Modus: Prace z historii sztuki (15.2015)

4. Artemisia Gentiteschi,
Zuzanna / starcy, 1622, The
Burghtey House CoHection,
Stamford (Lirtcoirtshire),
Angiia, przedstawienie
wpisane w strukturę pota
obrazowego. Reprodukcja
obrazu wg M.D. Garrard,
Arfem/s/a Genf/7esch/ around
7622. The Shap/ng and Res-
hap/ng of an Arf/sf/c /denf/fy,
Catifornia 2001, tabł. 6

Drugi starzec, o nieco karykaturalnym
typie fizjonomicznym, ubrany w czerwony
płaszcz, napiera na swego towarzysza, naru-
sza jego przestrzeń, popycha go do działania,
wychylając się jednocześnie zza jego pleców
w kierunku dziewczyny, jego dłonie ułożo-
ne są w patriarchalnym geście na plecach
pierwszego sędziego, którego przyciskają do
kamiennej ławy. Dodatkowo kolor noszonej
przez niego szaty wyraźnie wzmaga agresyw-
ny charakter jego działania - kolor czerwony
jest wiązany przede wszystkim z pojęciem
grzechu zmysłowości i namiętności, a także
pożądania^". Mężczyzna ukrywa się za swym
towarzyszem, w którego ubiorze dominuje
barwa niebieska nawiązująca do koloru nie-
ba. Starzec w niebieskim płaszczu staje się
zatem uzurpatorem, który jakby przeciągając
na swoją stronę kolor nieba, przywdziewa
maskę osoby reprezentującej boskie prawa,
jedyną konieczność i prawdę, w celu podpo-
rządkowania sobie dziewczyny. Do uzurpa-
cyjnego charakteru działania sędziego nawiązuje również jego lewa ręka, która
stanowi przedłużenie linii tworzącej niejako bok trójkąta niebieskiej strefy, co
podkreśla efekt „przeciągnięcia" przez starca nieba na jego stronę (il. ą). Frag-
ment ukazanych niebios ramują z lewej i prawej strony pochylone ku sobie
skośne linie górnej partii fontanny oraz gałęzi drzewa, tworząc w ten sposób
trójkąt wieńczący oparcie kamiennej ławy, na tle której została przedstawiona
Zuzanna. Trójkąt wieńczył także zapiecek ławy z wcześniejszego obrazu Artemi-
sii - wyznaczały go figury starców. W porównaniu jednak do dzieła z roku 1610,
na którym trójbok ten uniemożliwiał Zuzannie ucieczkę, ograniczał dziewczynę
i napierał na nią, trójkąt z późniejszego obrazu nabiera przeciwstawnego zna-
czenia, gdyż związany jest możliwością zmiany trudnego położenia Zuzanny,
umożliwia jej przekroczenie górnej granicy ławy. Zgięta w łokciu prawa ręka
sędziego przerywa prawidłowy bieg jednej ze skośnych linii trójkąta, naruszając
oraz zawłaszczając przestrzeń niebiańską. Sugestia trójkątnego układu zgiętej
ręki sędziego nawiązuje do trójbocznego kształtu nieba, aczkolwiek trójkąt ręki
starca pozostaje odwrócony względem trójkąta nieba, co dodatkowo wskazuje na
jedynie pozorne przywłaszczenie przez sędziego tego, co niebu właściwie. Drugi
mężczyzna kryje się za tym, który przywdział strój sędziego-autorytetu. Podobna
relacja między starcami jest widoczna na obrazie Artemisii z roku 1610, gdzie
mężczyzna znajdujący się po lewej stronie inicjuje nagabywanie dziewczyny przez
wydawanie poleceń towarzyszowi i chowa jednocześnie swą twarz za tym, który
nie zdjął maski sędziego-autorytetu, tworząc w ten sposób pozór prawości przed
Zuzanną. Tekst źródłowy podaje, iż starcy, opanowani pożądaniem, zapomnieli
o sprawiedliwych sądach i o sprawowanym przez nich urzędzie. Zatem maska

20 M. Rzepińska, SfaJ/a z feonz 7 ńzsfon/ koJora, Kraków 1966, s. 165.

194

ARTYKUŁY

Natatia Kończą!