Modus: Prace z historii sztuki (15.2015)

należał do jego najpopularniej-
szych świętych. Piotr został zamor-
dowany przez heretyków podczas
pełnienia obowiązków inkwizy-
tora, toteż jego męczeństwo było
jednym z ważniejszych symboli
misji Zakonu Kaznodziejskiego
jako instytucji stojącej na straży
doktryny katolickiej i już za życia
św. Dominika zajmującej się wal-
ką z heretykami^. Umierającego
św. Piotra ukazywano przeważnie
w chwili, gdy pisze na ziemi włas-
ną krwią wyraz Credo, co miało
być dowodem, że jego śmierć była
męczeństwem za wiarę, a nie za-
bójstwem o charakterze politycz-
nym. Częstym uzupełnieniem
ikonografii tego wydarzenia była
postać drugiego dominikanina -
świadka męczeństwa, któremu
udało się zbiec - umieszczonego
tutaj w centrum kompozycji. Nie-
typowa jest natomiast scena w tle
po lewej stronie obrazu. Przypomina ona tzw. cud z FanjeauxV Miał się on dokonać
za wstawiennictwem św. Dominika podczas próby ognia, jakiej poddano pisma
katarskie i katolickie, aby w ten sposób rozstrzygnąć ich prawowierność. Podczas
gdy księgi heretyckie spłonęły, katolickie uniosły się ponad płomienie i pozostały
nietknięte. Niestety nie udało się ustalić, czy na obrazie przedstawiono analogiczny
epizod z żywota św. Piotra, czy też zestawiono jego męczeństwo z wcześniejszym
epizodem z żywota św. Dominika, aby zaakcentować związek pomiędzy obydwoma
świętymi i ich poświęcenie w zwalczaniu herezji.
W przeciwieństwie do poprzednich, kolejny obraz ukazuje świętych tak mało
znanych, iż nie udało się odnaleźć żadnego innego przedstawienia sceny ich mę-
czeństwa^. Są to bracia Mikołaj, Piotr, Jan, Robert, Edmund i drugi Jan, którzy
zostali ścięci w Tuluzie na rozkaz tamtejszego hrabiego Rajmunda VII w roku
1242 (il. 4,5). Główna scena obrazu przedstawia trzech zakonników trzymających
w rękach odcięte głowy, którzy powracają do klasztoru z miejsca kaźni (podobnie
jak według legendy uczynili św. Prokul, św. Seweryn i św. Dionizy Areopagita^,

3. Męczeństwo św. Pzotra
z M/erony, obraz w kapticy
Zbawicieta przy kościete Do-
minikanów (465 x 268 cm),
warstwa matarska Kazimie-
rza Cisowskiego. Fot. Michał
Kurzej
4. Męczeństwo domznz-
konów w Ftńuz/e, obraz
w krużganku kłasztoru
Dominikanów w Krakowie
(402 x 268 cm), warstwa
matarska Kazimierza Cisow-
skiego, stan po konserwacji
w t. 2012-2013. Fot. Marcin
Ciba

31 D. Prudlo, The Martyred inpazsżtor. The Tz/e and Ctdt qf^ter of Verona (10252), Farnham 2008,
s. 62-65.
32 Cud ten znany jest chociażby z obrazu Pedra Berruguete w Muzeum Prado w Madrycie.
33 Sześciu dominikanów trzymających głowy (bez podania ich imion, ale ze wzmianką o po-
dobieństwie do św. Dionizego) ukazano wśród innych męczenników tego zakonu na rycinie
Adriana Colłaerta Trznmpdns martyruzn ordznzs praedzcatortzzn z r. 1610.
34 Ich męczeństwo opisał T. Malvenda, Annatznzrz sacrz ordznzs praedżcatoram centarza prżzna,
Neapoli 1627, s. 645. Egzemplarz tej księgi zachował się w bibliotece krakowskiego kłasztoru
Dominikanów.

Obrazy w krużganku kiasztoru Dominikanów w Krakowie

95