DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.41972#0088
84
Pałac Biskupi w Krakowie
między kolumnami i ujmujące arkadę oraz motyw rozpiętych draperii, a także wydłu-
żenie środkowych „kropli" pod fryzem, mimo przynależności do repertuaru form często
stosowanych przez Gisleniego, odnaleźć można także w dziełach artystów już wcze-
śniej zatrudnionych w Małopolsce45. Nawet najokazalszy z zachowanych portali wnę-
trza (obecnie prowadzący do biskupiej kaplicy), bardzo bliski widniejącemu na jed-
nej z kart szkicownika drezdeńskiego, ma swój odpowiednik w dziele Spezzy na kra-
kowskich Bielanach46. Może tylko zawijany kartusz z herbem Nałęcz, wmurowany
obecnie w ścianę jednego ze skrzydeł dziedzińca (il. IV—9), o draperiach z pomponami
zawieszonych na wolutach, przechodzący dołem w maszkaron, stanowi realizację projek-
tu Gisleniego, skoro tego rodzaju antropomorficzne kartusze nagminnie występują
w jego rysunkach (il. IV—10)47. Należy tu również dodać, że zarówno wydłużenie środ-
kowych „kropli” pod tryglifami, jak i antropomorficzne formy kartuszy rozpowszech-
niał wówczas wzornik Bernardina Radi (1581-1643), architekta działającego we Flo-
rencji i Rzymie48.
Wzniesiona w latach 1645-1647 na zlecenie Piotra Gembickiego rezydencja przy ulicy
Franciszkańskiej, mimo różnych kolei losu, a zwłaszcza katastrofalnego pożaru w lip-
cu 1850 roku, przetrwała zasadniczo nie zmieniona do dnia dzisiejszego, służąc
kolejnym biskupom i arcybiskupom krakowskim, a wśród nich także, w latach 1711—
1719 Kazimierzowi Łubieńskiemu, jednemu z pięciu biskupów (w tym dwóch pryma-
sów), jakich wydała rodzina Pani dr Marii z Łubieńskich Starzewskiej, której poświę-
cona była pierwsza wersja niniejszej rozprawki.
Modernizując krakowski Pałac Biskupi Piotr Gembicki nie zdecydował się na pro-
jektowane przez Gisleniego wprowadzenie rzymskiego balkonu nad portalem fasady,
gdyż nie mógł przypuszczać, że przeszło trzy wieki później, w czerwcu 1979 roku,
z tego właśnie miejsca, stojąc w oknie będzie błogosławił tłumy wiernych jego następca
na stolicy św. Stanisława, a zarazem pierwszy polski papież Jan Paweł II.
45 Por. dzieła G. Trevana i G. Reitina — Karpowicz, Artisti ticinesi, il. 21 (Trevano — uszakowate ramy,
draperie), 15, 18-19 (Reitino — „krople”).
46 Por. D-54 v. (projekt Gisleniego); Karpowicz, Artisti ticinesi, il. 29 (portal boczny fasady kościoła kamedu-
łów na krakowskich Bielanach).
47 Por. zawijane kartusze przechodzące u dołu w antropomorficzne maszkarony m.in. na rysunkach: M-56
(projekt dekoracji funeralnej zakrywającej retabulum ołtarzowe), M-61 (projekt epitafium bpa Jerzego Ty-
szkiewicza, 1652-1653, il. IV—10), M-66 (dekoracja wnętrza kościoła Św. Michała w Wilnie podczas pogrze-
bu Krystyny z Tarnowskich Sapieżyny, 17 grudnia 1652), L-101 (projekt niezidentyfikowanego pałacu),
L-106 (castrum doloris Władysława 1V( styczeń 1649, il. V-12). Z pokojem-pracownią w krakowskim pałacu
Gembickiego można jeszcze łączyć projekt boazerii lub szaf, z herbem Nałęcz: D-ll (szerokość 4,5 łokcia,
czyli ok. 2,70 m).
48 Disegni varii di depositi o’ sepulcri imentati da Bernardino Radi da Cortona, Roma 1619, tabl. 5, 6, 16,
45, 48 („krople”) oraz Scudiero di varii disegni d’arme e targhefatto a benęfitio pub/ico per U scultori, pittori
e intag/iatori imentate dal cavaliere Bernardino Radi in Fiorenza l’anno 1636, k. 2, 24, 27, 33 (kartusze
antropomorficzne), 6, 27, 33, 35 („krople”).
