DOI Artikel:
Wójcik, Agata: Akt w malarstwie XIX wieku a fotografia i pornografia: Przypadek Pantaleona Szyndlera
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.31348#0237
Akt w malarstwie XIX wieku
a fotografia i pornografia.
Przypadek Pantaleona Szyndlera
Dziewiętnastowieczni krytycy ubolewali, że na polskiej scenie artystycznej bra-
kuje malarzy wyspecjalizowanych w ukazywaniu kobiecych aktów. Kazimierz
Daniłowicz-Strzelbicki wskazywał, iż przyczyną tego stanu jest to, że: „sztuka
nasza rozwinąwszy od niedawna skrzydła do pewnego lotu, zrazu krępowana
teoretycznemi doktrynami estetycznemi, musiała zasklepić się w malarstwie pej-
zażowym, historycznem i rodzajowo wiejskiem, nie mając czasu na studyowanie
aktu kobiecego"*. Drugą przyczyną miały być: „patryarchalne stosunki rodzinne
polskie, pewna surowość obyczajów"^. Marian Sokołowski twierdził, że jeśliby
nawet pokazywano w Polsce więcej aktów, „toby zapewne nas raził [ten gatu-
nek - A.W]. Jesteśmy [bowiem - A.W.] społeczeństwem świeżem i stosunkowo
miodem, niepozbawionem zdrowej naiwności, dbającym o moralność i przyzwo-
itość"^. Jednakże, jak zauważyła Maria Poprzęcka, jeśli zajrzymy do katalogów
wystaw warszawskich salonów Krywulta, Ungra, a sądzę, że także warszawskiego
Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych i krakowskiego Towarzystwa Przyjaciół
Sztuk Pięknych, to odnajdziemy liczne akty, które często były wabikiem przy-
ciągającym publiczność^. Artyści nadsyłający na wystawy akty byli przekonani,
że z łatwością znajdą one nabywców. Mieczysław Reyzner, malarz mieszkający
w Paryżu, pisał do sekretarza krakowskiego TPSP Seweryna Bóhma: „Wkrótce
znowu przyślę do Sukiennic jaką panienkę pastelową mniej lub więcej ubraną,
czyli raczej rozebraną, na to tak jak w naturze zwykle nie brak amatorów"^.
Akt w XIX wieku pojawiał się zazwyczaj pod osłoną legitymującego go tema-
tu. Malarze korzystali z kostiumu antycznego, historycznego czy alegorycznego.
W latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XIX i na początku XX wieku
1 K. Daniłowicz-Strzelbicki, Franciszek Żmarko, Warszawa 1902, s. 25.
2 Ibidem, s. 3r.
3 M. Sokołowski, Pierwsza Wieika Wystawa Sztaki Polskie?, „Czas", 40,1887, nr 231, s. 1.
4 M. Poprzęcka, Akt poiski, Warszawa 2006, s. 22.
5 Biblioteka Jagiellońska, sygn. 6692 III, Korespondencja Seweryna Bóhma, t. 5, List Mieszysława
Reyznera do Seweryna Bóhma, dn. 7 II1891, k. 124.
modus
prace z historii sztuki
xv, 2015
AGATA WÓJCIK
ARTYKUŁY 235
a fotografia i pornografia.
Przypadek Pantaleona Szyndlera
Dziewiętnastowieczni krytycy ubolewali, że na polskiej scenie artystycznej bra-
kuje malarzy wyspecjalizowanych w ukazywaniu kobiecych aktów. Kazimierz
Daniłowicz-Strzelbicki wskazywał, iż przyczyną tego stanu jest to, że: „sztuka
nasza rozwinąwszy od niedawna skrzydła do pewnego lotu, zrazu krępowana
teoretycznemi doktrynami estetycznemi, musiała zasklepić się w malarstwie pej-
zażowym, historycznem i rodzajowo wiejskiem, nie mając czasu na studyowanie
aktu kobiecego"*. Drugą przyczyną miały być: „patryarchalne stosunki rodzinne
polskie, pewna surowość obyczajów"^. Marian Sokołowski twierdził, że jeśliby
nawet pokazywano w Polsce więcej aktów, „toby zapewne nas raził [ten gatu-
nek - A.W]. Jesteśmy [bowiem - A.W.] społeczeństwem świeżem i stosunkowo
miodem, niepozbawionem zdrowej naiwności, dbającym o moralność i przyzwo-
itość"^. Jednakże, jak zauważyła Maria Poprzęcka, jeśli zajrzymy do katalogów
wystaw warszawskich salonów Krywulta, Ungra, a sądzę, że także warszawskiego
Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych i krakowskiego Towarzystwa Przyjaciół
Sztuk Pięknych, to odnajdziemy liczne akty, które często były wabikiem przy-
ciągającym publiczność^. Artyści nadsyłający na wystawy akty byli przekonani,
że z łatwością znajdą one nabywców. Mieczysław Reyzner, malarz mieszkający
w Paryżu, pisał do sekretarza krakowskiego TPSP Seweryna Bóhma: „Wkrótce
znowu przyślę do Sukiennic jaką panienkę pastelową mniej lub więcej ubraną,
czyli raczej rozebraną, na to tak jak w naturze zwykle nie brak amatorów"^.
Akt w XIX wieku pojawiał się zazwyczaj pod osłoną legitymującego go tema-
tu. Malarze korzystali z kostiumu antycznego, historycznego czy alegorycznego.
W latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XIX i na początku XX wieku
1 K. Daniłowicz-Strzelbicki, Franciszek Żmarko, Warszawa 1902, s. 25.
2 Ibidem, s. 3r.
3 M. Sokołowski, Pierwsza Wieika Wystawa Sztaki Polskie?, „Czas", 40,1887, nr 231, s. 1.
4 M. Poprzęcka, Akt poiski, Warszawa 2006, s. 22.
5 Biblioteka Jagiellońska, sygn. 6692 III, Korespondencja Seweryna Bóhma, t. 5, List Mieszysława
Reyznera do Seweryna Bóhma, dn. 7 II1891, k. 124.
modus
prace z historii sztuki
xv, 2015
AGATA WÓJCIK
ARTYKUŁY 235