DOI article:
Sitek, Masza: Przeciągający się początek czy artystyczny "wielki wybuch"? Pytania o oprawę kultu relikwii św. Wojciecha w Gnieźnie około roku 1000
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.31348#0027
Przeciągający się początek
czy artystyczny „wielki wybuch"?
Pytania o oprawę kultu relikwii
św. Wojciecha w Gnieźnie około
roku 1000*
Celem artykułu jest rewizja podstawy źródłowej konkurencyjnych hipotez na
temat oprawy artystycznej kultu relikwii św. Wojciecha w Gnieźnie około roku
1000. Zgodnie z pierwszą wersją wydarzeń, błyskawiczne wprowadzenie zmian
w zakresie mikro- i makroarchitektonicznej aranżacji grobu św. Wojciecha zostało
zainicjowane przez jednorazowy impuls, jakim był zjazd gnieźnieński. Na prze-
ciwległym biegunie plasuje się wizja rozłożonego na ćwierćwiecze przełamywania
się nowych idei artystyczno-funkcjonalnych. Wewnętrzna spójność rozbieżnych
narracji niepokoi w obliczu szczątkowego charakteru i niejednoznaczności za-
chowanych źródeł, które nierzadko nie pozwalają rozstrzygnąć na korzyść żadnej
z alternatywnych interpretacji.
Źródła archeologiczne i ich interpretacje
Formę gnieźnieńskiego kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w mo-
mencie, gdy stawał się katedrą metropolity, przy obecnym stanie wiedzy należy
określić jako zupełnie nieuchwytną metodami archeologicznymi i przyrodniczy-
mi^. W rezultacie badań Tomasza Janiaka, prowadzonych od roku 1999, temu ot-
wartemu problemowi nadaje się najczęściej postać pytania, czy około przełomowej
1 Artykuł powstał na podstawie pracy magisterskiej pt. „Oprawa artystyczna kułtu relikwii świę-
tego Wojciecha w katedrze gnieźnieńskiej w łatach około 997-1039", obronionej w Instytucie
Historii Sztuki Uniwersytetu jagiellońskiego (Kraków 2012). Pragnę w tym miejscu wyrazić
mojemu Promotorowi, Profesorowi Markowi Walczakowi, głęboką wdzięczność za wsparcie
i inspirację.
2 Zob.: T. Janiak, Stanowiska 14 i 13 w Gnieźnie w świetle najnowszych badań archeologicznych
(zagadnienia wstępne), w: Wyniki anahz specjalistycznych materiałów wczesnośredniowiecznych
z gnieźnieńskiego zespołu osadniczego, red. M. Kara, Gniezno 2012, s. 26-27; D.A. Sikorski,
Wczesnopiastowska architektura sakralna (jako źródło historyczne do dziejów Kościoła w Polsce),
Poznań 2012 (= Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Wydział Historii i Nauk Społecznych,
Prace Komisji Historycznej, 72), s. 23-45; T. Rodzińska-Chorąży, Drewno i kamień - czyli co
właściwie zbudowali dwaj pierwsi Piastowie? w: Średniowieczna architektura sakralna w Pol-
sce w świetle najnowszych badań, red. T. Janiak, D. Stryniak, Gniezno 2014, s. 17-19.
modus
prace z historii sztuki
xv, 2015
o
MASZA SITEK
ARTYKUŁY 25
czy artystyczny „wielki wybuch"?
Pytania o oprawę kultu relikwii
św. Wojciecha w Gnieźnie około
roku 1000*
Celem artykułu jest rewizja podstawy źródłowej konkurencyjnych hipotez na
temat oprawy artystycznej kultu relikwii św. Wojciecha w Gnieźnie około roku
1000. Zgodnie z pierwszą wersją wydarzeń, błyskawiczne wprowadzenie zmian
w zakresie mikro- i makroarchitektonicznej aranżacji grobu św. Wojciecha zostało
zainicjowane przez jednorazowy impuls, jakim był zjazd gnieźnieński. Na prze-
ciwległym biegunie plasuje się wizja rozłożonego na ćwierćwiecze przełamywania
się nowych idei artystyczno-funkcjonalnych. Wewnętrzna spójność rozbieżnych
narracji niepokoi w obliczu szczątkowego charakteru i niejednoznaczności za-
chowanych źródeł, które nierzadko nie pozwalają rozstrzygnąć na korzyść żadnej
z alternatywnych interpretacji.
Źródła archeologiczne i ich interpretacje
Formę gnieźnieńskiego kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w mo-
mencie, gdy stawał się katedrą metropolity, przy obecnym stanie wiedzy należy
określić jako zupełnie nieuchwytną metodami archeologicznymi i przyrodniczy-
mi^. W rezultacie badań Tomasza Janiaka, prowadzonych od roku 1999, temu ot-
wartemu problemowi nadaje się najczęściej postać pytania, czy około przełomowej
1 Artykuł powstał na podstawie pracy magisterskiej pt. „Oprawa artystyczna kułtu relikwii świę-
tego Wojciecha w katedrze gnieźnieńskiej w łatach około 997-1039", obronionej w Instytucie
Historii Sztuki Uniwersytetu jagiellońskiego (Kraków 2012). Pragnę w tym miejscu wyrazić
mojemu Promotorowi, Profesorowi Markowi Walczakowi, głęboką wdzięczność za wsparcie
i inspirację.
2 Zob.: T. Janiak, Stanowiska 14 i 13 w Gnieźnie w świetle najnowszych badań archeologicznych
(zagadnienia wstępne), w: Wyniki anahz specjalistycznych materiałów wczesnośredniowiecznych
z gnieźnieńskiego zespołu osadniczego, red. M. Kara, Gniezno 2012, s. 26-27; D.A. Sikorski,
Wczesnopiastowska architektura sakralna (jako źródło historyczne do dziejów Kościoła w Polsce),
Poznań 2012 (= Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Wydział Historii i Nauk Społecznych,
Prace Komisji Historycznej, 72), s. 23-45; T. Rodzińska-Chorąży, Drewno i kamień - czyli co
właściwie zbudowali dwaj pierwsi Piastowie? w: Średniowieczna architektura sakralna w Pol-
sce w świetle najnowszych badań, red. T. Janiak, D. Stryniak, Gniezno 2014, s. 17-19.
modus
prace z historii sztuki
xv, 2015
o
MASZA SITEK
ARTYKUŁY 25