Modus: Prace z historii sztuki (12-13.2013)

11. Baldassare Peruzzi,
Widok Rzymu, detal, Salone
delle Prospettive, Villa
Farnesina w Rzymie, 1518-
-1519- Wg La ViUa Farnesina
a Roma, red. G. Malafarina,
Modena 2010, s. 72

gatunkami drzew33. Zważywszy jednak, że Sala Perspektyw
służyła w owym czasie jako jadalnia, wydaje się, iż w tym
przypadku większe znaczenie mogła mieć lektura tekstów
antycznych, takich jak opis greckiej jadalni (sale zwane
cyzyceńskimi, otwierające się na zieleń) u Witruwiusza
(ks. VII, rozdz. III), połączony z pomysłem coenatio in
turri pochodzącym z listu Pliniusza Młodszego (ks. II, 17)
o willi w Laurentum, w której istniała jadalnia z widokiem
na morze i okoliczne wsie, położona, podobnie jak salon
Chigiego, na wyższym piętrze budynku34.

Artysta, uwzględniając usytuowanie willi w dolinie
Tybru, pomiędzy dość wąskimi prześwitami kolumn
zaprezentował serię widoków współczesnego sobie Rzy-
mu, oglądanego lekko z góry. W każdym z nich dolna część
krajobrazu przysłonięta jest iluzjonistyczną balustradą,
zaś partia nieba stanowi około 2/3 powierzchni fresku.
Pozostałą część malowideł zajmuje widok rzymkich
domów, kościołów (il. 11), pałaców, ruin akweduktów
(il. 12) i amfiteatrów, malowanych z uzwględnieniem deta-
li, dzięki czemu część budowli staje się możliwa do ziden-
tifikowania. Pejzaże ukazują różne dzielnice nowożytnego
Rzymu, wraz ze Wzgórzem Watykańskim z widoczną
prostą fasadą wczesnochrześcijańskiego kościoła oraz
tamburem niedokończonej kopuły, obrazującym początki
przebudowy konstantyńskiej Bazyliki św. Piotra, widzianą
w oddali górą Monte Mario, nabrzeżem Tybru wraz z Ospedale di Santo Spirito
in Sassia oraz położoną na Zatybrzu Porta Settimiana, ponad którą wznosi się
sama Villa Farnesina. Namalowane krajobrazy respektują zasadniczo położenie
willi, przedstawiając widoki, które prawdopodobnie można by dostrzec z poszcze-
gólnych okien Sali Perspektyw. Peruzzi ukazał we freskach autentyczny rzymski
krajobraz pierwszych dziesięcioleci XVI w., stanowiący swoiste połączenie anty-
cznych ruin i starochrześcijańskich świątyń oraz nowożytnych domów, pałaców
i kościołów. Budynki umieszczone na pierwszym planie są przedstawione bardzo
dokładnie, wraz z uwzględnieniem takich detali, jak obramienia okien i kominy,
podczas gdy te znajdujące się na dalszym planie zostały namalowane w bardziej
sumaryczny sposób, przy jednoczesnym uwzględnieniu perspektywy powietrznej.
Artysta dużą wagę przykładał do uwzględniania topografii ówczesnego Rzymu,
starając się ukazać charakterystyczne dla miasta budowle i tworząc w ten sposób
realistyczny pejzaż miejski, zawierający nawet obraz samej Farnesiny.

Czemu mogło służyć takie realistyczne przedstawienie widoku ówczesne-
go Rzymu? Ukazanie budowli, które można zidentyfikować z odpowiednimi
budynkami w Wiecznym Mieście, umożliwia określienie geograficznej lokali-
zacji samej willi, z której obserwowane są poszczególne krajobrazy. Ponadto,
samo przedstawienie Farnesiny z jednej strony nawiązuje do osoby jej właściela
Agostina Chigiego, ukazując należące do niego dobra, z drugiej zaś wprowadza

33 Zob. Bbrsch Supan (przyp. 31), s. 242.

34 Zob. Frommel (przyp. 31), s. 126-127.

84

ARTYKUŁY

Anna Lebensztejn