Modus: Prace z historii sztuki (15.2015)

że Prokop, tak bardzo chcąc zdyskredytować badania historyczno-artystyczne na
rzecz stricte historycznych, manipuluje podstawowymi pojęciami. Tymczasem nie
sposób opracować tematu „fabryk" kościelnych, stosując metodologię wyłącznie
historyczną, należy połączyć ją z metodami historyczno-artystycznymi, tylko taki
szeroki ogląd może skutkować wnioskami uniwersalnymi. Prokop za podstawę
swej analizy przyjął, zgodnie z credo historyków, wyłącznie źródła piśmiennicze.
Owszem, są one dla tematu kluczowe, jednak od dawna historycy sztuki na
równi traktują materiały pisane i ikonograficzne, podczas gdy historycy w dal-
szym ciągu nie są w stanie dostrzec potencjału i wartości, jakie niosą ze sobą te
ostatnie. Niezrozumienie bezpośredniej korelacji tekstu i materiału ilustracyjnego
jest w książce Prokopa szczególnie widoczne. W omawianej pozycji znalazło się
bowiem łącznie 48 zdjęć, jednak bez ich spisu i numeracji. Nie mają one żadnego
związku z treścią książki, stanowiąc zbiór przypadkowych fotografii kościołów
z diecezji krakowskiej, pojedynczych elementów (jak chrzcielnica z kościoła w Bej-
scach, kopuła kaplicy Firlejów w Bejscach czy figura św. Barbary z sanktuarium na
Karczówce w Kielcach) i portretów biskupów. Przy książce omawiającej kwestie
czysto teoretyczne mogłyby z powodzeniem zostać pominięte, nie odnoszą się
bowiem ani do tez tekstu, ani do omawianych w niej przykładów. Nieco więcej
uwagi należy w tym miejscu poświęcić jakości fotografii, podstawowemu grzecho-
wi większości publikacji historycznych (o ile takowe ilustracje w ogóle zawierają).
Pierwsza część materiału obejmuje portrety 24 kolejnych biskupów krakowskich,
począwszy od Jana Konarskiego, na Kajetanie Sołtyku kończąc, a reprodukcje
to w większości fragmenty galerii portretowej z krużganków franciszkańskich.
Jednak w przypadku 6 biskupów posłużono się wizerunkami z nagrobków. Nie-
stety, zdjęcia zostały zrobione z lampą błyskową, co znacząco zatarło szczegóły,
jak i wyraz stylistyczny i estetyczny tych dzieł. Ponadto niezrozumiały jest fakt
ustawienia podobizn w pionie, podczas gdy postacie biskupów Jana Konarskiego,
Piotra Tomickiego i Samuela Maciejowskiego to rzeźby w pozycji leżącej. Uzy-
skany efekt jest nieco kuriozalny. Podobnie, niefortunne ujęcia z lampą
błyskową zaszkodziły złoconym popiersiom biskupów Marcina Szyszkowskiego
i Jakuba Zadzika, a także zdjęciu wykonanemu od dołu, w skrócie i w ujęciu
z trzech czwartych popiersia biskupa Andrzeja Trzebickiego z jego nagrobka
w kościele św. św. Piotra i Pawła. Skoro Autor zdecydował się korzystać z wi-
zerunków z galerii franciszkańskiej, powinien postąpić konsekwentnie, wszak
jedynie biskup Jan Konarski nie ma portretu w owej galerii.
Pozostając przy kwestiach technicznych, można także żałować, że książka nie
została poddana uważniejszej korekcie, zdażają się bowiem liczne opuszczenia
liter i słów. Także składnia poszczególnych zdań wymagałaby dopracowania; nieco
denerwujące jest ciągłe używanie przez Autora sformułowania typu „patron
kolator" (s. 159-160). Charakterystyczne dla całej książki są rozbudowane cytaty
łacińskie (niejednokrotnie o objętości pół a nawet całej strony, np. s. 57-58,63-64,
167-169,191,196-197) pozostawione bez tłumaczenia, co więcej - z odsyłaczami
do kolejnych obszernych łacińskich passusów (s. 58, 62, 74,164,189). Praktyka ta,
obecna z resztą i w innych książkach Prokopa, wydaje się mieć na celu rozdęcie
objętości pozycji i stworzenie pozorów gruntownej znajomości tematu przez piszą-
cego. Lepiej byłoby dokonać edycji źródeł i umieścić je w aneksie bądź w osobnym
tomie. Rozwiązanie to miałoby wartość podwójną, zasadniczy tekst rozprawy zy-
skałby na klarowności i jasności przekazu, natomiast badacze zyskaliby tom źródeł,

248

RECENZJE ) OMÓMUENtA

Agata Dworzak