DOI article:
Bielak, Jacek: Przedstawienia Sądu Parysa w nowożytnym bursztynnictwie - konwencjonalny topos czy symbol ukrytej treści
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.28102#0060
Jacek Bielak na postumencie i zrealizowana jako fragment większej kompozycji. Posiada
widoczne od dołu ślady otworów, co po szczegółowych oględzinach potwier-
dził Christian TheuerkaufF w wypowiedzi cytowanej przez Marjorie Trusted10.
Z kolei oklejony bursztynowymi płytkami postument, na którym ustawiona
jest grupa z Londynu, wyraźnie odbiega kolorystyką i proporcjami od finezyj-
nej rzeźby. Mogłoby to wskazywać na jego wtórność, lecz ze względu na cztery
reliefy przedstawiające umieszczone wokół cokołu putta oraz sześć otworów
widocznych od spodu uznać należy, że dysproporcje spowodowane są raczej
pierwotnym umieszczeniem całej grupy na innej, większej strukturze. Jest
wysoce prawdopodobne, że była to również nieznana dziś szkatuła. Sugeru-
je to budowa i kompozycja wyrobów, które w wielu przypadkach wygląda-
ły podobnie, tworząc ustalony typ szkatuły z rzeźbą usytuowaną na wieku.
Wskazują na to również dwa przykłady lokalizacji grupy rzeźbiarskiej
z tematem Sądu Parysa na tego typu wyrobie. Pierwszy to obiekt znany jako
tzw. szkatuła Mauchera, przechowywany obecnie w Muzeum Zamkowym
w Malborku11 (il. 4). Drugi znalazł się na szkatule znanej jedynie z rysunku
przedstawiającego pracę gdańskiego mistrza bursztynnika, wykonanego jako
ilustracja do notatki z wizyty w pracowni bursztynnika złożonej przez gdań-
skiego rajcę Georga Schródera. Świadectwo o przedmiotach znajdujących się
w warsztacie gdańskiego mistrza zostało odnotowane w dzienniku zwanym
Quodlibet oder Tage-buchn. Treść całego rękopisu świadczy o tym, że Schró-
der zainteresowany był technicznymi rozwiązaniami i tajnikami metod sto-
sowanych przez rzemieślników. Spisał uwagi na temat metalurgii, szklarstwa,
przetwórstwa drzewnego oraz garncarstwa. Dnia 7 lutego 1673 r. odwiedził
pracownię obróbki bursztynu istniejącą przy kościele św. Katarzyny. Z wizyty
sporządził notatki zawierające opis metody szlifowania surowca oraz sposobu
wykonania końcowego wyrobu - szkatuły, która była akurat przedmiotem pra-
cy mistrza. Według relacji świadka praca nad nią zajęła nieznanemu z imienia
bursztynnikowi dwa lata. Schróder obok notatek zamieścił także dwa rysunki
objaśniające opisane obserwacje. Pierwszy rysunek pokazywał wyposażenie
warsztatu (il. 5), na który składał się specjalnej konstrukcji stół do toczenia
bursztynu, drugi przedstawiał szkatułkę w końcowej fazie produkcji (il. 6).
Nad rysunkiem opisana jest szczegółowo kolorystyka wyrobu ujawniająca
10 Zob. Marjorie Trusted, Catalogue of European Ambers in the Victoria and Albert Museum,
London 1985, s. 61.
11 Szkatuła pochodzi z kolekcji T.B. Kitson w Yorkshire i do Muzeum Zamkowego w Mal-
borku trafiła w 1968 r. z Paryża za pośrednictwem antykwariuszy Joanny i Franciszka Studziń-
skich. Wcześniej znalazła się na aukcji w Sothebys, gdzie wyprzedawano zbiory kolekcji T.B. Kit-
son, zakupiona prawdopodobnie podczas aukcji z dnia 23 stycznia 1961 r. Autorstwo tego dzieła
Christophowi Maucherowi przypisała po raz pierwszy Janina Grabowska. Zob. Janina Grabow-
ska, Amber in Polish History, Edinburgh 1978, eadem, Polski Bursztyn, Warszawa 1982. Szczegó-
łowy opis szkatuły podała Elżbieta Mierzwińska, Bursztyn w sztuce. Katalog wybranych obiektów
ze zbiorów Muzeum Zamkowego w Malborku, Malbork 1998, s. 74-75.
