DOI Artikel:
Kunikowska, Anita: Niepublikowany wzornik architektoniczny z Carskiego Sioła (1857): z problematyki neobizantyńskiej architektury cerkiewnej na ziemiach polskich pod zaborem rosyjskim
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.31348#0219
Niepublikowany
wzornik architektoniczny
z Carskiego Sioła (1857).
Z problematyki neobizantyńskiej
architektury cerkiewnej na ziemiach
polskich pod zaborem rosyjskim
modus
prace z historii sztuki
xv, 2015
Wzorniki architektoniczne były ważnym źródłem rozwiązań stosowanych przy ANITA
wznoszeniu cerkwi prawosławnych na ziemiach polskich zaboru rosyjskiego. Dla KUNIKOWSKA
miejscowej tradycji architektura cerkiewna o cechach rosyjskiego stylu narodo-
wego stanowiła element obcy, który w obliczu stale wzrastającej liczby ludności
wyznania prawosławnego na ziemiach objętych carskim berłem musiał wtopić się
w pejzaż miejski ziem wcielonych do Imperium Rosyjskiego.
Charakter tej architektury, rozwijającej się w zasadzie od upadku powstania
styczniowego do czasów I wojny światowej, jest świadectwem recepcji wzorców
wypracowanych przez rosyjskich architektów XIX wieku. W omawianych czasach
pojawiły się pierwsze kompleksowe plany budownictwa cerkiewnego na terenach
zaborów^. Projekty architektoniczne były zatwierdzane przez cara i rozsyłane do
wszystkich guberni (w r. 1824 został wydany album wzorcowych projektów cerkwi
opracowany przez architekta A.A. Michajłowa, w kolejnych latach projekty były spo-
rządzane według wzorników Konstantina Andriejewicza Thona z lat czterdziestych).
Z uwagi na dynamiczny rozwój budownictwa nieustannie wzrastała liczba projek-
tów będących w obiegu architektonicznym, co odbiło się na jakości tych planów,
niekiedy sporządzanych przez gubernialnych geodetow^. Wiele projektów znajduje
się obecnie w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie i zostało szerzej
omówionych przez Paulinę Cynalewską-Kuczmę\ Z czasów zaborów zachowały
się również arkusze przechowywane w oddziałach Archiwum Państwowego.
1 Niniejszy artykuł powstał na podstawie pracy magisterskiej pt. „Prawosławna architektura cer-
kiewna w guberni piotrkowskiej (1867-1914)", napisanej w r. 2013 pod kierunkiem dr hab. Małgo-
rzaty Smorąg Różyckiej, mps w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu jagiellońskiego. Składam
wyrazy podziękowania Pani Profesor za inspirujące uwagi, wsparcie merytoryczne i życzliwą
pomoc na każdym etapie badania architektury cerkiewnej w guberni piotrkowskiej.
2 P. Cynalewska-Kuczma, Architektura cerkiewna Królestwa Polskiego narzędziem integracji
z imperium Rosyjskim, Poznań 2004.
3 V. Piijavskij, Rosyjskie piany hudowy miast i wzorcowe projekty architektoniczne początku XiX wie-
ku, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki", 15,1970, z. 1, s. 62-63.
4 P. Cynalewska-Kuczma, Architektura cerkiewna.
ARTYKUŁY
217
wzornik architektoniczny
z Carskiego Sioła (1857).
Z problematyki neobizantyńskiej
architektury cerkiewnej na ziemiach
polskich pod zaborem rosyjskim
modus
prace z historii sztuki
xv, 2015
Wzorniki architektoniczne były ważnym źródłem rozwiązań stosowanych przy ANITA
wznoszeniu cerkwi prawosławnych na ziemiach polskich zaboru rosyjskiego. Dla KUNIKOWSKA
miejscowej tradycji architektura cerkiewna o cechach rosyjskiego stylu narodo-
wego stanowiła element obcy, który w obliczu stale wzrastającej liczby ludności
wyznania prawosławnego na ziemiach objętych carskim berłem musiał wtopić się
w pejzaż miejski ziem wcielonych do Imperium Rosyjskiego.
Charakter tej architektury, rozwijającej się w zasadzie od upadku powstania
styczniowego do czasów I wojny światowej, jest świadectwem recepcji wzorców
wypracowanych przez rosyjskich architektów XIX wieku. W omawianych czasach
pojawiły się pierwsze kompleksowe plany budownictwa cerkiewnego na terenach
zaborów^. Projekty architektoniczne były zatwierdzane przez cara i rozsyłane do
wszystkich guberni (w r. 1824 został wydany album wzorcowych projektów cerkwi
opracowany przez architekta A.A. Michajłowa, w kolejnych latach projekty były spo-
rządzane według wzorników Konstantina Andriejewicza Thona z lat czterdziestych).
Z uwagi na dynamiczny rozwój budownictwa nieustannie wzrastała liczba projek-
tów będących w obiegu architektonicznym, co odbiło się na jakości tych planów,
niekiedy sporządzanych przez gubernialnych geodetow^. Wiele projektów znajduje
się obecnie w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie i zostało szerzej
omówionych przez Paulinę Cynalewską-Kuczmę\ Z czasów zaborów zachowały
się również arkusze przechowywane w oddziałach Archiwum Państwowego.
1 Niniejszy artykuł powstał na podstawie pracy magisterskiej pt. „Prawosławna architektura cer-
kiewna w guberni piotrkowskiej (1867-1914)", napisanej w r. 2013 pod kierunkiem dr hab. Małgo-
rzaty Smorąg Różyckiej, mps w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu jagiellońskiego. Składam
wyrazy podziękowania Pani Profesor za inspirujące uwagi, wsparcie merytoryczne i życzliwą
pomoc na każdym etapie badania architektury cerkiewnej w guberni piotrkowskiej.
2 P. Cynalewska-Kuczma, Architektura cerkiewna Królestwa Polskiego narzędziem integracji
z imperium Rosyjskim, Poznań 2004.
3 V. Piijavskij, Rosyjskie piany hudowy miast i wzorcowe projekty architektoniczne początku XiX wie-
ku, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki", 15,1970, z. 1, s. 62-63.
4 P. Cynalewska-Kuczma, Architektura cerkiewna.
ARTYKUŁY
217