Modus: Prace z historii sztuki (15.2015)

kształcie oraz porównywalnych rozmiarach, usytuowaniu i funkcji, nie daje się
wskazać w dostępnym materiale porównawczym.
W swojej argumentacji Janiak akcentuje zbieżność dwóch hipotetycznych hi-
storii przemian architektonicznych, którym miały podlegać dwa kościoły na planie
centralnym (w Gnieźnie oraz w Pradze) paralelnych do pokrewnych losów budowli,
obejmujących złożenie w nich ciała świętego patrona monarchii oraz nadanie rangi
katedry. Zgodnie z tą teorią, pierwotnie jednoapsydowa praska rotunda św. Wita była
rozbudowywana o apsydy południową i północną w związku ze złożeniem szcząt-
ków św. Wacława w roku 938, a następnie relikwii św. Wojciecha, sprowadzonych
do Pragi wiek później w drodze „świętej kradzieży". W ten sposób przykład praski
i gnieźnieński łączyłaby doraźność rozwiązań służących powiększaniu przestrzeni
kościoła w miarę pojawiania się nowych funkcji martyrialnych. Dyskusyjne są
jednak właściwie wszystkie składowe tej narracjf. Ponadto domniemana analogia
6 Pierwsza faza przyszłej katedry praskiej jest datowana na łata dwudzieste łub trzydzieste X w.
i wiązana z fundacją księcia Wacława, który, jak głosi Kosmas (Cosmae Prugeusls Chronica
Boemorum, wyd. B. Bretholz, Berlin 1923 (= Monumenta Germaniae Historica. Scriptores rerum
Germanicarum, N.S., 2) [dalej: Chronica Boemorum], lib. II, cap. 17, s. 108), miał wznieść w Pradze
budowlę „ad simiłitudinem Romanę ecclesie rotundami Znikome relikty fundamentów odkryte
pod gotycką kaplicą św. Wacława w południowo-wschodniej partii katedry nie pozwalają jednak
na żadną przekonującą rekonstrukcję (zob.: Z. Pianowski, t/wagi o początkach architektury
na ziemiach czeskich, w: Polska na przełomie 7 i 77 tysiąclecia. Materiały sesji Stowarzyszenia
Historyków Sztuki, Poznań, listopad 2000, red. Sz. Skibiński, Poznań 2001, s. 359-362; idem,
„Tćtóry Bolesław?" - problem początku architektury monumentalnej w Małopolsce, w: Początki
architektury, s. 273; Z. Świechowski, Najdawniejsza architektura murowana w Polsce - jak dawna?,
w: Polonia minor medii aevi. Studia ojrarowaue Panu Projesorowi Andrzejowi Żakiemu w osiem-
dziesiątą rocznicy urodzin, red. Z. Woźniak, J. Gancarski, Rzeszów 2003, s. 141-142; T. Rodzińska-
-Chorąży, Zespoły, s. 169-170; D.A. Sikorski, Kościół w Polsce za czasów Mieszka 7 i Bolesława
Chrobrego. Rozważania nad granicami poznania historycznego, Poznań 2011 (Uniwersytet
im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Seria Historia, 216), s. 287-288 [w tych publikacjach dalsze
wskazówki bibliograficzne]). Koncepcja rotundy jednoapsydowej stanowi najskromniejszy

2. Gniezno, katedra
Wniebowzięcia Najświętszej
Marii Panny, rzut poziomy
retiktów architektonicznych
w nawie głównej i częściowo
w nawie północnej wg To-
masza Janiaka:A - aneks
północny rotundy; B - partia
obwodowa aneksu
południowo-zachodniego
rotundy; C - ściana szczyto-
wa aneksu południowo-
zachodniego; D - obiekt
interpretowany jako rełikt
tzw. konfesji Ni; E - obiekt
interpretowany jako rełikt
tzw. konfesji !V. Rys. Łu-
cja Drzewiecka-Ranoszek,
wg T. Janiak, Z badań
nad przestrzenią liturgicz-
ną romańskiej katedry
w Gn/eźn/e, w: Arcń/tektara
romańska w Polsce. Mowę
odkryc/a / Interpretacje.
Materiały z sesji naukowej
w Muzeum Początków
Państwa Polskiego, Gn/ezno,
9-?7 kwietnia 2008 roku, red.
idem, Gniezno 2009, s. 133

Przeciągający się początek czy artystyczny „wietki wybuch"?...

27