23
Das collegium fabrum in Aquileia.
Bei Pais, Corporis inscr. Lat. suppl. Italica n. 181 hat Th. Mommsen die
folgende für das römische Vereinswesen nicht unwichtige Inschrift aus Aquileia
nach einem Abklatsch Gregoruttis herausgegeben:
D M [ M ' ANTON j VALENS' VET [ FILIVS ]s HORIVNDVS I FAB-VERVTO ] TITVLVM -
POS MIHI'ET' COIVCI ^ MEAE - FLAVIAE b'^CRESCENTINAE ! HOC-TITVLO ' MEO IINSERVI-
DOMVMMEAM - )N ' QVA ' MVLT0S}ANN'HABITAVI - SICVT - TESTA 1^ MENTO MEO SANXI
VT - LIB [ LIBERTABQ - MEIS ' POSTERISQ ' EOR QVEM - RELIQ - VERO NE ' VENEAT - NE F! I
DVCIETVR EX QVA REDITVS - EIVS - VT - DETVR [ DECVRIAE MEAE - XXV MARON COLLEG-
FABR X XX" l'° AD PARENTALIA - X XIIS - SiCVTi MIHI - ET - COIVGI - MEAE ; PONATIS - SIC
TAMEN VI - DECVRIA MEN VT VINVM QVOD ACCIPIM [ DE MARCIANI 'IN VIC - PROVINC '
llll' ID VS - MAI - VT [ AD - SEPVLC MEVM PROFVNDATIS ' Ml ET COIVGI ME ] ET - IPSI EPVLET -
QVOD Sl NON FECER - DVNC - XXV DEC I 's APOLMI - FACIET
Er bemerkt dazu: Emendatis quantum heri potest iis quae infantia scriptoris
male enuntiavit, haec fere is non tarn scripsit quam scribere debuit: D(iis) M(ani-
bus). M. Anton(ius) Valens, vet(erani) hlius, oriundus Fab(ia) Beryto, titulum
pos(ui) mihi et coniugi meae Flaviae Crescentinae. Hoc titulo meo inserui, sicut
testamento meo sanxi: domu(s) me(a) in qua multos ann(os) habitavi, (quam)
lib(ertis) libertab(us)q(ue) meis posterisq(ue) eörum reliquero (immo: reliqui), ne
veneat ne(ve) hducietur, ex qua reditus eius ut detur (immo: et ex reditu eius ut
dentur) decuriae meae X XV, ma[t?]ron(is) collegii fabr(um) X XXV, ad parentalia
X XIIS sic, uti (vos decuriales mei) mihi et coniugi meae (rosam) ponatis; sic tarnen,
ut decuria mea ut (immo: item sic ut vos decuriales mei) vinum, quod accipim(us)
de Marciani (taberna) in vic(o) provinc(iaeP), llll idus Mai. ad sepulc(rum) meum
profundatis mi(hi) *et coniugi me(ae) et ipsi epulet(is) (immo: epulemini); quod si
non fecer(itis), [t]unc ex [X)XV decuria Apol(linaris) mi(hi) faciet. Multa parum
certa esse quivis perspiciet, praesertim quae leguntur v. 19—22.
Hinter dieser Mommsenschen Publication trat die im gahzen viel unvoll-
kommenere gleichzeitige von Gregorutti (Archeografo Triestino X 405 ff.) voll-
ständig' zurück und fand auch bei Waltzing'b keine Beachtung. Indessen bietet sie
doch an einer wichtigen Stelle (Z. 19) eine richtigere Lesung und Erklärung.
Die Prüfung eines guten Abklatsches und des Steines selbst ergab mir
folgende Berichtigungen von Mommsens Text. Zunächst scheint die Angabe:
Das collegium fabrum in Aquileia.
Bei Pais, Corporis inscr. Lat. suppl. Italica n. 181 hat Th. Mommsen die
folgende für das römische Vereinswesen nicht unwichtige Inschrift aus Aquileia
nach einem Abklatsch Gregoruttis herausgegeben:
D M [ M ' ANTON j VALENS' VET [ FILIVS ]s HORIVNDVS I FAB-VERVTO ] TITVLVM -
POS MIHI'ET' COIVCI ^ MEAE - FLAVIAE b'^CRESCENTINAE ! HOC-TITVLO ' MEO IINSERVI-
DOMVMMEAM - )N ' QVA ' MVLT0S}ANN'HABITAVI - SICVT - TESTA 1^ MENTO MEO SANXI
VT - LIB [ LIBERTABQ - MEIS ' POSTERISQ ' EOR QVEM - RELIQ - VERO NE ' VENEAT - NE F! I
DVCIETVR EX QVA REDITVS - EIVS - VT - DETVR [ DECVRIAE MEAE - XXV MARON COLLEG-
FABR X XX" l'° AD PARENTALIA - X XIIS - SiCVTi MIHI - ET - COIVGI - MEAE ; PONATIS - SIC
TAMEN VI - DECVRIA MEN VT VINVM QVOD ACCIPIM [ DE MARCIANI 'IN VIC - PROVINC '
llll' ID VS - MAI - VT [ AD - SEPVLC MEVM PROFVNDATIS ' Ml ET COIVGI ME ] ET - IPSI EPVLET -
QVOD Sl NON FECER - DVNC - XXV DEC I 's APOLMI - FACIET
Er bemerkt dazu: Emendatis quantum heri potest iis quae infantia scriptoris
male enuntiavit, haec fere is non tarn scripsit quam scribere debuit: D(iis) M(ani-
bus). M. Anton(ius) Valens, vet(erani) hlius, oriundus Fab(ia) Beryto, titulum
pos(ui) mihi et coniugi meae Flaviae Crescentinae. Hoc titulo meo inserui, sicut
testamento meo sanxi: domu(s) me(a) in qua multos ann(os) habitavi, (quam)
lib(ertis) libertab(us)q(ue) meis posterisq(ue) eörum reliquero (immo: reliqui), ne
veneat ne(ve) hducietur, ex qua reditus eius ut detur (immo: et ex reditu eius ut
dentur) decuriae meae X XV, ma[t?]ron(is) collegii fabr(um) X XXV, ad parentalia
X XIIS sic, uti (vos decuriales mei) mihi et coniugi meae (rosam) ponatis; sic tarnen,
ut decuria mea ut (immo: item sic ut vos decuriales mei) vinum, quod accipim(us)
de Marciani (taberna) in vic(o) provinc(iaeP), llll idus Mai. ad sepulc(rum) meum
profundatis mi(hi) *et coniugi me(ae) et ipsi epulet(is) (immo: epulemini); quod si
non fecer(itis), [t]unc ex [X)XV decuria Apol(linaris) mi(hi) faciet. Multa parum
certa esse quivis perspiciet, praesertim quae leguntur v. 19—22.
Hinter dieser Mommsenschen Publication trat die im gahzen viel unvoll-
kommenere gleichzeitige von Gregorutti (Archeografo Triestino X 405 ff.) voll-
ständig' zurück und fand auch bei Waltzing'b keine Beachtung. Indessen bietet sie
doch an einer wichtigen Stelle (Z. 19) eine richtigere Lesung und Erklärung.
Die Prüfung eines guten Abklatsches und des Steines selbst ergab mir
folgende Berichtigungen von Mommsens Text. Zunächst scheint die Angabe: