Modus: Prace z historii sztuki (15.2015)

8. Karniowice, pian kapti-
cy;A,B,C,D-oznaczenia
ścian.Rys.autorka
9. Karniowice, kaptica,
dekoracja wokółdrzwi,
stan po konserwacji.
Fot. Jerzy Ruciński

dzwonowatą sześcioboczną kopułą. Od tyłu podparto ją
dodatkowo skarpą. Jej proporcje i rozmiary oparte są na
modułe 3 cm, czyli 1 cała (np. ściany mają szerokości 3 m,
średnica okien wynosi 120 cm, a wysokość poszczegól-
nych elementów gzymsu belkowania - 9 cm). Wewnątrz
wszystkie ściany są pozbawione dekoracji rzeźbiarskiej
i ożywione jedynie wnękami o głębokości 30 cm. Okna
są usytuowane w ścianie wejściowej (ił. 8, D) oraz ścia-
nach przylegających do ściany ołtarzowej (il. 8, B). Ołtarz
umieszczono na wprost wejścia. W ścianach przyołta-
rzowych wnęki są wyższe (5,15 m) i obejmują również
okna, w pozostałych dwu ścianach (il. 8, C) są one niższe
i sięgają wysokości 3,70 m. Podobna wnęka pierwotnie
wypełniała również ścianę ołtarzową (ił. 8, A). Najniższa
jest rozglifiona wnęka w ścianie wejściowej. Taka arty-
kulacja ścian tworzy schemat, który będzie powtórzony
w dekoracji sklepienia.
Ściany są zwieńczone pełnym belkowaniem, z ar-
chitrawem w postaci wypukłego wałka, płaskim fryzem
i profilowanym gzymsem. Latarnia, także sześcioboczną,
przeszklona, zamknięta była od góry płaskim drewnianym
stropem. Odkryta polichromia skupiała się na sklepieniu
kaplicy, belkowaniu, na ścianach bocznych i podłuczach
wnęk arkadowych, w rozglifieniach okien, wokół ołtarza
i wejścia do kaplicy. Płaszczyzny pozostałych czterech
ścian pozostawiono puste, za wyjątkiem namalowanych
na równej wysokości, poniżej okien, czterech obramień
kartuszowych, utrzymanych w różowo-pomarańczowym
odcieniu i podmalowanych czerwienią. Kartusze ma-
lowane były niezwykle płasko, bez cieniowania, za to
z wyraźnie wyodrębnionymi krawędziami. Dwa pierwsze
zachowane są lepiej, dwa kolejne albo były dodane póź-
niej, albo zostały kiedyś przemalowane.
Mocno zaakcentowano ścianę ołtarzową, gdzie w podobnym do kartuszy ko-
lorze namalowano kotarę spływającą spod baldachimu o dzwonowatym kształcie,
umieszczonego na wysokości fryzu. Fałdy kotary wypełniały prawie całą wnękę
ołtarzową, zachodząc także na brzegi ścian sąsiednich. Ze szczegółami oddano
wzorzysty, dwustronny materiał kotary. Była ona zdobiona frędzlą i fantazyjnie
zawiązanymi, podtrzymującymi ją sznureczkami z pomponem na końcach. Reszta
malowideł, bardzo ujednolicona w stylu i kolorycie, tworzy przemyślany, jednolity
zespół, mający przedstawić iluzjonistycznie dekorację sztukatorską, wzbogaconą
marmurowymi płycinami. Szarozielone, cieniowane, potrójne linie, naśladujące
wałki sztukaterii, podkreślają wszystkie nisze, załamując się na pewnej wysoko-
ści nad ziemią. Cztery równoległe linie wokół wejścia do kaplicy tworzą portal
zwieńczony trójkątnym tympanonem (il. 9). Na ścianach wokół okulusów tym
samym kolorem przedstawiono wieńce laurowe.
Boki i podłucza nisz wypełniają fazowane płyciny marmoryzacji w kolorach
na przemian zielonym, szarym i różowym. Wokół wejścia wszystkie płyciny

208

ARTYKUŁY

EtżbietaPyńarz