DOI Artikel:
Hankus, Michał: Trwałość przesądu - problem ikonografii Szymona z Trydentu i jej wpływ na inne kulty "świętych niewiniątek"
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.31348#0121
Trwałość przesądu - problem
ikonografii Szymona z Trydentu
i jej wpływ na inne kulty
„świętych niewiniątek"
modus
prace z historii sztuki
xv, 2015
Ikonografia osób świętych, ilustrująca ich życie i cuda przez nich dokonywane, MICHAŁ HANKUS
miała pouczać wiernych oraz kształtować ich moralność. Niekiedy wywoływała
kontrowersje i prowokowała działania, których reperkusje kładą się cieniem na
historii Kościoła czy władz świeckich z nim współdziałających. Ogromne poru-
szenie wzbudziła przesiąknięta brutalnością i makabrą ikonografia bł. Szymona
z Trydentu, dziecka żyjącego w drugiej połowie XV wieku, które miało paść ofiarą
rytualnego mordu dokonanego przez Żydów. Pełna brutalnych wątków historia
i równie szokująca ikonografia męczennika znacznie wpłynęły na negatywne po-
strzeganie ludności żydowskiej w całej epoce nowożytnej. Wiara w prawdziwość
mordów rytualnych trwała w społeczeństwie XIX i XX wieku, a niekiedy pada na
podatny grunt także w XXI stuleciu h Niewyjaśniona w obiektywny sposób śmierć
1 O wierze w prawdziwość mordów rytualnych na dzieciach, a także osobach dorosłych, oraz
o wykorzystywaniu owych oskarżeń do rozmaitych celów, w tym ideowych i politycznych,
świadczą liczne wydarzenia z XIX i XX w., m.in.: „afera damasceńska" z r. 1840, kiedy to po
zaginięciu kapucyńskiego mnicha zaczęły się szerzyć pogłoski o mordzie rytualnym i doszło do
szantażowania zastraszanych Żydów; rzekomy mord rytualny w miejscowości Polna w Czechach
(1899-1900), o dokonanie którego posądzony został Leopold Hilsner, skazany w procesie na
śmierć bez żadnych dowodów winy; historia Mendla Beilisa, który w r. 1911 został oskarżony
o mord rytualny na dziecku, którego zwłoki znaleziono w pobliżu fabryki, gdzie pracował
Beilis (zob. M.F. Rouart, Pozory argumentacji, arcketypiczna realność. Oskarżenie o zkrodnię
rytualny na Zachodzie, w: Mord rytualny. Legenda w kistorii europejskiej, tłum. R. Brandstatter
et al. drugie 'a z umlautem red. S. Buttaroni, S. Musiał, Kraków-Norymberga-Frankfurt 2003,
s. 22, 30-33). Oskarżenie o mord rytualny stało się przyczyną pogromu w Krakowie w r. 1945
(zob. A. Cichopek, Pogrom Żydów w Krakowie 11 sierpnia 1943, Kraków 2000). Wydarzenia
kieleckie z r. 1946 były także powiązane z rzekomym uprowadzeniem dziecka, które miało być
zabite w celach rytualnych. Chłopiec, któremu ponoć udało się uciec, miał wskazać winnych
Żydów (zob.: M.F. Rouart, Pozory argumentacji, arcketypiczna realność, s. 22; J.T. Gross, Stracił.
Antysemityzm w Polsce tużpo wojnie. Historia moralnej zapaści, Kraków 2008, s. 138). W r. 2007
liczne kontrowersje i gwałtowne protesty środowisk żydowskich wywołała publikacja Ariela
Toaffa, historyka judaizmu z Tel Awiwu, który w monografii Pasane di sangue. Ekrei d'Puropa
e omicidi rituali [Krwawa Pascha. Europejscy Żydzi i rytualne mordy] (Bologna 2007; wyd. 2,
2008) prezentuje tezę, że antysemicki mit dotyczący porywania i zabijania chrześcijańskich
ARTYKUŁY
119
ikonografii Szymona z Trydentu
i jej wpływ na inne kulty
„świętych niewiniątek"
modus
prace z historii sztuki
xv, 2015
Ikonografia osób świętych, ilustrująca ich życie i cuda przez nich dokonywane, MICHAŁ HANKUS
miała pouczać wiernych oraz kształtować ich moralność. Niekiedy wywoływała
kontrowersje i prowokowała działania, których reperkusje kładą się cieniem na
historii Kościoła czy władz świeckich z nim współdziałających. Ogromne poru-
szenie wzbudziła przesiąknięta brutalnością i makabrą ikonografia bł. Szymona
z Trydentu, dziecka żyjącego w drugiej połowie XV wieku, które miało paść ofiarą
rytualnego mordu dokonanego przez Żydów. Pełna brutalnych wątków historia
i równie szokująca ikonografia męczennika znacznie wpłynęły na negatywne po-
strzeganie ludności żydowskiej w całej epoce nowożytnej. Wiara w prawdziwość
mordów rytualnych trwała w społeczeństwie XIX i XX wieku, a niekiedy pada na
podatny grunt także w XXI stuleciu h Niewyjaśniona w obiektywny sposób śmierć
1 O wierze w prawdziwość mordów rytualnych na dzieciach, a także osobach dorosłych, oraz
o wykorzystywaniu owych oskarżeń do rozmaitych celów, w tym ideowych i politycznych,
świadczą liczne wydarzenia z XIX i XX w., m.in.: „afera damasceńska" z r. 1840, kiedy to po
zaginięciu kapucyńskiego mnicha zaczęły się szerzyć pogłoski o mordzie rytualnym i doszło do
szantażowania zastraszanych Żydów; rzekomy mord rytualny w miejscowości Polna w Czechach
(1899-1900), o dokonanie którego posądzony został Leopold Hilsner, skazany w procesie na
śmierć bez żadnych dowodów winy; historia Mendla Beilisa, który w r. 1911 został oskarżony
o mord rytualny na dziecku, którego zwłoki znaleziono w pobliżu fabryki, gdzie pracował
Beilis (zob. M.F. Rouart, Pozory argumentacji, arcketypiczna realność. Oskarżenie o zkrodnię
rytualny na Zachodzie, w: Mord rytualny. Legenda w kistorii europejskiej, tłum. R. Brandstatter
et al. drugie 'a z umlautem red. S. Buttaroni, S. Musiał, Kraków-Norymberga-Frankfurt 2003,
s. 22, 30-33). Oskarżenie o mord rytualny stało się przyczyną pogromu w Krakowie w r. 1945
(zob. A. Cichopek, Pogrom Żydów w Krakowie 11 sierpnia 1943, Kraków 2000). Wydarzenia
kieleckie z r. 1946 były także powiązane z rzekomym uprowadzeniem dziecka, które miało być
zabite w celach rytualnych. Chłopiec, któremu ponoć udało się uciec, miał wskazać winnych
Żydów (zob.: M.F. Rouart, Pozory argumentacji, arcketypiczna realność, s. 22; J.T. Gross, Stracił.
Antysemityzm w Polsce tużpo wojnie. Historia moralnej zapaści, Kraków 2008, s. 138). W r. 2007
liczne kontrowersje i gwałtowne protesty środowisk żydowskich wywołała publikacja Ariela
Toaffa, historyka judaizmu z Tel Awiwu, który w monografii Pasane di sangue. Ekrei d'Puropa
e omicidi rituali [Krwawa Pascha. Europejscy Żydzi i rytualne mordy] (Bologna 2007; wyd. 2,
2008) prezentuje tezę, że antysemicki mit dotyczący porywania i zabijania chrześcijańskich
ARTYKUŁY
119