Modus: Prace z historii sztuki (15.2015)

w kaplicy nie tylko nikt nie pisał, ale nawet nie podejrzewał ich istnienia. Zostały
odkryte dopiero podczas ostatnich prac konserwatorskich, przeprowadzanych
w latach 2009-2010 przez Jerzego Kowalskiego wraz z zespołem na zlecenie
nowych właścicieli dworu i kaplicy, państwa Hajdarowieżowi
Jako typowa miejscowość letniskowa Karniowice bywały własnością miesz-
czan krakowskich lub okolicznych możno władców. Wzmiankowane po raz pierw-
szy w roku 1286, często przechodziły z rąk do rąkL Z początkiem XVII wieku
w części wsi mieszkał Aleksander Pipan, który przekazał później swoją własność
bratankowi, Jerzemu Pipanowi (1568-1648), synowi Jana". Ten krakowski lekarz
i rajca, właściciel apteki „Pod złotą głową" na Rynku, z poparcia Mikołaja Zebrzy-
dowskiego został w roku 1608 wójtem na Wawelu. Był także zaufanym Stanisława
Lubomirskiego, za pośrednictwem którego w roku 1615 odkupił od poprzednich
właścicieli - Cerazynów - drugą część wsi Karniowice, stając się właścicielem
całości. Jak wynika z tablicy pamiątkowej zachowanej in situ, a powstałej 40 lat
później, to właśnie on w roku 1624 ufundował kaplicę". Warto więc tej postaci
poświęcić więcej uwagi.
Na epitafium jego dziadka i imiennika, znajdującym się w kościele św. Barbary,
jako miejsce pochodzenia wskazana jest miejscowość o łacińskiej nazwie
albo LaM&actim". Może to oznaczać Lubań na Łużycach (Ltttt&a LM-saforttm), Lau-
bach w Hesji albo Lobbes w hrabstwie Hainaut (obecnie Belgia). Na niemieckie
pochodzenie wskazuje fakt, że rodzina tradycyjnie była związana z kościołem
św. Barbary, gdzie od roku 1536 odprawiano msze święte po niemiecku". Przy
kościele tym pochowani byli dziadkowie oraz rodzice Jerzego Pipana. Tym ostat-
nim w roku 1604 ufundował nieistniejące dziś epitafium". Był on człowiekiem
starannie wykształconym na uniwersytetach: krakowskim, padewskim oraz w In-
golstadt. W Krakowie należał do Bractwa Różańcowego związanego z dominika-
nami oraz Arcybractwa Miłosierdzia jezuitów, których zresztą gorąco popierał
i udzielał im w Karniowicach schronienia podczas wybuchających wielokrotnie
plag. Opiekował się także świeżo sprowadzonymi do Polski karmelitami" oraz
8 Działania właścicieli zostały uhonorowane w r. 2011 nagrodą w konkursie Generalnego
Konserwatora Zabytków „Zabytek Zadbany" w kategorii „A - ochrona wartości pojedyn-
czego obiektu". Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Krakowie (dalej:
AWUOZKr), sygn. 51.129. T.i., Jerzy Kowalski, „Karniowice. Dokumentacja powykonawcza.
Kaplica p.w. św. Marii Magdaleny w Karniowicach, woj. Małopolskie", Kraków 2010.
9 Wieś była kolejno własnością Dobiesława Kmity z Wiśnicza, braci Salomonów z Krakowa, Jana
z Tenczyna i rodziny Szarotów. Historia posiadłości została ustalona na podstawie kwerendy
w Archiwum Narodowym w Krakowie (dawniej Archiwum Państwowym; dalej: ANK), Księgi
ziemskie krakowskie oraz w Bibliotece Jagiellońskiej (dalej: BJ), rkps BJ 5357, Materiały do Hi-
storii Krakowa zebrane przez Żegotę Paulego, 1.16 (por. E. Pytlarz, „Zespół dworski" s. 9-10).
10 BJ, rkps 5349 I, Libri relationum seu oblatarum Castri Crac., s. 9,104.
11 Jest to tablica pamiątkowa poświęcona biskupowi Marcinowi Szyszkowskiemu, który przez
swego przedstawiciela, ks. Mikołaja Mościckiego, 22 maja 1624 r. poświęcił kaplicę wybudowaną
przez Jerzego Pipana. Tablicę ufundował ks. Stanisław Wojeński w r. 1665.
12 W epitafium został on określony jako „Georgius Pipan Laubacensis".
13 J. Bieniarzówna, J.M. Małecki, Dzieje Krokowa, t. 2: Kroków w wiekach XW-XV/K, Kraków 1994,
s. 83.
14 J. Bieniarzówna, Pipan /erzy, w: Poiski Słownik Biogra/iczny, t. 26, Kraków-Wrocław 1981, s. 526;
M. Rożek, Mecenat artystyczny mieszczaństwa krakowskiego wXWf wieka, Kraków 1977, s. 286.
Zachowały się jedynie wtórnie umieszczone na fasadzie kościoła św. Barbary epitafia jego
dziadka Jerzego i babki Anny z Guldesternów.
15 J. Bieniarzówna, Pipan /erzy, s. 526.

202

ARTYKUŁY

Elżbieta Pytlarz