DOI Artikel:
Szczerbak, Hanna: Pałac w Kakowie-Prokocimiu - nieznane założenie z rotundą w narożu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.25942#0108
z tymi działaniami powstały dwa opracowania: dokumentacja historyczna o dość
ogólnym charakterze autorstwa Bogusława Krasnowolskiego6 oraz szersza analiza
autorstwa Jerzego Żmudzińskiego7. Krótkie wzmianki dotyczące Prokocimia
pojawiły się m.in. w Sztuce Ziemi Krakowskiej8, gdzie podano informację nie
o przebudowie, ale o wzniesieniu tej budowli przez Karola Knausa w 1891 r.
Informacja ta prawdopodobnie pochodzi ze wspomnienia pośmiertnego o ar-
chitekcie, odnotowującego: „1891 - projekt zupełnej przebudowy pałacu w Pro-
kocimie”9 10. Encyklopedia Krakowa10 poza krótką historią miejscowości wskazuje
jednak na pierwotną fundację rodziny Wodzickich, o której w roku 2001 ukazała
się książka Artura Gerhardta, nieuwzględniająca niestety materiałów archiwal-
nych i zawierająca znaczną liczbę błędów, lecz prezentująca jednocześnie widok
pałacu z roku około 187011.
Ponieważ do 1941 r. zespół dworski w Prokocimiu znajdował się poza granicami
Krakowa, informacje o nim nie pojawiały się w przedwojennych przewodnikach
po mieście, nie występowały także w opracowaniach dotyczących okolic Krakowa
oraz Małopolski. Ze wzmianek o pałacu z pierwszej połowy XIX w., które - co
prawda - nie poszerzają naszej wiedzy na jego temat, ale są stosunkowo wczesne,
warto odnotować dwie. Autorka pierwszej z nich, Klementyna z Tańskich Hoffrna-
nowa, bardzo szczegółowo opisująca swe liczne podróże, wspominała jedynie, że
w drodze do Wieliczki przejeżdżała przez „ładny Prokocim”12. Z kolei Franciszek
Wężyk poświęcił pałacowi kilka strof swego poematu, nie zamieszczając jednak
żadnego opisu, a jedynie wspominając o gościnności właścicieli13.
Historia pałacu
Najwcześniejsze informacje archiwalne odnoszące się do wsi Prokocim i jej
pierwszych właścicieli można znaleźć w dokumencie z 1367 r., dotyczącym testa-
mentowego podziału majątku między potomków chorążego ziemi krakowskiej
Krystyna z Wyżyć i Mikluszowic14. Kolejne wzmianki o Prokocimiu pojawiły
się u Jana Długosza w tomie I i II Liber beneficiorum, gdzie miejscowość ta
funkcjonuje jako „Kroczyn” i „Prokoczyn”15. Pierwotnie należał on do parafii
św. Jakuba w krakowskim Kazimierzu, a następnie do parafii w Bieżanowie, choć
6 „Sprawozdanie z prac badawczych (sierpień 2002)” mps udostępniony przez Zakład Rewalo-
ryzacji Zespołów Zabytkowych Krakowa w Krakowie.
7 J. Żmudziński, „Pałac Erazma Jerzmanowskiego w Krakowie-Prokocimiu. Dokumentacja hi-
storyczna”, [Kraków 2003], mps.
8 T. Chrzanowski, M. Kornecki, Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982, s. 518-519.
9 Karol Knaus - wspomnienie pośmiertne (zm. 15 III 1904), „Architekt” 5,1904, nr 4, s. 57-60. Te
same informacje zob.: S. Łoza, Architekci i.budowniczowie w Polsce, Warszawa 1954, s. 149, oraz
J. Setkowicz, Knaus Karol Maksymilian, w: Polski Słownik Biograficzny, 1.13, Wrocław-Warszawa-
-Kraków 1967-1968, s. 113.
10 Encyklopedia Krakowa, Warszawa-Kraków 2000, s. 812.
11 A. Gerhardt, Rodzina Wodzickich w Krakowie w XVIII i XIX wieku, Kraków 2001, ił. 15.
12 K. z Tańskich Hoffmanowa, Wybór pism Klementyny z Tańskich Hojfmanowej, t. 5: Opisy różnych
okolic Królestwa Polskiego, Wrocław 1833, s. 143.
13 F. Wężyk, Okolice Krakowa, poema, Kraków 1828, s. 32.
14 Kodeks dyplomatyczny Małopolski, 1.1, wyd. F. Piekosiński (= Monumenta medii aevi historica res
gestas Poloniae illustrantia, t. 3) Kraków 1876, s. 347-348. Szerzej na temat dziejów Prokocimia
i jego kolejnych właścicieli zob. Ściężor (przyp. 3), s. 46 i n.
