DOI Artikel:
Dworzak, Agata: Uwagi o "fabryce" kolegiaty sandomierskiej w XVII i XVIII wieku - na marginesie książki Krzysztofa Rafała Prokopa, "Fabrica ecclesiae": budowa i utrzymanie katolickich miejsc kultu w diecezji krakowskiej w czasach nowożytnych
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.31348#0249
Uwagi o „fabryce" kolegiaty sando-
mierskiej w XVII i XVIII wieku -
na marginesie książki Krzysztofa Rafała Pro-
kopa, „Fabr/ca eccies/ael Radotca i utrzyma-
nie katokcktck mtefsc /mitu m diecezji kra-
kowskie;' w czasach nowożytnych
Krzysztof Rafał Prokop, „Fabr/ca ecciesioe" Budowo i utrzymanie kototict(ic/7 mię/sc
HM kottu w diecez/i krakowskie/ w czasach nowożytnych, instytut Archeotogii i Etnotogii PAN,
Warszawa-Kraków 2011, ss. 327, ii. 48
Temat ecdashte od niemal siedemdziesięciu lat budzi zainteresowanie
kolejnych pokoleń historyków sztuki. Pomimo ważkiej roli tego zagadnienia
w poznaniu i rekonstrukcji przemian artystycznych budowli kościelnych w dal-
szym ciągu nie doczekało się ono monograficznego opracowania. Do miana takiej
syntezy aspiruje omawiana książka Krzysztofa Rafała Prokopa. Historyk sztuki
powinien ją jednak zrecenzować, bowiem milczenie jest cichą aprobatą, a na taką
wobec książki Prokopa nie można sobie pozwolić. Jako egzemplifikacja posłuży
w tym miejscu kapituła kolegiacka sandomierska i modernizacja jej świątyni
w okresie nowożytnym. Rozpocząć jednak wypada od kwestii fundamentalnych
i ogólnych.
Już w pierwszym zdaniu wstępu Autor dystansuje się od metod badawczych
historii sztuki, twierdząc przy tym, że „zagadnienie kościoła dotychczas
w stosunkowo znikomym stopniu przykuwało uwagę historyków sztuki" (s. 10).
Od czasu klasycznej publikacji Tadeusza Mańkowskiego ^ temat ten nie był jed-
nak nieobecny w rozważaniach polskich badaczy. Co więcej, określając zakres
analizy (s. 13-31), Prokop przywołuje definicje tytułowego terminu występujące
w literaturze przedmiotu - w książkach Tadeusza Mańkowskiego, Bolesława
Przybyszewskiego, w encyklopediach (kościelnych i powszechnych) oraz słowniku
terminologicznym (s. 13-16). W omówieniu stanu badań można znaleźć ponadto
stwierdzenie: „pośród [...] wspólnot zakonnych jedne miały więcej szczęścia, by
znaleźć się w orbicie zainteresowań badawczych historyków sensM hirgu (przede
wszystkim jednak historyków sztuki, zdecydowanie zaś rzadziej badaczy dziejów
kultury materialnej), inne natomiast mniej" (s. 41). Nasuwa się pytanie podstawo-
we: co Autor rozumie przez pojęcie „badacze dziejów kultury materialnej" skoro
wyklucza z tego grona historyków sztuki? Czy nie są nimi osoby zajmujące się
badaniem spuścizny materialnej wytworzonej przez człowieka, a więc przede
wszystkim historycy sztuki, archeologowie i historycy? Można odnieść wrażenie,
1 T. Mańkowski, FabrZca ecóesZae, Warszawa 1946.
modus
prace z historii sztuki
xv, 2013
o
AGATA DWORZAK
RECENZJE ) OMÓWtENtA 247
mierskiej w XVII i XVIII wieku -
na marginesie książki Krzysztofa Rafała Pro-
kopa, „Fabr/ca eccies/ael Radotca i utrzyma-
nie katokcktck mtefsc /mitu m diecezji kra-
kowskie;' w czasach nowożytnych
Krzysztof Rafał Prokop, „Fabr/ca ecciesioe" Budowo i utrzymanie kototict(ic/7 mię/sc
HM kottu w diecez/i krakowskie/ w czasach nowożytnych, instytut Archeotogii i Etnotogii PAN,
Warszawa-Kraków 2011, ss. 327, ii. 48
Temat ecdashte od niemal siedemdziesięciu lat budzi zainteresowanie
kolejnych pokoleń historyków sztuki. Pomimo ważkiej roli tego zagadnienia
w poznaniu i rekonstrukcji przemian artystycznych budowli kościelnych w dal-
szym ciągu nie doczekało się ono monograficznego opracowania. Do miana takiej
syntezy aspiruje omawiana książka Krzysztofa Rafała Prokopa. Historyk sztuki
powinien ją jednak zrecenzować, bowiem milczenie jest cichą aprobatą, a na taką
wobec książki Prokopa nie można sobie pozwolić. Jako egzemplifikacja posłuży
w tym miejscu kapituła kolegiacka sandomierska i modernizacja jej świątyni
w okresie nowożytnym. Rozpocząć jednak wypada od kwestii fundamentalnych
i ogólnych.
Już w pierwszym zdaniu wstępu Autor dystansuje się od metod badawczych
historii sztuki, twierdząc przy tym, że „zagadnienie kościoła dotychczas
w stosunkowo znikomym stopniu przykuwało uwagę historyków sztuki" (s. 10).
Od czasu klasycznej publikacji Tadeusza Mańkowskiego ^ temat ten nie był jed-
nak nieobecny w rozważaniach polskich badaczy. Co więcej, określając zakres
analizy (s. 13-31), Prokop przywołuje definicje tytułowego terminu występujące
w literaturze przedmiotu - w książkach Tadeusza Mańkowskiego, Bolesława
Przybyszewskiego, w encyklopediach (kościelnych i powszechnych) oraz słowniku
terminologicznym (s. 13-16). W omówieniu stanu badań można znaleźć ponadto
stwierdzenie: „pośród [...] wspólnot zakonnych jedne miały więcej szczęścia, by
znaleźć się w orbicie zainteresowań badawczych historyków sensM hirgu (przede
wszystkim jednak historyków sztuki, zdecydowanie zaś rzadziej badaczy dziejów
kultury materialnej), inne natomiast mniej" (s. 41). Nasuwa się pytanie podstawo-
we: co Autor rozumie przez pojęcie „badacze dziejów kultury materialnej" skoro
wyklucza z tego grona historyków sztuki? Czy nie są nimi osoby zajmujące się
badaniem spuścizny materialnej wytworzonej przez człowieka, a więc przede
wszystkim historycy sztuki, archeologowie i historycy? Można odnieść wrażenie,
1 T. Mańkowski, FabrZca ecóesZae, Warszawa 1946.
modus
prace z historii sztuki
xv, 2013
o
AGATA DWORZAK
RECENZJE ) OMÓWtENtA 247