DOI Artikel:
Wójcik, Agata: Akt w malarstwie XIX wieku a fotografia i pornografia: Przypadek Pantaleona Szyndlera
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.31348#0238
artyści często zwracali się ku stylizacji orientalnej. Spod ich pędzli wychodziły
hurysy, syngalezki, odaliski, bajadery i tym podobne wschodnie piękności. Wi-
dzowie krakowskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych mogli podziwiać
między innymi Mcmrylunhj Kazimierza Alchimowicza (1891) i Stanisława Kaczora-
-Batowskiego (1892), Ambhę Seweryna Bieszczada (1881), ATurzyuhę Aleksandra
Gierymskiego (1903), Syngchezkł Stanisława janowskiego (1891,1892), O&thskę
i Sen Aminki Pawła Merwarta (1884,1885), Nubjjhę Karola Millera (1904), OJ%-
hshę Zygmunta Papieskiego (1881), OJahskę Tadeusza Popiela (1891), Mukdkę
Sylwestra Saskiego (1892)^. Sceny z wschodnimi kobietami chętnie reproduko-
wano na łamach czasopism ilustrowanych, zwłaszcza warszawskiego „Tygodnika
Illustrowanego", „Kłosów" i „Świata". Na przełomie XIX i XX wieku drukowano
chociażby reprodukcje obrazów Zygmunta Andrychiewicza (Tancerka wschod-
nia)^ Franciszka Ejsmonda (Odahska)^, Pawła Merwarta (Odahska)^, Bogdana
Nowakowskiego (Bajadera)^, Antoniego Piotrowskiego (Tancerka wschodnia)^,
Leona Wyczółkowskiego (Odakska)W
Polscy malarze wpisywali się tymi dziełami w nurt malarstwa orientalistycz-
nego, który możemy nazwać orientalizmem „salonowym". Łączy on malarzy
ukazujących sceny rozgrywające się w scenerii bajecznych, pełnych przepychu
haremów lub łaźni, których głównymi bohaterkami są mniej lub bardziej ob-
nażone wschodnie piękności. Za ojca tego gatunku należy uznać jeana-Leona
Geróme a, zapalonego malarza-podróżnika, a także autora takich scen, jak Ktjphjcu
się (ok. 1898), Przebudzenie w haremie (1889), Kppiei kobiet (ok. 1889) i wielu po-
dobnych. Drogą Geróme a podążyli tacy twórcy, jak: Eugene Giraud, Paul-Louis
Bouchard, Frederick Arthur Bridgman, Francesco Bailesio, Giuseppe Aureli,
jean-Baptiste Huysmans, Paul-Desire Trouillebert, jean-jules-Antoine Lecomte
de Nouy, Charles Landelle, Henri Adrien Tanoux. Lista ta zdaje się nie mieć końca,
w każdym kraju możemy odnaleźć reprezentantów tego nurtuW
W gronie polskich malarzy, których dzieła możemy umieścić w tym nur-
cie, wyróżniają się dwaj artyści, w twórczości których wątek orientalny odegrał
istotną rolę - Franciszek Żmurko i Pantaleon Szyndler. Historię kariery Żmurki
przybliżył Dariusz Konstantynów, dobrze naświetlając w swym tekście tematy-
kę prac malarza, sposób promowania, ekspozycji i sprzedaży przez niego dzieł,
a także recepcję jego twórczości w prasie warszawskiej W Natomiast twórczość
Szyndlera nie została dotychczas poddana analizie. W niniejszym tekście skupię
się na wątku orientalnym w jego dorobku artystycznym^.
6 E. Swieykowski, Pamiętnik Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, 1834-1904,
Kraków 1905, s. 3, 9,12, 46, 51, 61,107,118,127,139, 237.
7 „Tygodnik Illustrowany", 54,1913, nr 22, s. 431.
8 Ibidem, 6,1892, nr 139, s. 129.
9 „Kłosy", 38,1884, nr 976, s. 169.
10 „Świat" 8,1913, nr 46, s. 3.
11 „Tygodnik Iłlustrowany", 54,1913, nr 52, s. 1029.
12 Ibidem, 5,1892, nr 121, s. 257.
13 G.-G. Lemaire, The Orient in Western Art, Cologne 2009, s. 270-278.
14 D. Konstantynów, Kariera Franciszka Żznarki, w: Sława i zapomnienie. Stadia z historii sztaki
XVK7-XX wieka, red. idem, Warszawa 2008, s. 65-88.
15 Zob.: A. Wójcik, Odaliski, Persjanki, Saperky... Wizja kobiety orientalnej w twórczości Pantaieona
Szyndlera, w: Pin de siecle odnaleziony. Mozaika końca wieka; artyści, zjawiska, stowarzyszenia,
działania (w druku); A. Wójcik, j. Daranowska-Łukaszewska, Pantaleon Szyndler, w: Polski
Słownik Bioyra/iczny, t. 50/2, Warszawa-Kraków 2015, s. 317-319.