12 Quodlibet oder Tage-buch, Biblioteka PAN w Gdańsku, Ms. 671, s. 172.
54
widoczne od dołu ślady otworów, co po szczegółowych oględzinach potwier-
dził Christian TheuerkaufF w wypowiedzi cytowanej przez Marjorie Trusted10.
Z kolei oklejony bursztynowymi płytkami postument, na którym ustawiona
jest grupa z Londynu, wyraźnie odbiega kolorystyką i proporcjami od finezyj-
nej rzeźby. Mogłoby to wskazywać na jego wtórność, lecz ze względu na cztery
reliefy przedstawiające umieszczone wokół cokołu putta oraz sześć otworów
widocznych od spodu uznać należy, że dysproporcje spowodowane są raczej
pierwotnym umieszczeniem całej grupy na innej, większej strukturze. Jest
wysoce prawdopodobne, że była to również nieznana dziś szkatuła. Sugeru-
je to budowa i kompozycja wyrobów, które w wielu przypadkach wygląda-
ły podobnie, tworząc ustalony typ szkatuły z rzeźbą usytuowaną na wieku.
Wskazują na to również dwa przykłady lokalizacji grupy rzeźbiarskiej
z tematem Sądu Parysa na tego typu wyrobie. Pierwszy to obiekt znany jako
tzw. szkatuła Mauchera, przechowywany obecnie w Muzeum Zamkowym
w Malborku11 (il. 4). Drugi znalazł się na szkatule znanej jedynie z rysunku
przedstawiającego pracę gdańskiego mistrza bursztynnika, wykonanego jako
ilustracja do notatki z wizyty w pracowni bursztynnika złożonej przez gdań-
skiego rajcę Georga Schródera. Świadectwo o przedmiotach znajdujących się
w warsztacie gdańskiego mistrza zostało odnotowane w dzienniku zwanym
Quodlibet oder Tage-buchn. Treść całego rękopisu świadczy o tym, że Schró-
der zainteresowany był technicznymi rozwiązaniami i tajnikami metod sto-
sowanych przez rzemieślników. Spisał uwagi na temat metalurgii, szklarstwa,
przetwórstwa drzewnego oraz garncarstwa. Dnia 7 lutego 1673 r. odwiedził
pracownię obróbki bursztynu istniejącą przy kościele św. Katarzyny. Z wizyty
sporządził notatki zawierające opis metody szlifowania surowca oraz sposobu
wykonania końcowego wyrobu - szkatuły, która była akurat przedmiotem pra-
cy mistrza. Według relacji świadka praca nad nią zajęła nieznanemu z imienia
bursztynnikowi dwa lata. Schróder obok notatek zamieścił także dwa rysunki
objaśniające opisane obserwacje. Pierwszy rysunek pokazywał wyposażenie
warsztatu (il. 5), na który składał się specjalnej konstrukcji stół do toczenia
bursztynu, drugi przedstawiał szkatułkę w końcowej fazie produkcji (il. 6).
Nad rysunkiem opisana jest szczegółowo kolorystyka wyrobu ujawniająca
10 Zob. Marjorie Trusted, Catalogue of European Ambers in the Victoria and Albert Museum,
London 1985, s. 61.
11 Szkatuła pochodzi z kolekcji T.B. Kitson w Yorkshire i do Muzeum Zamkowego w Mal-
borku trafiła w 1968 r. z Paryża za pośrednictwem antykwariuszy Joanny i Franciszka Studziń-
skich. Wcześniej znalazła się na aukcji w Sothebys, gdzie wyprzedawano zbiory kolekcji T.B. Kit-
son, zakupiona prawdopodobnie podczas aukcji z dnia 23 stycznia 1961 r. Autorstwo tego dzieła
Christophowi Maucherowi przypisała po raz pierwszy Janina Grabowska. Zob. Janina Grabow-
ska, Amber in Polish History, Edinburgh 1978, eadem, Polski Bursztyn, Warszawa 1982. Szczegó-
łowy opis szkatuły podała Elżbieta Mierzwińska, Bursztyn w sztuce. Katalog wybranych obiektów
ze zbiorów Muzeum Zamkowego w Malborku, Malbork 1998, s. 74-75.
12 Quodlibet oder Tage-buch, Biblioteka PAN w Gdańsku, Ms. 671, s. 172.
54