dla
upamiętnienia wielkich wydarzeń i osób
z początków ruskiej historii (Sobór św.
Włodzimierza w Kijowie, IW. Strom, RI.
Sparro, A.W. Beretu, 1862-1892, il. 5),
5. I.W. Strom, RI. Sparro, A.W. Beretu,
sobór św. Włodzimierza w Kijowie, 1862-
1892. Fot. Andrzej Betlej
zwłaszcza w okresie obchodów tysiąclecia
państwa rosyjskiego (1882) i dziewięćset-
lecia chrztu Rusi (1888).
Odrodzenie takich form stylistycznych
miało szczególną wymowę na Krymie
i na Kaukazie (cerkiew św. Włodzimierza
w Sewastopolu, A.A. Awdiejew, 1862—
1868; cerkiew Wniebowstąpienia Pań-
skiego w Liwadii, A.G. Wensan, 1873), na
których chrześcijaństwo wschodnie po-
jawiło się już w okresie starożytnym, ale
swobodę i możliwości rozwoju odzyskało
dopiero w XIX stuleciu dzięki zwycięskim
wojnom Rosji z Turcją. Neobizantyński
kostium cerkiewny uzmysławiał tam zna-
komicie znaczenie imperatorów rosyjskich
jako godnych następców Konstatyna,
Teodozjusza, Justyniana i Herakliusza,
wspierających prawdziwy Kościół „ra-
mieniem świeckim", co było czytelne
zwłaszcza w przypadku takich świątyń,
jak zaprojektowany przez Grimma Sobór
Armii Kaukaskiej w Tbilisi (1866-1897,
il. 11). Podobne względy zadecydowały
z pewnością o zastosowaniu form neobi-
zantyńskich w Soborze św. Aleksandra
327