236
ARTYKUŁY
Agata Wójcik
hurysy, syngalezki, odaliski, bajadery i tym podobne wschodnie piękności. Wi-
dzowie krakowskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych mogli podziwiać
między innymi Mcmrylunhj Kazimierza Alchimowicza (1891) i Stanisława Kaczora-
-Batowskiego (1892), Ambhę Seweryna Bieszczada (1881), ATurzyuhę Aleksandra
Gierymskiego (1903), Syngchezkł Stanisława janowskiego (1891,1892), O&thskę
i Sen Aminki Pawła Merwarta (1884,1885), Nubjjhę Karola Millera (1904), OJ%-
hshę Zygmunta Papieskiego (1881), OJahskę Tadeusza Popiela (1891), Mukdkę
Sylwestra Saskiego (1892)^. Sceny z wschodnimi kobietami chętnie reproduko-
wano na łamach czasopism ilustrowanych, zwłaszcza warszawskiego „Tygodnika
Illustrowanego", „Kłosów" i „Świata". Na przełomie XIX i XX wieku drukowano
chociażby reprodukcje obrazów Zygmunta Andrychiewicza (Tancerka wschod-
nia)^ Franciszka Ejsmonda (Odahska)^, Pawła Merwarta (Odahska)^, Bogdana
Nowakowskiego (Bajadera)^, Antoniego Piotrowskiego (Tancerka wschodnia)^,
Leona Wyczółkowskiego (Odakska)W
Polscy malarze wpisywali się tymi dziełami w nurt malarstwa orientalistycz-
nego, który możemy nazwać orientalizmem „salonowym". Łączy on malarzy
ukazujących sceny rozgrywające się w scenerii bajecznych, pełnych przepychu
haremów lub łaźni, których głównymi bohaterkami są mniej lub bardziej ob-
nażone wschodnie piękności. Za ojca tego gatunku należy uznać jeana-Leona
Geróme a, zapalonego malarza-podróżnika, a także autora takich scen, jak Ktjphjcu
się (ok. 1898), Przebudzenie w haremie (1889), Kppiei kobiet (ok. 1889) i wielu po-
dobnych. Drogą Geróme a podążyli tacy twórcy, jak: Eugene Giraud, Paul-Louis
Bouchard, Frederick Arthur Bridgman, Francesco Bailesio, Giuseppe Aureli,
jean-Baptiste Huysmans, Paul-Desire Trouillebert, jean-jules-Antoine Lecomte
de Nouy, Charles Landelle, Henri Adrien Tanoux. Lista ta zdaje się nie mieć końca,
w każdym kraju możemy odnaleźć reprezentantów tego nurtuW
W gronie polskich malarzy, których dzieła możemy umieścić w tym nur-
cie, wyróżniają się dwaj artyści, w twórczości których wątek orientalny odegrał
istotną rolę - Franciszek Żmurko i Pantaleon Szyndler. Historię kariery Żmurki
przybliżył Dariusz Konstantynów, dobrze naświetlając w swym tekście tematy-
kę prac malarza, sposób promowania, ekspozycji i sprzedaży przez niego dzieł,
a także recepcję jego twórczości w prasie warszawskiej W Natomiast twórczość
Szyndlera nie została dotychczas poddana analizie. W niniejszym tekście skupię
się na wątku orientalnym w jego dorobku artystycznym^.
6 E. Swieykowski, Pamiętnik Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, 1834-1904,
Kraków 1905, s. 3, 9,12, 46, 51, 61,107,118,127,139, 237.
7 „Tygodnik Illustrowany", 54,1913, nr 22, s. 431.
8 Ibidem, 6,1892, nr 139, s. 129.
9 „Kłosy", 38,1884, nr 976, s. 169.
10 „Świat" 8,1913, nr 46, s. 3.
11 „Tygodnik Iłlustrowany", 54,1913, nr 52, s. 1029.
12 Ibidem, 5,1892, nr 121, s. 257.
13 G.-G. Lemaire, The Orient in Western Art, Cologne 2009, s. 270-278.
14 D. Konstantynów, Kariera Franciszka Żznarki, w: Sława i zapomnienie. Stadia z historii sztaki
XVK7-XX wieka, red. idem, Warszawa 2008, s. 65-88.
15 Zob.: A. Wójcik, Odaliski, Persjanki, Saperky... Wizja kobiety orientalnej w twórczości Pantaieona
Szyndlera, w: Pin de siecle odnaleziony. Mozaika końca wieka; artyści, zjawiska, stowarzyszenia,
działania (w druku); A. Wójcik, j. Daranowska-Łukaszewska, Pantaleon Szyndler, w: Polski
Słownik Bioyra/iczny, t. 50/2, Warszawa-Kraków 2015, s. 317-319.
236
ARTYKUŁY
Agata Wójcik