DOI article:
Bielak, Jacek: Przedstawienia Sądu Parysa w nowożytnym bursztynnictwie - konwencjonalny topos czy symbol ukrytej treści
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.28102#0057
II. 1. Bursztynowa rzeźba
z przedstawieniem Sądu
Parysa, koniec XVII w,
zbiory Victoria & Albert
Museum w Londynie
(nr inw. A.61-1925,
wymary: wys. 12,8 cm,
szer. 12 cm) Fot. Jacek Bielak
badania nad symboliką dzieła nie znajdują więc usprawiedliwienia, ponie-
waż rzekoma treść była postrzegana przez większość współczesnych jedynie
jako ornament lub neutralna treściowo konwencja. Czy stanowisko to trafnie
rozwiązuje nasz podstawowy dylemat? Tyle krytyki, teraz przejdę do zasadni-
czych rozważań, jeśli mam dojść do wiążącej konkluzji.
Wśród zachowanych obiektów z bursztynu o charakterze artystycznym ist-
nieje grupa wyrobów, na których znajdują się przedstawienia figuralne nawią-
zujące do tematów antycznych. Niektóre z nich mają charakter jednostkowy
i nie występują na żadnym innym wyrobie. Istnieją jednak i takie, które były
powielane, przez co ma się wrażenie utrwalania formalnej konwencji. Intere-
sującym przykładem wspomnianego wyżej problemu metodologicznego jest
nieomawiany dotąd w kontekście bursztynowego rzemiosła typ ikonograficzny
oparty na narracji mitologicznej o tzw. Sądzie Parysa. Temat nawiązuje do epi-
zodu, który miał miejsce na przyjęciu weselnym Peleusa i Tetydy. W nowo-
żytnej sztuce wydarzenie to było chętnie przedstawiane, co jest dodatkowym
powodem, dla którego warto poświęcić mu uwagę. Jest to motyw najczęś-
ciej powtarzający się w ikonograńi reprezentacyjnych wyrobów z bursztynu.
W zidentyfikowanych źródłach pojawia się aż pięciokrotnie jako grupa pełnofi-
guralnej rzeźby w całości wykonanej z bursztynu. Przy czym trzykrotnie został
ukazany w samodzielnej grupie rzeźbiarskiej, zlokalizowanej na specjalnym
postumencie lub bez jakiejkolwiek oprawy (berliński i dwa londyńskie Sądy
Parysa, il. 1, 2a, 2b, 3a, 3b), a w dwu pozostałych wypadkach występuje jako
kompozycja rzeźbiarska wieńcząca wieko bursztynowej szkatuły9. Pierwotnie
również berlińska rzeźba Sądu Parysa była prawdopodobnie umieszczona
9 Pierwszy wymieniony wyrób znajduje się w Staatliche Museen, Skulpturensammlung und
Museum fur Byzantinische Kunst w Berlinie, a dwa następne w Victoria and Albert Museum
w Londynie. Kolejny przykład w europejskich zbiorach dokumentuje szkatuła przechowywana
w Muzeum Zamkowym w Malborku, a ostatni, niezachowany, przedstawiony został w formie
rysunkowej. Zob. przypis 12.
Przedstawienia
Sądu Parysa...
51