Poprzęcka, Maria: Inne obrazy: oko, widzenie, sztuka ; od Albertiego do Duchampa (Gdańsk, 2008)

200 Inne obrazy

W owym czasie inżynier wydawał się wszak kimś przewyższającym
artystę. Sam Duchamp chciał pracować jak inżynier racjonalnie przy-
gotowujący precyzyjne projekty do swej pracy, a nie jak powodowany
intuicją artysta. Ale Wielka szyba nie działa jak maszyna. Motor nie
rusza, machina defloracyjna nie funkcjonuje i kawalerzy nigdy nie po-
siądą oblubienicy. Duchamp prowadzi nas z powrotem do sztuki. Jego
perfekcyjny projekt jest fikcją. Wszystkie obrazy z natury rzeczy są
fikcją, ale tutaj fikcja przejmuje rzekomą rolę funkcji: sztuki.
Et ant donnes - późne dzieło ukryte za drzwiami - zostało zinterpreto-
wane jako paradoksalna realizacja „niewidzialnego arcydzieła” Balzaca41.
Ale taki - twierdzi Belting - był już temat Szyby. Im mniej można zo-
baczyć w dziele, tym bardziej pojawia się bezcielesna idea sztuki.
Absolut, zgodnie z dosłownym rozumieniem ab solu ere (uwalniać), sam
wyzwala się z ubrań oblubienicy i tym samym z materialnego świata.
Duchamp analizuje fikcję zawartą w zwyczajowym rozumieniu sztuki.
Tylko idea, a nie dzieło, może być absolutem. Ale pociągnijmy tę myśl
dalej. Sztuka jest „strojem oblubienicy”, lecz oblubienica nie może być
rozebrana. Albo jest tylko strój, to znaczy nic, tylko sztuka, albo jest poza
sztuką coś jeszcze, dla czego sama sztuka może być tylko strojem42.