DOI Artikel:
Lebensztejn, Anna: U źródeł malarstwa pejzażowego: Krajobrazy w rzymskim malarstwie ściennym sprzed Sacco di Roma
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.25942#0087
widza w wyrafinowaną estetyczną zabawę, w której ob-
serwuje on niejako z zewnątrz willę, we wnętrzu której
w rzeczywistości się znajduje35. Zważywszy na reprezen-
tacyjną funkcję pomieszczenia ozdobionego freskami
Peruzziego, można przypuszczać, że dekoracja sali miała
wywierać specjalne wrażenie na gościach. Zastosowanie
nowatorskiego pomysłu, jakim było wprowadzenie pej-
zaży do iluzjonistycznej architektury, mogło wzbudzić
podziw widzów, zaskoczonych widokiem prawdziwych
rzymskich krajobrazów. Agostino Chigi mógł cenić sobie
taką intelektualną grę z odbiorcą, swoiste pomieszanie
fikcji i realności36. Oglądanie namalowanych pejzaży
umożliwiało widzowi przeniesienie się w wyobraźni
na łono natury, przemierzanie w myślach widzianych
miejsc37. Widoki otaczającego willę krajobrazu miejskie-
go i podmiejskiego mogły zatem sprawiać tym większą
przyjemność gościom, podejmowanym przez Chigiego
w reprezentacyjnej sali.
Zastosowany przez Peruzziego schemat fikcyjnej ar-
chitektury otwierającej się na wieloplanowe widoki kraj-
obrazowe stosunkowo szybko został zaakceptowany jako
sposób dekoracji wnętrz i był wykorzystywany przez in-
nych artystów, m.in. w Villa Monte Imperiale w Pesaro czy
w Villa Barbaro w Maser38. W Rzymie zyskał popularność
zwłaszcza w drugiej połowie XVI w., znajdując zastosowa-
nie m.in. w dekoracji Wieży Wiatrów w Watykanie i w jed-
nej z sal w Palazzo Altemps'. Peruzzi wytyczył tym samym
drogę dla ważnego typu szesnastowiecznego malarstwa
pejzażowego, łączącego topograficzne lub fantastyczne
widoki z iluzjonistycznie przedstawioną architekturą. No-
watorskie w jego dziele jest nie tylko przyznanie pejzażo-
wi ważnego miejsca w ramach iluzjonistycznej dekoracji
wnętrza, lecz również realistyczne ukazanie krajobrazu
0 ciepłej kolorystyce, rozpoznawalnego topograficznie
1 obserwowanego jakby z samej Farnesiny. W opisywanych
wcześniej freskach w Stanza d’Eliodoro czy na sklepieniu Loggii Rafaela pejzaże
o charakterze realistycznym jedynie sugerowały okolice Rzymu lub wskazywały
kilka istotnych elementów związanych z miastem. W Sali Perspektyw Peruzzi wy-
konał natomiast pierwszy wierny naturze portret renesansowego Rzymu będącego
w trakcie dokonywanej przez papieży przebudowy.
12. Baldassare Peruzzi,
Widok Rzymu, detal, Salone
delle Prospettive, Villa
Farnesina w Rzymie, 1518-
-1519. Wg La Villa Farnesina
a Roma, red. G. Malafarina,
Modena 2010, s. 73
35 Zob. podobnie Loseries (przyp. 31), s. 173.
36 Na temat upodobania Agostina Chigiego do intelektualnej zabawy zob. Turner (przyp. 9),
s. 203.
37 Zagadnienie przenoszenia się w wyobraźni na łono natury dzięki oglądaniu pejzażu porusza,
m.in. na przykładzie pism kardynała Fryderyka Boromeusza, P.M. Jones, Federico Borromeo as
a Patron of Landscapes and Still Lifes. Christian Optimism In Italy ca. 1600, „The Art Bulletin”
70,1988, s. 261-272.
38 Turner (przyp. 9), s. 203-212.
U źródeł malarstwa pejzażowego...
85
serwuje on niejako z zewnątrz willę, we wnętrzu której
w rzeczywistości się znajduje35. Zważywszy na reprezen-
tacyjną funkcję pomieszczenia ozdobionego freskami
Peruzziego, można przypuszczać, że dekoracja sali miała
wywierać specjalne wrażenie na gościach. Zastosowanie
nowatorskiego pomysłu, jakim było wprowadzenie pej-
zaży do iluzjonistycznej architektury, mogło wzbudzić
podziw widzów, zaskoczonych widokiem prawdziwych
rzymskich krajobrazów. Agostino Chigi mógł cenić sobie
taką intelektualną grę z odbiorcą, swoiste pomieszanie
fikcji i realności36. Oglądanie namalowanych pejzaży
umożliwiało widzowi przeniesienie się w wyobraźni
na łono natury, przemierzanie w myślach widzianych
miejsc37. Widoki otaczającego willę krajobrazu miejskie-
go i podmiejskiego mogły zatem sprawiać tym większą
przyjemność gościom, podejmowanym przez Chigiego
w reprezentacyjnej sali.
Zastosowany przez Peruzziego schemat fikcyjnej ar-
chitektury otwierającej się na wieloplanowe widoki kraj-
obrazowe stosunkowo szybko został zaakceptowany jako
sposób dekoracji wnętrz i był wykorzystywany przez in-
nych artystów, m.in. w Villa Monte Imperiale w Pesaro czy
w Villa Barbaro w Maser38. W Rzymie zyskał popularność
zwłaszcza w drugiej połowie XVI w., znajdując zastosowa-
nie m.in. w dekoracji Wieży Wiatrów w Watykanie i w jed-
nej z sal w Palazzo Altemps'. Peruzzi wytyczył tym samym
drogę dla ważnego typu szesnastowiecznego malarstwa
pejzażowego, łączącego topograficzne lub fantastyczne
widoki z iluzjonistycznie przedstawioną architekturą. No-
watorskie w jego dziele jest nie tylko przyznanie pejzażo-
wi ważnego miejsca w ramach iluzjonistycznej dekoracji
wnętrza, lecz również realistyczne ukazanie krajobrazu
0 ciepłej kolorystyce, rozpoznawalnego topograficznie
1 obserwowanego jakby z samej Farnesiny. W opisywanych
wcześniej freskach w Stanza d’Eliodoro czy na sklepieniu Loggii Rafaela pejzaże
o charakterze realistycznym jedynie sugerowały okolice Rzymu lub wskazywały
kilka istotnych elementów związanych z miastem. W Sali Perspektyw Peruzzi wy-
konał natomiast pierwszy wierny naturze portret renesansowego Rzymu będącego
w trakcie dokonywanej przez papieży przebudowy.
12. Baldassare Peruzzi,
Widok Rzymu, detal, Salone
delle Prospettive, Villa
Farnesina w Rzymie, 1518-
-1519. Wg La Villa Farnesina
a Roma, red. G. Malafarina,
Modena 2010, s. 73
35 Zob. podobnie Loseries (przyp. 31), s. 173.
36 Na temat upodobania Agostina Chigiego do intelektualnej zabawy zob. Turner (przyp. 9),
s. 203.
37 Zagadnienie przenoszenia się w wyobraźni na łono natury dzięki oglądaniu pejzażu porusza,
m.in. na przykładzie pism kardynała Fryderyka Boromeusza, P.M. Jones, Federico Borromeo as
a Patron of Landscapes and Still Lifes. Christian Optimism In Italy ca. 1600, „The Art Bulletin”
70,1988, s. 261-272.
38 Turner (przyp. 9), s. 203-212.
U źródeł malarstwa pejzażowego...
85