DOI article:
Ziarkowski, Dominik: Kościół parafialny pw. św. Bartłomieja w Jerzmanowicach - przykład recepcji jednego z projektów typowych Hilarego Szpilowskiego
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.25942#0105
krakowskiej ciążącej ku Galicji, gdzie istniały kilkudziesięcioletnie tradycje wy-
korzystywania projektów typowych.
Jest rzeczą zaskakującą, że budowa kościoła w Jerzmanowicach posiada tak
bogatą dokumentację źródłową, a jednocześnie trudno w owych źródłach znaleźć
choćby wzmiankę o wykorzystaniu projektu wzorcowego autorstwa Szpilowskie-
go. Fakt ten wskazuje, że główną metodą w poszukiwaniach adaptacji projektów
typowych Szpilowskiego czy Aignera powinno być porównywanie owych wzorów
z planami i fasadami dziewiętnastowiecznych kościołów zlokalizowanych na
terenie ówczesnego Królestwa Polskiego, nie zaś kwerendy archiwalne. Badanie
tego zjawiska jest dość trudne, gdyż dotyczy ono wyłącznie architektury pro-
wincjonalnej, która rzadko budzi zainteresowanie historyków sztuki. Warto też
zwrócić uwagę, że znaczna część architektury XIX stulecia nie jest uwzględniona
w katalogach zabytków sztuki40. Można jednak przypuszczać, że szczegółowe
badania inwentaryzacyjne pozwoliłyby znacznie poszerzyć dotychczasowy stan
wiedzy na temat wykorzystywania projektów typowych w architekturze Króle-
stwa Polskiego w XIX w.
SUM MARY The paper discusses the parish church at Jerzmanowice built at the be-
ginning of the second ąuarter of the nineteenth century. The analysis of the church s
plan and forms of its faęade has demonstrated that the edifice was built according to an
adaptation of a design for multiple projects by the Warsaw architect Hilary Szpilowski.
The design had been published in 1824, that is, two years before the construction of
the Jerzmanowice church was begun. Szpilowskis pattern book, along with a similar
publication by Chrystian Piotr Aigner that appeared a year later, were meant to serve
as a collection of ready-made designs to be used in the construction of churches in the
Congress Kingdom of Poland. ■
The influence of designs for multiple projects by the above-mentioned architects has
rarely been the subject of scholarly investigation undertaken by art historians. In literaturę,
one can encounter only a few instances of provincial churches which usually only distantly
allude to particular design patterns, and the church at Jerzmanowice has hitherto not been
mentioned among them, although it faithfully repeats design No. 3 published in Hilary
Szpilowskis pattern book, mirroring the original project. Detailed recording works are
needed in order to augment our knowledge about the extent of the practice of re-using
ready-made designs in sacred architecture of the Congress Kingdom of Poland. •
Translated by Joanna Wolańska
40 Blaschke (przyp. 20), s. 14.
Kościół parafialny pw. św. Bartłomieja w Jerzmanowicach...
103
korzystywania projektów typowych.
Jest rzeczą zaskakującą, że budowa kościoła w Jerzmanowicach posiada tak
bogatą dokumentację źródłową, a jednocześnie trudno w owych źródłach znaleźć
choćby wzmiankę o wykorzystaniu projektu wzorcowego autorstwa Szpilowskie-
go. Fakt ten wskazuje, że główną metodą w poszukiwaniach adaptacji projektów
typowych Szpilowskiego czy Aignera powinno być porównywanie owych wzorów
z planami i fasadami dziewiętnastowiecznych kościołów zlokalizowanych na
terenie ówczesnego Królestwa Polskiego, nie zaś kwerendy archiwalne. Badanie
tego zjawiska jest dość trudne, gdyż dotyczy ono wyłącznie architektury pro-
wincjonalnej, która rzadko budzi zainteresowanie historyków sztuki. Warto też
zwrócić uwagę, że znaczna część architektury XIX stulecia nie jest uwzględniona
w katalogach zabytków sztuki40. Można jednak przypuszczać, że szczegółowe
badania inwentaryzacyjne pozwoliłyby znacznie poszerzyć dotychczasowy stan
wiedzy na temat wykorzystywania projektów typowych w architekturze Króle-
stwa Polskiego w XIX w.
SUM MARY The paper discusses the parish church at Jerzmanowice built at the be-
ginning of the second ąuarter of the nineteenth century. The analysis of the church s
plan and forms of its faęade has demonstrated that the edifice was built according to an
adaptation of a design for multiple projects by the Warsaw architect Hilary Szpilowski.
The design had been published in 1824, that is, two years before the construction of
the Jerzmanowice church was begun. Szpilowskis pattern book, along with a similar
publication by Chrystian Piotr Aigner that appeared a year later, were meant to serve
as a collection of ready-made designs to be used in the construction of churches in the
Congress Kingdom of Poland. ■
The influence of designs for multiple projects by the above-mentioned architects has
rarely been the subject of scholarly investigation undertaken by art historians. In literaturę,
one can encounter only a few instances of provincial churches which usually only distantly
allude to particular design patterns, and the church at Jerzmanowice has hitherto not been
mentioned among them, although it faithfully repeats design No. 3 published in Hilary
Szpilowskis pattern book, mirroring the original project. Detailed recording works are
needed in order to augment our knowledge about the extent of the practice of re-using
ready-made designs in sacred architecture of the Congress Kingdom of Poland. •
Translated by Joanna Wolańska
40 Blaschke (przyp. 20), s. 14.
Kościół parafialny pw. św. Bartłomieja w Jerzmanowicach...
103