Pałac Biskupi w Krakowie
między kolumnami i ujmujące arkadę oraz motyw rozpiętych draperii, a także wydłu-
żenie środkowych „kropli" pod fryzem, mimo przynależności do repertuaru form często
stosowanych przez Gisleniego, odnaleźć można także w dziełach artystów już wcze-
śniej zatrudnionych w Małopolsce45. Nawet najokazalszy z zachowanych portali wnę-
trza (obecnie prowadzący do biskupiej kaplicy), bardzo bliski widniejącemu na jed-
nej z kart szkicownika drezdeńskiego, ma swój odpowiednik w dziele Spezzy na kra-
kowskich Bielanach46. Może tylko zawijany kartusz z herbem Nałęcz, wmurowany
obecnie w ścianę jednego ze skrzydeł dziedzińca (il. IV—9), o draperiach z pomponami
zawieszonych na wolutach, przechodzący dołem w maszkaron, stanowi realizację projek-
tu Gisleniego, skoro tego rodzaju antropomorficzne kartusze nagminnie występują
w jego rysunkach (il. IV—10)47. Należy tu również dodać, że zarówno wydłużenie środ-
kowych „kropli” pod tryglifami, jak i antropomorficzne formy kartuszy rozpowszech-
niał wówczas wzornik Bernardina Radi (1581-1643), architekta działającego we Flo-
rencji i Rzymie48.
Wzniesiona w latach 1645-1647 na zlecenie Piotra Gembickiego rezydencja przy ulicy
Franciszkańskiej, mimo różnych kolei losu, a zwłaszcza katastrofalnego pożaru w lip-
cu 1850 roku, przetrwała zasadniczo nie zmieniona do dnia dzisiejszego, służąc
kolejnym biskupom i arcybiskupom krakowskim, a wśród nich także, w latach 1711—
1719 Kazimierzowi Łubieńskiemu, jednemu z pięciu biskupów (w tym dwóch pryma-
sów), jakich wydała rodzina Pani dr Marii z Łubieńskich Starzewskiej, której poświę-
cona była pierwsza wersja niniejszej rozprawki.
Modernizując krakowski Pałac Biskupi Piotr Gembicki nie zdecydował się na pro-
jektowane przez Gisleniego wprowadzenie rzymskiego balkonu nad portalem fasady,
gdyż nie mógł przypuszczać, że przeszło trzy wieki później, w czerwcu 1979 roku,
z tego właśnie miejsca, stojąc w oknie będzie błogosławił tłumy wiernych jego następca
na stolicy św. Stanisława, a zarazem pierwszy polski papież Jan Paweł II.
45 Por. dzieła G. Trevana i G. Reitina — Karpowicz, Artisti ticinesi, il. 21 (Trevano — uszakowate ramy,
draperie), 15, 18-19 (Reitino — „krople”).
46 Por. D-54 v. (projekt Gisleniego); Karpowicz, Artisti ticinesi, il. 29 (portal boczny fasady kościoła kamedu-
łów na krakowskich Bielanach).
47 Por. zawijane kartusze przechodzące u dołu w antropomorficzne maszkarony m.in. na rysunkach: M-56
(projekt dekoracji funeralnej zakrywającej retabulum ołtarzowe), M-61 (projekt epitafium bpa Jerzego Ty-
szkiewicza, 1652-1653, il. IV—10), M-66 (dekoracja wnętrza kościoła Św. Michała w Wilnie podczas pogrze-
bu Krystyny z Tarnowskich Sapieżyny, 17 grudnia 1652), L-101 (projekt niezidentyfikowanego pałacu),
L-106 (castrum doloris Władysława 1V( styczeń 1649, il. V-12). Z pokojem-pracownią w krakowskim pałacu
Gembickiego można jeszcze łączyć projekt boazerii lub szaf, z herbem Nałęcz: D-ll (szerokość 4,5 łokcia,
czyli ok. 2,70 m).
48 Disegni varii di depositi o’ sepulcri imentati da Bernardino Radi da Cortona, Roma 1619, tabl. 5, 6, 16,
45, 48 („krople”) oraz Scudiero di varii disegni d’arme e targhefatto a benęfitio pub/ico per U scultori, pittori
e intag/iatori imentate dal cavaliere Bernardino Radi in Fiorenza l’anno 1636, k. 2, 24, 27, 33 (kartusze
antropomorficzne), 6, 27, 33, 35 („krople”).