15 Za: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 9, Warszawa 1888,
s. 47.
106
ARTYKUŁY
Hanna Szczerbak
ogólnym charakterze autorstwa Bogusława Krasnowolskiego6 oraz szersza analiza
autorstwa Jerzego Żmudzińskiego7. Krótkie wzmianki dotyczące Prokocimia
pojawiły się m.in. w Sztuce Ziemi Krakowskiej8, gdzie podano informację nie
o przebudowie, ale o wzniesieniu tej budowli przez Karola Knausa w 1891 r.
Informacja ta prawdopodobnie pochodzi ze wspomnienia pośmiertnego o ar-
chitekcie, odnotowującego: „1891 - projekt zupełnej przebudowy pałacu w Pro-
kocimie”9 10. Encyklopedia Krakowa10 poza krótką historią miejscowości wskazuje
jednak na pierwotną fundację rodziny Wodzickich, o której w roku 2001 ukazała
się książka Artura Gerhardta, nieuwzględniająca niestety materiałów archiwal-
nych i zawierająca znaczną liczbę błędów, lecz prezentująca jednocześnie widok
pałacu z roku około 187011.
Ponieważ do 1941 r. zespół dworski w Prokocimiu znajdował się poza granicami
Krakowa, informacje o nim nie pojawiały się w przedwojennych przewodnikach
po mieście, nie występowały także w opracowaniach dotyczących okolic Krakowa
oraz Małopolski. Ze wzmianek o pałacu z pierwszej połowy XIX w., które - co
prawda - nie poszerzają naszej wiedzy na jego temat, ale są stosunkowo wczesne,
warto odnotować dwie. Autorka pierwszej z nich, Klementyna z Tańskich Hoffrna-
nowa, bardzo szczegółowo opisująca swe liczne podróże, wspominała jedynie, że
w drodze do Wieliczki przejeżdżała przez „ładny Prokocim”12. Z kolei Franciszek
Wężyk poświęcił pałacowi kilka strof swego poematu, nie zamieszczając jednak
żadnego opisu, a jedynie wspominając o gościnności właścicieli13.
Historia pałacu
Najwcześniejsze informacje archiwalne odnoszące się do wsi Prokocim i jej
pierwszych właścicieli można znaleźć w dokumencie z 1367 r., dotyczącym testa-
mentowego podziału majątku między potomków chorążego ziemi krakowskiej
Krystyna z Wyżyć i Mikluszowic14. Kolejne wzmianki o Prokocimiu pojawiły
się u Jana Długosza w tomie I i II Liber beneficiorum, gdzie miejscowość ta
funkcjonuje jako „Kroczyn” i „Prokoczyn”15. Pierwotnie należał on do parafii
św. Jakuba w krakowskim Kazimierzu, a następnie do parafii w Bieżanowie, choć
6 „Sprawozdanie z prac badawczych (sierpień 2002)” mps udostępniony przez Zakład Rewalo-
ryzacji Zespołów Zabytkowych Krakowa w Krakowie.
7 J. Żmudziński, „Pałac Erazma Jerzmanowskiego w Krakowie-Prokocimiu. Dokumentacja hi-
storyczna”, [Kraków 2003], mps.
8 T. Chrzanowski, M. Kornecki, Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982, s. 518-519.
9 Karol Knaus - wspomnienie pośmiertne (zm. 15 III 1904), „Architekt” 5,1904, nr 4, s. 57-60. Te
same informacje zob.: S. Łoza, Architekci i.budowniczowie w Polsce, Warszawa 1954, s. 149, oraz
J. Setkowicz, Knaus Karol Maksymilian, w: Polski Słownik Biograficzny, 1.13, Wrocław-Warszawa-
-Kraków 1967-1968, s. 113.
10 Encyklopedia Krakowa, Warszawa-Kraków 2000, s. 812.
11 A. Gerhardt, Rodzina Wodzickich w Krakowie w XVIII i XIX wieku, Kraków 2001, ił. 15.
12 K. z Tańskich Hoffmanowa, Wybór pism Klementyny z Tańskich Hojfmanowej, t. 5: Opisy różnych
okolic Królestwa Polskiego, Wrocław 1833, s. 143.
13 F. Wężyk, Okolice Krakowa, poema, Kraków 1828, s. 32.
14 Kodeks dyplomatyczny Małopolski, 1.1, wyd. F. Piekosiński (= Monumenta medii aevi historica res
gestas Poloniae illustrantia, t. 3) Kraków 1876, s. 347-348. Szerzej na temat dziejów Prokocimia
i jego kolejnych właścicieli zob. Ściężor (przyp. 3), s. 46 i n.
15 Za: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 9, Warszawa 1888,
s. 47.
106
ARTYKUŁY
Hanna Szczerbak