DOI Heft:
Recenzje i omówienia
DOI Artikel:Krasny, Piotr: E. M. Кишкинова, "Визaнтийcкoe вoзрoждeниe" в aрxитeктype Poccии. Cepeдинa XIX - нaчaлo XX вeкa, Caнкт-Пeтepбypг 2007; Ю. Р. Савельев, Петербургская школа "византийского стиля" в Российской империи, w: Санкт-Петербург и архитектура России, red. И.А. Бондаренко
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.19073#0353
wierniejszego naśladowania form bizan-
tyńskich zabytków, ale już pod koniec lat
sześćdziesiątych wieku XIX zaczęła ujaw-
niać się w nim skłonność do swobodnej,
malowniczej interpretacji owych wzorów
i wzbogacania ich o motywy podpatrzone
w budowlach ruskich, wzniesionych na
przełomie wieków XVI i XVII. Zapro-
ponowana przez nią formuła „eklektycz-
nego neobizantynizmu" może być więc
użyteczna przy opisie niektórych cerkwi
w Królestwie Polskim, w których - tak
jak w świątyni na rynku w Częstochowie
(A. Liihe, 1869-1872; il. 6) - dominowa-
ły wprawdzie bizatynizujące detale, ale
pojawiały się także szczyty w kształcie
kokoszników i cebulaste kopuły21.
Na ziemie Kongresówki nie dotarło
za to efektowne założenie przestrzenne,
wskazane przez Kiszkinowąw kilku
szczególnie okazałych rosyjskich cer-
kwiach neobizantyńskich, polegające na
połączeniu układu krzyżowo-kopułowego
z ośmiobocznym obejściem (Sobór Chry-
stusa Zbawiciela w Samarze, E.I. Żuber,
1869; sobór w Teodozji, A.I. Bernardazzi,
1897), charakterystycznym dla architektu-
ry sakralnej czasów Justyniana Wielkiego
(s. 132-142). Fakt ten zdaje się potwier-
dzać tezę, postawioną przez polskich
badaczy, że „Przywiślański Kraj" był dla
Rosjan obszarem mocno peryferyjnym,
w którym tylko sporadycznie podejmowali
oni bardzo okazałe przedsięwzięcia archi-
tektoniczne22.
Nie należy się więc dziwić, że ani
Kiszkinowa, ani też Sawieliew nie po-
szukiwali zbyt intensywnie zabytków
21 A. Jaśkiewicz, Kultura i sztuka, w:
Częstochowa. Dzieje miasta i Klasztoru Ja-
snogórskiego, t. 2: W okresie niewoli 1793-
1918, red. R. Kołodziejczyk, Częstochowa
2005, s. 198.
22 Krasny (przyp. 5), s. 377-378; Cyna-
lewska-Kuczma (przyp. 11), passim.
7. N.P. Pomianowski, projekt cerkwi w Bę-
dzinie, 1876. Repr. wg Kiszkinowej
neobizatyńskich na terenie Królestwa
Polskiego, choć trzeba przyznać, że -
mimo mocno powściągliwych kwerend
- wzbogacili nieco stan wiedzy o archi-
tekturze cerkiewnej na tym terenie. Oboje
autorzy odnaleźli przede wszystkim kilka
interesujących planów wykonanych dla
„Przywiślańskiego Kraju", nie próbując
wszakże dociec, czy doczekały się one
realizacji. Okazuje się zaś, że opubliko-
wany przez Kiszkinową projekt cerkwi
w Będzinie (N.P. Pomianowski, 1876,
il. 7), wyróżniający się - zdaniem tej
autorki - sporą dozą malowniczości oraz
umiejętnym skomponowaniem elementów
neobizantyńskich i staroruskich (s. 52, 54,
92), pozostał tylko na papierze23. Podobny
23 W udokumentowanych drobiazgo-
wo dziejach ruchu budowlanego w Będzinie
po roku 1875 brak jakichkolwiek informacji
o wzniesieniu cerkwi. Zob. W. Błaszczyk, Be-
329
tyńskich zabytków, ale już pod koniec lat
sześćdziesiątych wieku XIX zaczęła ujaw-
niać się w nim skłonność do swobodnej,
malowniczej interpretacji owych wzorów
i wzbogacania ich o motywy podpatrzone
w budowlach ruskich, wzniesionych na
przełomie wieków XVI i XVII. Zapro-
ponowana przez nią formuła „eklektycz-
nego neobizantynizmu" może być więc
użyteczna przy opisie niektórych cerkwi
w Królestwie Polskim, w których - tak
jak w świątyni na rynku w Częstochowie
(A. Liihe, 1869-1872; il. 6) - dominowa-
ły wprawdzie bizatynizujące detale, ale
pojawiały się także szczyty w kształcie
kokoszników i cebulaste kopuły21.
Na ziemie Kongresówki nie dotarło
za to efektowne założenie przestrzenne,
wskazane przez Kiszkinowąw kilku
szczególnie okazałych rosyjskich cer-
kwiach neobizantyńskich, polegające na
połączeniu układu krzyżowo-kopułowego
z ośmiobocznym obejściem (Sobór Chry-
stusa Zbawiciela w Samarze, E.I. Żuber,
1869; sobór w Teodozji, A.I. Bernardazzi,
1897), charakterystycznym dla architektu-
ry sakralnej czasów Justyniana Wielkiego
(s. 132-142). Fakt ten zdaje się potwier-
dzać tezę, postawioną przez polskich
badaczy, że „Przywiślański Kraj" był dla
Rosjan obszarem mocno peryferyjnym,
w którym tylko sporadycznie podejmowali
oni bardzo okazałe przedsięwzięcia archi-
tektoniczne22.
Nie należy się więc dziwić, że ani
Kiszkinowa, ani też Sawieliew nie po-
szukiwali zbyt intensywnie zabytków
21 A. Jaśkiewicz, Kultura i sztuka, w:
Częstochowa. Dzieje miasta i Klasztoru Ja-
snogórskiego, t. 2: W okresie niewoli 1793-
1918, red. R. Kołodziejczyk, Częstochowa
2005, s. 198.
22 Krasny (przyp. 5), s. 377-378; Cyna-
lewska-Kuczma (przyp. 11), passim.
7. N.P. Pomianowski, projekt cerkwi w Bę-
dzinie, 1876. Repr. wg Kiszkinowej
neobizatyńskich na terenie Królestwa
Polskiego, choć trzeba przyznać, że -
mimo mocno powściągliwych kwerend
- wzbogacili nieco stan wiedzy o archi-
tekturze cerkiewnej na tym terenie. Oboje
autorzy odnaleźli przede wszystkim kilka
interesujących planów wykonanych dla
„Przywiślańskiego Kraju", nie próbując
wszakże dociec, czy doczekały się one
realizacji. Okazuje się zaś, że opubliko-
wany przez Kiszkinową projekt cerkwi
w Będzinie (N.P. Pomianowski, 1876,
il. 7), wyróżniający się - zdaniem tej
autorki - sporą dozą malowniczości oraz
umiejętnym skomponowaniem elementów
neobizantyńskich i staroruskich (s. 52, 54,
92), pozostał tylko na papierze23. Podobny
23 W udokumentowanych drobiazgo-
wo dziejach ruchu budowlanego w Będzinie
po roku 1875 brak jakichkolwiek informacji
o wzniesieniu cerkwi. Zob. W. Błaszczyk, Be-
329