Modus: Prace z historii sztuki (14.2014)

że znaczna część wyposażenia została przewieziona przez Stanisława Szczęsnego
Potockiego do pałacu w Tulczynie. Być może wśród przedmiotów znajdujących
się obecnie w Krajoznawczym Muzeum w Tulczynie przechowywane są również
te, pochodzące z Krystynopola, jak np. barokowe krzesło64.

Niezwykle interesująco przedstawia się sprawa wspomnianych szpalerów uka-
zujących historię wojny trojańskiej. Trudno powiedzieć, czy chodzi tu o cztery go-
beliny z serii przedstawiającej Historię Aleksandra Wielkiego, których tematyka być
może została źle odczytana przez inwentaryzatora, czy też o zupełnie inny zespół
tapiserii65. Wspomniane tapiserie zostały wywiezione przez Stanisława Szczęsnego
Potockiego, po śmierci rodziców i sprzedaży Krystynopola, do wznoszonej niema-
łym trudem, od roku 1775 rezydencji w Tulczynie66. Obecnie cztery gobeliny z tej
serii (Bitwa pod Arabelą, Wjazd Aleksandra Wielkiego do Babilonu, Król Prus przed
Aleskandrem) znajdują się w zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu i stanowią
część otworzonej w roku 1966 stałej ekspozycji w muzeum zamku w Pieskowej
Skale67. Gobeliny te wykonano pomiędzy majem 1755 a sierpniem 1757 roku, w kró-
lewskiej manufakturze rodziny Goubertów w Aubusson we Francji (założonej
w r. 1655)68. Seria ta składała się z pięciu sztuk przedstawiających kolejno Rodzinę
Dariusza przed Aleksandrem, Bitwę nad Granikiem, Bitwę pod Arabelą, Wjazd Alek-
sandra Wielkiego do Babilonu oraz Króla Prus przed Aleksandrem. W bordiurze
każdego gobelinu, w jego w górnej części, widnieją dwa połączone herby Pilawa
pod koroną, na tle panoplionu, przytrzymywane przez rycerza tarczownika, oraz
przy prawym brzegu (heraldycznie) dwa ordery uzyskane przez Potockiego: Orła
Białego (1750) i rosyjski św. Andrzeja (1730). Tkaniny te zdobiły zapewne wnętrze
sali bilardowej, którą prawdopodobnie można identyfikować z pomieszczeniem
ukazanym na planie de Tirregaillea po lewej stronie pałacu,bezpośrednio przyle-
gającym do „Sali Wielkiej” (nr 3, il. 6). Przyjąć można, mając na uwadze zróżnico-
wane rozmiary tapiserii (Wjazd Aleksandra Wielkiego do Babilonu była nadmiernie
wydłużona w stosunku do pozostałych), że już w momencie składania zamówienia
ich wielkość była dostosowanana do rozmiarów ścian, które miały one zdobić.
Przypuszczenie to dodatkowo potwierdza przeprowadzana w tym samym czasie
przebudowa krystynopolskiego pałacu i planowana ekspozycja wspomnianego
cyklu tkanin69. Niewątpliwie wybór przedstawień nie był przypadkowy i został
sformułowany w sposób przemyślany. Tematyka związana z historią Aleksandra
Wielkiego była niezykle popularna, z racji jawnie gloryfikującej wymowy. Jako
przykład można tu podać cykl pięciu obrazów autorstwa Augustyna Mirysa, znaj-
dujących się w białostockiej rezydencji Jana Klemensa Branickiego70.

Przedstawienia macedońskiego króla, postrzeganego jako władca idealny, utoż-
samiającego się z Flerkulesem, wybitnego stratega i zdobywcy świata starożytnego,
były swoistą paralelą obrazu chwały i wielkości Franciszka Salezego Potockiego,

64 Zob. G. Grinik, O. Jarosz-Zamojska, Kristinopil (1692-1951), Czerwonohrad 2010, s. 52, dostępne
online: <http://xn---www-k5dauhukuc.bookforum.ua/book/4i4/KpMCTiiHonmb+i692-i95i.
htmł> (stan na: 10.06.2014).

65 Zob. CPAH-Kijów, f. 49, op. 1, sp. 2127, k. n.

66 Zob. M. Hennel-Bernasikowa, Gobeliny XV-XIX wieku w zamku królewskim na Wawelu, Kraków
2000, s. 16-17,197-209.

67 Zob. ibidem, s. 16.

68 Zob. ibidem, s. 197.

69 Zob. ibidem, s. 198.

70 Zob. A. Oleńska, Jan Klemens Branicki, s. 234.

154

ARTYKUŁY

Dagny Nestorów